 Danuta Szaflarska (2013) | |
| Imię i nazwisko |
Zofia Danuta Szaflarska |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód | |
| Współmałżonek |
Jan Ekier (rozwód) |
| Lata aktywności |
1939–2016 |
| Zespół artystyczny | |
| Teatr na Pohulance w Wilnie (1939–1941) teatr podziemny (1942–1943) teatr frontowy Armii Krajowej (1943–1945) Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie (1945–1946) Teatr Kameralny Domu Żołnierza w Łodzi (1946–1949) Teatr Współczesny w Warszawie (1949–1954) Teatr Narodowy w Warszawie (1954–1966) Teatr Dramatyczny w Warszawie (1966–1985) Teatr Rozmaitości w Warszawie (2010–2016) | |
| Odznaczenia | |
        
| |
| |
Danuta Szaflarska, właśc. Zofia[a] Danuta Szaflarska[1], ps. Młynarzówna (AK)[2] (ur. 6 lutego 1915[b] w Kosarzyskach, zm. 19 lutego 2017 w Warszawie) – polska aktorka filmowa i teatralna, która wystąpiła w ponad 40 rolach filmowych i ponad 80 teatralnych. Występowała w Teatrze Telewizji, słuchowiskach Teatru Polskiego Radia, serialach telewizyjnych, a także podkładała głos do filmów zagranicznych. Karierę aktorską, rozpoczętą we wrześniu 1939, zakończyła w listopadzie 2016, w wieku 101 lat. Była najdłużej pracującą i żyjącą polską aktorką. Zagrała w filmach takich jak: Zakazane piosenki (1946), Skarb (1948), Pożegnanie z Marią (1991), Diabły, diabły (1991), Pora umierać (2007).
Ukończyła w 1939 Państwowy Instytut Sztuki Teatralnej w Warszawie i w tym samym roku – już po wybuchu II wojny światowej – debiutowała na scenie w Teatrze na Pohulance w Wilnie. Dwa lata później wróciła do stolicy, gdzie grała w teatrach podziemnych, a także brała udział w powstaniu warszawskim jako łączniczka. Po wojnie występowała przez rok w Teatrze Starym, a następnie w łódzkim Teatrze Kameralnym Domu Żołnierza. W latach 40. uważana za czołową amantkę polskiego kina, w późniejszych dekadach była znana przede wszystkim z ról komediowych w sztukach teatralnych, wystawianych przez teatry warszawskie (Teatr Współczesny, Teatr Narodowy, Teatr Dramatyczny, Teatr Rozmaitości). W filmie odkryta została ponownie w latach 90. XX wieku. Zarówno krytycy, jak i widzowie, cenili jej osobowość i temperament. Była wielokrotnie odznaczana i nagradzana.
Urodziła się 6 lutego 1915 na Sądecczyźnie, w Kosarzyskach (obecnie osiedle Piwnicznej-Zdroju)[3][4]. Jej rodzice byli nauczycielami, mieszkali w gospodarstwie przy szkole, w której uczyli. Miała starszą siostrę Irenę i młodszego brata Jerzego[c]. Ojciec zmarł nagle na zapalenie wyrostka robaczkowego, gdy miała 9 lat. Po jego śmierci matka podjęła decyzję o przeprowadzce z Kosarzysk do kamienicy w Nowym Sączu, gdzie Danuta uczęszczała do prywatnego gimnazjum matematyczno-przyrodniczego dla dziewcząt[5][6][7].
Po latach tak wspominała swoje dzieciństwo:
Uwielbiałam naśladować czyjeś gesty, sposób poruszania się (...). W Kosarzyskach robiliśmy też przedstawienia teatralne, w naszej wozowni. Przedstawiało się głównie to, co widzieliśmy w kościele. Najchętniej graliśmy msze, chrzciny, śluby[7].
W Nowym Sączu Danuta uczęszczała do amatorskiego zespołu teatralnego, prowadzonego przez nauczyciela i malarza portrecistę Bolesława Barbackiego. Zagrała w 1927 na scenie sądeckiego Towarzystwa Dramatycznego rolę Michasia w Horsztyńskim, dramacie Juliusza Słowackiego, a następnie wystąpiła w Tomciu Paluchu według braci Grimm[6][8].
