Ekfraza (gr. έκφρασις – dokładny opis) – artystyczny (zwykle szczegółowy) opis dzieła sztuki w literaturze pięknej (zarówno poezji, prozie jak i w dramacie). Może stanowić całość lub część utworu.

Początkowo była tylko figurą retoryczną. Później zyskała także znaczenie genologiczne – zaczęła funkcjonować jako gatunek literacki.

Ekfraza może realizować się przez:

  • nawiązanie (np. wskazanie bezpośrednio tytułu lub autora dzieła)
  • dyskurs o sztuce (negacja lub poparcie wyznaczników estetycznych dzieła, do którego się odwołuje)
  • interpretację (próba przekładu intersemiotycznego, np. przetworzenie rzeczywistości z obrazu na język poetycki; często poeta „wykracza poza ramy obrazu” i uszczegóławia świat przedstawiony)[1]

Przykłady ekfraz

Autor dzieła literackiego Tytuł wiersza Dzieło plastyczne i autor Czynnik charakteryzujący ekfrazę
Stanisław Grochowiak Płonąca żyrafa Płonąca żyrafa, Salvador Dalí
Stanisław Grochowiak Bellini Pieta Opłakiwanie Chrystusa (1516), Giovanni Bellini
Stanisław Grochowiak Ikar Pejzaż z upadkiem Ikara, Pieter Bruegel
Stanisław Grochowiak Lekcja anatomii Rembrandta Lekcja anatomii doktora Tulpa, Rembrandt Dysputa o sztuce
Stanisław Grochowiak Brama na starym mieście Brama na Starym Mieście, Aleksander Gierymski
Stanisław Grochowiak Bilard Nocna kawiarnia, Vincent van Gogh
Wisława Szymborska Dwie małpy Bruegla Dwie małpy, Pieter Bruegel Nawiązanie
Wisława Szymborska Kobiety Rubensa różne obrazy Rubensa Nawiązanie
Jan August Kisielewski W sieci (monolog Julki) Szał uniesień Władysław Podkowiński
William Carlos Williams Krajobraz z upadkiem Ikara Pejzaż z upadkiem Ikara, Pieter Bruegel
Maria Pawlikowska-Jasnorzewska Olejne jabłka różne obrazy Cézanne’a Interpretacja
Jacek Kaczmarski Autoportret Witkacego Autoportret Stanisław Ignacy Witkiewicz
Jacek Kaczmarski Ambasadorowie Ambasadorowie, Hans Holbein (młodszy)
Jacek Kaczmarski Wojna postu z karnawałem Walka karnawału z postem, Pieter Bruegel (starszy)
Jacek Kaczmarski Zesłanie Studentów Zesłanie Studentów Jacek Malczewski Interpretacja

Wybrane zbiory ekfraz

  • Stanisław Dąbrowski, Album niemieckie, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1980.
  • Grodecka Anna, Poeci patrzą… Obrazy, wiersze, komentarze, Warszawa: Stentor, 2008. [46 wierszy ekfraz poetów polskich]
  • Aneta Grodecka, Wiersze o obrazach. Studium z dziejów ekfrazy, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2009.
  • Marta Tomczyk-Maryon, Jak czytać wiersze i oglądać obrazy, Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN ; Bielsko-Biała: ParkEdukacja, 2010.
  • Adam Marek, Ptasia korona. Ekfrazy do prac Stasysa Eidrigevičiusa, Poznań: FONT, 2017.
  • Mira Umiastowska, Zmierzch świtu. Ekfrazy, Warszawa: Mira Umiastowska, 2017.
  • Janusz Stanisław Pasierb, Takie niemożliwe piękno. Ekfrazy, Tczew: Zespół Szkół Ekonomicznych, 2018 [37 utworów inspirowanych twórczością wybitnych malarzy europejskich różnych epok, opatrzonych reprodukcjami opisywanych obrazów].

Przypisy

  1. ↑ A. Dziadek, Obrazy i wiersze. Z zagadnień interferencji sztuk w polskiej poezji współczesnej. Katowice 2004

Linki zewnętrzne

  • Ekfrazy malarskie ks. Janusza St. Pasierba
  • Ekfraza – Słownik wiedzy o literaturze
  • Paweł Bernacki – Przepisać obraz - kilka uwag na temat ekfrazy
  • Cezary Sikorski – O poezji, obrazie i ekfrazie
  • Zofia Wójcicka - Poetycka ekfraza
  • Roman Krzywy – Pałace, świątynie, tarcze, kobierce..., czyli o staropolskich ekfrazach
  • Małgorzata czermińska – Ekfrazy w twórczości Szymborskiej
  • Paulina Pytka - Ekfraza na podstawie Grochowiaka i Rembrandta

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się