Wybierając kierunek studiów na początku myślała o medycynie, ale ponieważ studia na tym kierunku były zbyt kosztowne, zdecydowała się na handel. Podjęła naukę w Wyższej Szkole Handlowej w Krakowie, lecz przerwała ją w środku pierwszego roku akademickiego z powodu tyfusu i powróciła do Nowego Sącza. Gdy wyzdrowiała, za namową kolegów z gimnazjum, wówczas już studentów, podjęła decyzję o egzaminach aktorskich[3][6][9].
W połowie lat 30. przeprowadziła się do Warszawy, gdzie w 1939 ukończyła Państwowy Instytut Sztuki Teatralnej (PIST). Komisja egzaminacyjna nie chciała jej początkowo przyjąć do szkoły, gdyż nie miała wiedzy o historii teatru i odesłała na poprawkę. O przyjęciu zadecydował głos pierwszego dyrektora PIST Aleksandra Zelwerowicza[3][6][9].
14 września 1939 debiutowała w Teatrze na Pohulance w Wilnie jako Pernette w spektaklu Szczęśliwe dni Pugeta w reżyserii Bronisława Dąbrowskiego [3]. W czasie kolejnego przedstawienia, 17 września, w dniu napaści ZSRR na Polskę, w wileńskim teatrze słychać było świst pocisków oraz huk radzieckiej artylerii. Przerażona publiczność opuszczała widownię, lecz aktorzy dokończyli występ[10][11], posłuszni zasadzie Zelwerowicza, który mówił:
Nigdy nie przerywać przedstawienia![10]
W ciągu dwóch lat wystąpiła w Wilnie w około 20 rolach o różnym charakterze, począwszy od klasyki po komedie obyczajowe[12]. Zagrała m.in. anioła w widowisku Pastorałka Leona Schillera (reżyseria: Stanisława Perzanowska) oraz Marynię w sztuce Michała Bałuckiego Klub kawalerów (reżyseria: Michał Melina)[13].
Po ataku Niemiec na ZSRR w 1941 powróciła z Wilna do Warszawy. Nie chciała występować w teatrach działających za zgodą okupanta, grała natomiast w teatrach konspiracyjnych (1942–1943), wystawiających sztuki na tajnych przedstawieniach w mieszkaniach prywatnych oraz w teatrze frontowym Armii Krajowej (1943–1945). Teatr podziemny został zainicjowany przez Bohdana Korzeniewskiego, a kierowali nim Leon Schiller i Edmund Wierciński. Teatr Frontowy AK prowadził natomiast Józef Wyszomirski[3].
Pod pseudonimem „Młynarzówna” brała udział w powstaniu warszawskim w 1944 jako łączniczka (adiutantka) Jana Ciecierskiego ps. „Rosień”. Pierwszej nocy powstania budowała barykady w Śródmieściu, lecz następnego dnia po zajęciu przez Niemców tego terenu, musiała uciekać wraz z matką, roczną córką i mężem Janem Ekierem. Występowała pod fikcyjnym nazwiskiem „Danuta Nowak” na koncertach dla walczących powstańców i ludności cywilnej, w których brali udział także m.in. Mira Zimińska, Irena Kwiatkowska i Mieczysław Fogg. Po powstaniu opuściła zniszczone miasto, najpierw udała się do obozu przejściowego w Pruszkowie, a stamtąd do Krakowa[3].
Po powstaniu aktorka rozstała się z mężem, zamieszkała u ciotki w Krakowie razem ze swoją córką i matką. Otrzymała angaż w Teatrze Starym[7]. Występowała tu w latach 1945–1946, interpretując m.in. Helenę w sztuce Teoria Einsteina Antoniego Cwojdzińskiego (reżyseria: Juliusz Osterwa) i Broncię Lelewską w Dniu jego powrotu Zofii Nałkowskiej (reżyseria: Jerzy Ronard Bujański)[13].
W 1946 wyjechała do Łodzi, gdzie występowała przez ponad dwa lata w Teatrze Kameralnym Domu Żołnierza. Krytycy pozytywnie ocenili jej role: Orchideji w sztuce Homer i Orchideja Tadeusza Gajcego w reżyserii Józefa Wyszomirskiego, a także Alkmeny w Amfitrionie 38 Jeana Giraudoux w reżyserii Bohdana Korzeniewskiego[13].
W tym samym roku wzięła udział w realizacji pierwszego pełnometrażowego polskiego filmu powojennego Zakazane piosenki w reżyserii Leonarda Buczkowskiego, upamiętniającego antyniemiecką i partyzancką twórczość muzyczną mieszkańców Warszawy w czasie okupacji. Zagrała pierwszoplanową rolę kobiecą – Halinę Tokarską, młodą warszawiankę działającą w organizacji podziemnej. Jeszcze przed ukończeniem zdjęć do Zakazanych piosenek pojawiła się na okładce pierwszego numeru czasopisma „Film”, w tym samym numerze ukazał się też wywiad z aktorką, przeprowadzony przez Zbigniewa Piterę[14]. Szaflarska pojawiła się także na okładce noworocznego numeru tego czasopisma w 1947, w towarzystwie Jerzego Duszyńskiego – jej filmowego brata Romana[15].
Budżet filmu nie był wysoki, warunki pracy trudne, a film początkowo nie miał być produkcją pełnometrażową[16]. Aktorka występowała na planie we własnej sukience, jedynej w której chodziła po mieście, bo nie miała innej[17]. Film, który miał premierę 8 stycznia 1947, cieszył się dużą popularnością, a kolejna jego wersja, w większym stopniu podkreślająca grozę czasów wojny, trafiła do kin w kolejnym roku, stając się ulubionym filmem polskiej widowni tamtych lat[18]. Rola w Zakazanych piosenkach przyniosła także powodzenie samej Szaflarskiej.
W 1946 wzięła również udział w realizacji dramatu obyczajowego Dwie godziny w reżyserii Stanisława Wohla, gdzie jej partnerem był Jerzy Duszyński. Akcja dramatu toczy się w 1945, w małym mieście, gdzie ludzie czekający na pociąg, który ich zabierze do domu po wojennej poniewierce, wspominają przeszłość i snują plany na przyszłość. Film miał premierę dopiero 9 grudnia 1957[19].
W 1948 zagrała Krysię Różycką-Konar w komedii Skarb w reżyserii Leonarda Buczkowskiego. Film przedstawiał trudne warunki życia mieszkańców zrujnowanej stolicy. Szaflarska grała świeżo poślubioną żonę, która jednak nie miała gdzie zamieszkać z mężem Witkiem (wcielił się w niego Jerzy Duszyński), któremu udało się tylko wynająć przechodni pokój w zatłoczonym mieszkaniu, mieszczącym się w suterenie częściowo zburzonej kamienicy, gdzie oboje zamieszkali. Drugą parę bohaterów, dla kontrastu komiczną, stanowili Alfred Ziółko (Adolf Dymsza) oraz Basia (Alina Janowska)[17][18].
Współpracowała z Jerzym Duszyńskim także w przedstawieniu Spotkanie Anouilha, reżyserowanym przez Kazimierza Rudzkiego w 1946, gdzie grała Żanetę[13]. Jednak to ich występ w bardzo dobrze przyjętym przez publiczność Skarbie, spowodował, że oboje stali się w tym czasie najpopularniejszymi amantami polskiego kina[18].
Po likwidacji łódzkiego Teatru Kameralnego w 1949, Szaflarska przeniosła się wraz z zespołem reżysera Erwina Axera do Warszawy. Podjęła pracę najpierw w Teatrze Współczesnym, gdzie występowała do 1954, a następnie w Teatrze Narodowym, gdzie grała w latach 1954–1966[3]. W 1959 artystka zamieszkała przy ulicy Madalińskiego w Warszawie. Później wyszła za mąż po raz drugi, za Janusza Kilańskiego[7].
Pośród ról teatralnych wyróżniły się: dramatyczne, jak Ruth Sonnenbruch w dramacie Niemcy Leona Kruczkowskiego w reżyserii Erwina Axera (1949), czy tytułowa rola w tragedii Barbara Radziwiłłówna Alojzego Felińskiego w reżyserii Kazimierza Dejmka (1962) oraz komediowe: rola tytułowej postaci w Czarującej szewcowej Lorcy w reżyserii Maryny Broniewskiej (1958), Heleny Iwanownej Popowej w Niedźwiedziu Antoniego Czechowa w reżyserii Władysława Krasnowieckiego (1959) i służącej Marii w Wieczorze Trzech Króli Williama Szekspira, reżyserowanego przez Józefa Wyszomirskiego (1960)[13][13].
Wśród jej największych osiągnięć w teatrze wymieniana jest Władka w komedii Aszantka Włodzimierza Perzyńskiego w reżyserii Stanisławy Perzanowskiej z 1957 – prymitywna dziewczyna ze społecznych nizin (nazwa sztuki nawiązuje do afrykańskiego ludu Aszanti), nawiązuje romans z młodym ziemianinem Edmundem Łońskim (w tej roli Andrzej Łapicki), co jest przyczyną jego zguby. Jej wirtuozeria objawiła się w kolejnej roli komediowej – Katarzyny w Poskromieniu złośnicy Szekspira w reżyserii Tadeusza Aleksandrowicza, wystawianym w Bałtyckim Teatrze Dramatycznym w Koszalinie w 1961 roku (Szaflarska występowała tam gościnnie)[13][13].
W tym okresie wystąpiła też w kilku filmach, z których na większą uwagę zasługują: Warszawska premiera (1950) w reżyserii Jana Rybkowskiego, Domek z kart (1953) w reżyserii Erwina Axera, który powstał na podstawie niedokończonej sztuki Emila Zegadłowicza oraz film obyczajowy Głos z tamtego świata (1962), którego reżyserii podjął się Stanisław Różewicz. Warszawska premiera to pierwszy po wojnie widowiskowy film muzyczny, a jego akcja koncentruje się wokół zagadnienia historycznego – walki o wystawienie polskiej opery narodowej Halki Stanisława Moniuszki, jaka miała miejsce w 1857. Szaflarska odtwarzała hrabinę Krystynę[20]. W dramacie politycznym Domek z kart, podejmującym temat przegranej przez Polaków kampanii w 1939, zagrała naiwną pannę Kitty, natomiast w Głosie z tamtego świata telefonistkę Stanisławę Edelman, nieszczęsną pacjentkę lekarza–oszusta Aksamitowskiego (w tej roli Kazimierz Rudzki)[21][22].
W latach 1966–1985[d] występowała w Teatrze Dramatycznym w Warszawie, gdzie jednak rzadko otrzymywała role, w których mogłaby wykazać się swoim warsztatem aktorskim. Jej poczucie humoru, wdzięk i wszechstronność (wszakże występowała zarówno w repertuarze klasycznym, jak i współczesnym), publiczność podziwiać mogła przede wszystkim w rolach komediowych. Wystąpiła m.in.: w Nocy cudów (1968) w reżyserii Piotra Piaskowskiego, opartej na farsie Babcia i wnuczek, czyli noc cudów Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, gdzie grała główną bohaterkę – babcię Lorelei, w Czarnej komedii (1969) Petera Shaffera w reżyserii Piaskowskiego, gdzie występowała jako Clea, w Zemście Aleksandra Fredry, gdzie wcielała się w Podstolinę w dwóch inscenizacjach Gustawa Holoubka (1970 oraz 1975), a także w Weselu Figara (1983) Pierre’a Beaumarchais’go, reżyserowanym przez Witolda Skarucha, w którym była ochmistrzynią Marceliną[13][13].
Jakkolwiek w tym okresie jej talent nie był dostatecznie wykorzystany, wystąpiła wtedy w drugoplanowej roli pani Misiewiczowej, matki Heleny Stawskiej, w serialu telewizyjnym Lalka w reżyserii Ryszarda Bera, który powstał na podstawie powieści Bolesława Prusa pod tym samym tytułem, emitowanym w 1978[23]. Godna zapamiętania jest też jej rola Michaliny Surkontowej, babci Tomaszka, w onirycznym filmie Dolina Issy, który nakręcił w 1982 Tadeusz Konwicki, na podstawie własnego scenariusza, opartego na powieści Czesława Miłosza o tym samym tytule[24]. W 1984 zagrała babcię Adama Bzowskiego w 5-odcinkowym filmie telewizyjnym 5 dni z życia emeryta Edwarda Dziewońskiego, będącym adaptacją książki 13 dni z życia emeryta Jerzego Stefana Stawińskiego[25].
Aktorka pojawiła się na scenie ponownie w 1988, po trzech latach przerwy, występując gościnnie w sztukach współczesnych: najpierw jako Delia w Farsie na trzy sypialnie Alana Ayckbourna w reżyserii Marcina Sławińskiego, wystawianej w warszawskim Teatrze Kwadrat, a następnie jako Starsza Kobieta w sztuce Godzina kota Pera Olova Enquista w reżyserii Piotra Cieślaka w stołecznym Teatrze Powszechnym. Jej kreacja Starszej Kobiety miała cechy charakterystyczne dla postaci w jej ostatnim etapie aktywności zawodowej w teatrze i filmie, budzących przychylność widzów i z którymi jest kojarzona, takimi jak spokój, mądrość, doświadczenie życiowe[13][13].
Grała w tym okresie w wielu filmach, zdobywając dzięki temu uznanie kolejnego pokolenia widzów, niepamiętającego jej wcześniejszych sukcesów. W 1990 dostała niewielką rolę matki Bauera w Korczaku Andrzeja Wajdy, filmie biograficznym, przedstawiającym epizody z życia „Starego Doktora”[26]. Trzy lata później pojawiła się w kolejnym filmie, którego akcja toczyła się w czasie II wojny światowej, a mianowicie w Pożegnaniu z Marią Filipa Zylbera, będącym luźną adaptacją opowiadania Tadeusza Borowskiego. Grała doktorową, starą Żydówkę, która zdecydowała się na powrót do getta. Wygłosiła wprost do kamery monolog o życiu, śmierci oraz godności, której nie można zabrać istocie ludzkiej. Rola, mimo że drugoplanowa, zyskała uznanie krytyków[27][28]. W 1994 odtworzyła postać siostry Feliksy (współczesnej) w Faustynie Jerzego Łukaszewicza z Dorotą Segdą w tytułowej roli. Filmowa Feliksa była narratorką, rówieśnicą świętej, która opowiadała losy Faustyny, wyznając swoje przewinienia i zazdrość o jej świętość[29][30].
Owocna była zwłaszcza współpraca z reżyserką Dorotą Kędzierzawską, która potrafiła obsadzić Szaflarską w swoich filmach w sposób odpowiedni dla jej temperamentu i aparycji. Zagrała u niej wiedźmę w tajemniczym filmie psychologicznym Diabły, diabły (1991) oraz Jędzę w dramacie Nic (1998), ale największym sukcesem w tym czasie była główna rola w, docenionym zarówno przez krytykę, jak i widzów, filmie Pora umierać (2007). Wcieliła się w sędziwą Anielę, która mieszka samotnie ze swoją suczką, walcząc o prawo do swej własności, a także przede wszystkim do godności, której tak często odmawia się osobom starszym. Przekonujące wykonanie tej roli, mimo dramatycznej wymowy pełne ciepła i humoru, przyniosło jej nie tylko nagrody, ale także wzrost zainteresowania mediów jej osobą[31][30]. Kędzierzawska w 2012 nakręciła dokument Inny świat, w którym wówczas 97-letnia Danuta Szaflarska przez 97 minut opowiadała o swoim życiu[32].
Grała też w filmach innych polskich reżyserów, spośród których wymienić warto zwłaszcza Tydzień z życia mężczyzny Jerzego Stuhra (1999), gdzie wcieliła się w matkę tytułowego mężczyzny (Adama), granego przez Stuhra oraz Przedwiośnie (2000) Filipa Bajona, nakręcone na podstawie powieści Stefana Żeromskiego o tym samym tytule, gdzie pojawiła się jako ciotka Wiktoria. Zagrała także matkę Mężczyzny w filmie telewizyjnym Żółty szalik (2000) Janusza Morgensterna, babcię Janosika w filmie Janosik. Prawdziwa historia Agnieszki Holland (2009), jak również zielarkę w Pokłosiu (2012) Władysława Pasikowskiego[30][33].
W 2007 została nagrodzona wyróżnieniem dla najlepszej aktorki podczas 32. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni, za rolę w filmie Pora umierać. Wcześniej dwukrotnie, w latach 1991 (za Diabły, diabły) oraz w 1993 (za Pożegnanie z Marią) zdobyła na tym festiwalu wyróżnienie dla najlepszej aktorki drugoplanowej. Nagrodzona została Złotą Kaczką w 2008 dla najlepszej aktorki stulecia kina polskiego[34]. 9 marca 2008 odsłoniła swoją gwiazdę w Alei Gwiazd, na ulicy Piotrkowskiej w Łodzi[35].
Jako nestorka sceny polskiej występowała w różnych teatrach Warszawy. Wystąpiła gościnnie w Teatrze Narodowym w 2007[36]: jako Babka w Daily Soup Amanity Muskarii[e] w reżyserii Małgorzaty Bogajewskiej oraz jako Nini w Żarze Christophera Hamptona w reżyserii Edwarda Wojtaszka. Rok później pojawiła się gościnnie w Teatrze Ateneum jako babcia w Odejściach autorstwa pierwszego prezydenta Czech Václava Havla w reżyserii Izabelli Cywińskiej. Od 2010 do 2016, w ostatnich latach kariery, związała się z Teatrem Rozmaitości. Po raz ostatni wystąpiła na scenie w listopadzie 2016 w roli Osowiałej Staruszki na Wózku Inwalidzkim w przedstawieniu Między nami dobrze jest Doroty Masłowskiej w reżyserii Grzegorza Jarzyny, granym od 2009. Planowała jeszcze gościnny udział w niezrealizowanym spektaklu Sklep przy głównej ulicy w Teatrze Żydowskim, gdzie miała pojawić się jako Rozálie Lautmanová, ale ze względu na zły stan zdrowia musiała zakończyć tak bogatą i długą karierę aktorską[13][4][37].
_02.jpg)
Zmarła 19 lutego 2017 w Warszawie, w wieku 102 lat[38]. 28 lutego 2017, po mszy pogrzebowej, która odbyła się w kościele Niepokalanego Poczęcia NMP, św. Józefa i św. Ambrożego w Warszawie na Bielanach, urna z jej prochami spoczęła w Alei Zasłużonych cmentarza Wojskowego na Powązkach (kwatera G-tuje, miejsce 30)[39][40].
Była dwukrotnie zamężna i dwukrotnie rozwiedziona, miała dwie córki: Marię (ur. 1943) z pianistą Janem Ekierem i Agnieszkę (ur. 1954) ze spikerem radiowym Januszem Kilańskim. Z pierwszym mężem (Janem, poślubionym w 1941[11]), rozstała się po powstaniu warszawskim, gdyż oczekiwał od niej tego, że będzie zajmowała się sprawami domowymi, a nie aktorstwem. Drugie małżeństwo także nie przetrwało, zakończyło się rozwodem w 1960 roku – jak twierdziła Szaflarska:
Kolejny mąż miał problem z tym, że mam własne zdanie i nikogo o pozwolenie nie pytam[7].
Została wydelegowana w 1981 przez Prymasowski Komitet Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom do obserwowania procesów aresztowanych robotników Ursusa i Huty Warszawa. Poznała wtedy księdza Jerzego Popiełuszkę, z którym się zaprzyjaźniła – udzielił ślubu jej córce i ochrzcił wnuka[41].
Aktorka została członkiem honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed przyspieszonymi wyborami prezydenckimi w 2010[42] oraz przed wyborami prezydenckimi w 2015[43].
Chociaż od 1949 mieszkała w Warszawie (przez ponad pięćdziesiąt lat na Starym Mieście), chętnie odwiedzała rodzinne Kosarzyska. Miała tam drewniany dom, do którego często przyjeżdżała[8].
Danuta Szaflarska zagrała ponad 80 ról teatralnych oraz ponad 100 ról filmowych[13]. Wybierała różne role, tak współczesne, jak i historyczne. Grała kobiety pełne życia i energii, powabne i wyraziste[3]. Była najdłużej pracującą i żyjącą polską aktorką[38]. Reżyser teatralny Erwin Axer mówił:
Danusia zawsze była otwarta na życie. Ale dziś widać, że kiedy zajmuje się teatrem, to jest w tym cała prawda. Każda jej rola błyszczy jak kryształ. Praca z nią należy do największych przyjemności reżysera. Ona jest tym kamertonem, który pozwala oceniać czystość gry całej orkiestry[44].
Po śmierci aktorki podkreślano jej znaczenie dla kultury polskiej. Aktor Olgierd Łukaszewicz, prezes Związku Artystów Scen Polskich, powiedział:
Danuta Szaflarska pozostała na nieboskłonie gwiazd polskiego teatru, filmu i telewizji do końca życia. To fenomen. Świadczy to o niezwykłej wirtuozerii warsztatu, który opanowała w sposób zdumiewający, ale także człowieczeństwie, które zachowała, i – w opozycji do wielu artystek, które dodają sobie pewnej aury, zapożyczając ją z ról, które grają – zachowała swoją naturalność, prostotę. Zachowała siebie[45].
Krytyk teatralny Wojciech Majcherek zwrócił uwagę na to, że aktorka zyskała popularność już po filmie Zakazane piosenki, a decydowały o tym:
Jej osobowość, temperament, naturalność i uroda, z jej nieprzeciętnymi umiejętnościami aktorskimi[45].
Natomiast Andrzej Kołodyński, redaktor naczelny miesięcznika „Kino”, zauważył, że choć jej dokonania w filmie to historia całego powojennego kina polskiego, to aktorka ponownie rozkwitła w wieku około siedemdziesięciu lat. Swoje najbardziej dojrzałe role, doktorową w Pożegnaniu z Marią oraz Anielę w Pora umierać zagrała, będąc w sędziwym wieku[45].
W 2018 roku wydana została pierwsza biografia Danuty Szaflarskiej nosząca tytuł Danuta Szaflarska. Jej czas. Została napisana przez Gabriela Michalika[46]. Kolejna biografia, pod tytułem Szaflarska. Grać, aby żyć, ukazała się w 2019 roku, a jej autorką jest Katarzyna Kubisiowska[47].
 Role teatralne[13]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Role w Teatrze Telewizji[97]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg){kind=small} Role w słuchowiskach Teatru Polskiego Radia[98]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
_(19341467456).jpg){kind=small} Nagrody[34]
| |
| Rok | Nagroda |
| 1953 | Nagroda Państwowa III stopnia (zespołowa) za rolę Kiti w przedstawieniu Domek z kart w Teatrze Współczesnym w Warszawie |
| 1954 | Nagroda miasta Krakowa |
| 1961 | I Kaliskie Spotkania Teatralne – nagroda za rolę Katarzyny w Poskromieniu złośnicy w Bałtyckim Teatrze Dramatycznym im. Juliusza Słowackiego w Koszalinie |
| 1966 | Nagroda Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji |
| 1967 | Nagroda Ministra Kultury i Sztuki II stopnia za role teatralne i telewizyjne |
| 1991 | 16. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni – nagroda jury za drugoplanową rolę żeńską w filmie Diabły, diabły |
| 1993 | 17. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni – nagroda za drugoplanową rolę w filmie Pożegnanie z Marią |
| 1995 | Nagroda „Złoty Wawrzyn Grzymały” – nagroda Bydgoskiego Towarzystwa Teatralnego |
| I Ogólnopolski Konkurs na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej w Warszawie – wyróżnienie za rolę Batiuszkowej w przedstawieniu Miłość na Krymie w Teatrze Współczesnym w Warszawie | |
| 2000 | Złota Odznaka (Złota Piątka) w plebiscycie czytelników TeleRzeczpospolitej |
| 2002 | Nagroda Ministra Kultury w dziedzinie teatru |
| 2004 | Nagroda Specjalna za Całokształt Twórczości Aktorskiej na 12. Międzynarodowym Festiwalu Sztuki Operatorskiej Camerimage w Łodzi |
| 2007 | Nagroda Feliks Warszawski za najlepszą kobiecą rolę drugoplanową w spektaklu Daily Soup w Teatrze Narodowym w Warszawie |
| Wielka Nagroda za całokształt twórczości na VII Festiwal Polskiego Radia i Telewizji Polskiej „Dwa Teatry” w Sopocie | |
| Specjalna nagroda Teatru za całokształt twórczości artystycznej | |
| 32. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni – nagroda za rolę kobiecą w filmie Pora umierać | |
| 2008 | Polska Nagroda Filmowa Orzeł 2008 w kategorii „najlepsza rola kobieca” – za rolę w filmie Pora umierać |
| Nagroda im. Cypriana Kamila Norwida – za rolę Babki w przedstawieniu Daily Soup w Teatrze Narodowym w Warszawie[99] | |
| Złota Kaczka w kategorii „najlepsza rola kobieca w sezonie 2007/2008” za rolę w filmie Pora umierać | |
| XV Ogólnopolski Festiwal Sztuki Filmowej „Prowincjonalia” we Wrześni – Nagroda w kategorii „najlepsza aktorka” za rolę w filmie Pora umierać | |
| 2009 | Polska Nagroda Filmowa Orzeł za rok 2008 w kategorii „najlepsza drugoplanowa rola kobieca” za rolę w filmie Ile waży koń trojański? |
| II Festiwal Filmów Polskich „Wisła” w Moskwie – nagroda za całokształt twórczości | |
| Nagroda Kryształ Zwierciadła | |
| Nagroda im. Cypriana Kamila Norwida „Dzieło Życia”[100] | |
| IX Ogólnopolski Festiwal Dramaturgii Współczesnej „Rzeczywistość przedstawiona” w Zabrzu – nagroda za rolę staruszki w przedstawieniu Między nami dobrze jest w Teatrze Rozmaitości w Warszawie | |
| 2010 | Nagroda im. Ireny Solskiej[101] |
| 50. Kaliskie Spotkania Teatralne – Nagroda im. Jacka Woszczerowicza za rolę staruszki w przedstawieniu Między nami dobrze jest w Teatrze Rozmaitości w Warszawie | |
| 2011 | XLVI Przegląd Teatrów Małych Form „Kontrapunkt” w Szczecinie – nagroda jury za rolę staruszki w spektaklu Między nami dobrze jest w Teatrze Rozmaitości w Warszawie |
| Tytuł Ambasadora Polszczyzny | |
| Tarnowska Nagroda Filmowa – nagroda za całokształt twórczości | |
| 2012 | Specjalna Złota Kaczka |
| 2013 | Nagroda Gustaw – nagroda Związku Artystów Scen Polskich, przyznawana za szczególne zasługi dla środowiska teatralnego |
| Orzeł za osiągnięcia życia | |
| Laureatka „Superwiktora” podczas gali wręczenia „Wiktorów” – nagród Akademii Telewizyjnej | |
| Złote Berło Fundacji Kultury Polskiej | |
| 2014 | Wielki Ukłon Festiwalu Quest Europe w Zielonej Górze |
| 43. Lubuskie Lato Filmowe w Łagowie – Brylantowe Grono za całokształt twórczości | |
| Diament Trójki[102] | |
| Międzynarodowy Festiwal Filmowy Tofifest w Toruniu – Złoty Anioł za całokształt twórczości | |
 Odznaczenia[103]
| |
| Rok | Odznaczenie |
| 1954 | Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski[104] |
| 1955 | Medal 10-lecia Polski Ludowej[105] |
| 1962 | Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski |
| 1967 | Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego |
| Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” | |
| 1978 | Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski |
| 2005 | Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[106] |
| 2007 | Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[107] |
| 2015 | Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski[108] |
6 lutego 2024 r. (w 109. rocznicę urodzin) Poczta Polska wydała kartkę pocztową ze znakiem opłaty, na którym przedstawiono zdjęcie aktorki, na ilustracji kartki pokazano kadr z filmu "Skarb"[109].
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
