Czytelnictwo – działalność człowieka związana z czytaniem publikacji[1]. Obejmuje kręgi czytelników mających różne upodobania i kierujących się różnymi motywami skłaniającymi do sięgnięcia po wybrany tekst. Bibliolodzy rozróżniają ponadto różne szczegółowe definicje czytelnictwa:
Uwarunkowane czynnikami społecznymi i psychofizycznymi zjawiska i procesy związane ze stosunkiem czytelników książki i prasy, korzystaniem z nich i oddziaływaniem lektury na odbiorców.
Czytelnictwo obejmuje wszelkiego rodzaju kręgi czytelników, mających różne upodobania i często kierujących się odmiennymi motywami skłaniającymi do sięgnięcia po wybrany tekst[2]. Staje się coraz bardziej złożonym i powszechnym zjawiskiem społecznym, nieustannie się zmieniając i rozwijając, a także przystosowując swoje schematy do postępu technologicznego. Czytelnictwo związane jest też z rozumieniem tekstów i ich przystępnością. Teksty napisane prostym językiem będą przystępne dla wielu osób, natomiast teksty pisane językiem specjalistycznym będą trudniejsze do zrozumienia wśród niespecjalistów. Najpoczytniejsze polskie dzienniki pisane są językiem zrozumiałym już dla uczniów gimnazjum.
Zagadnienie ściśle związane z pojęciem czytelnictwa. Kultura czytelnicza obejmuje wszelkie powiązania pomiędzy książką, a jej odbiorcą, a także społeczno-kulturowe kompetencjeczytelnika i jego doświadczenie lekturowe. Określana jest również mianem „kultury czytania” czy „oczytaniem"[3]. Oznacza:
Zespół zainteresowań, nawyków, sprawności, umiejętności i wiadomości czytelniczych, umożliwiający człowiekowi najkorzystniejsze dla wszechstronnego rozwoju jego osobowości i twórczego funkcjonowania w społeczeństwie[4].
Obcowanie ze słowem drukowanym, w formie papierowych wydań książek i audiobooków[5].
Społeczne funkcjonowanie dwóch środków przekazu: książki i czasopisma oraz tekstów przez nie przenoszonych.
Składnik osobowości ukształtowanym pod wpływem różnych czynników w toku obcowania czytelnika z przekazami piśmienniczymi.
Zespół przeświadczeń społecznych związanych z piśmiennictwem oraz zdolność produkcji i rozpowszechniania tekstów drukowanych.
Według Jadwigi Andrzejewskiej, kultura czytelnicza to system dyspozycji motywacyjnych i dyspozycji instrumentalnych oraz wynikających z nich zachowań czytelniczych umożliwiających człowiekowi wykorzystywanie przekazów piśmienniczych w samorealizacji[6].
Maria Walentynowicz wymienia pięć elementów kultury czytelniczej:
systematyczny kontakt czytelnika z lekturą,
stosowny dobór lektury,
umiejętność sprawnego czytania,
umiejętność wykorzystania wiedzy zaczerpniętej z lektury,
Kultura czytania rozwija się już od najmłodszych lat, a badając stopień oczytania jednostki uwzględnia się m.in.: wychowanie czytelnicze w rodzinie, potrzeby czytania lub przyczyny ich braku, funkcje lektury w życiu człowieka, zainteresowania oraz motywy czytelnicze. Uwarunkowania i motywacje mogą dostarczyć informacji o kulturze czytelniczej jednostki. Do czynników różnicujących czytelnictwo należą: wiek, płeć, wykształcenie, wykonywany zawód, otoczenie oraz forma spędzania czasu wolnego. Okazuje się, że dziewczęta o wiele częściej sięgają po książki - co czwarta gimnazjalistka przeczytała co najmniej dziesięć książek w ciągu sześciu miesięcy, podczas gdy u chłopców tego typu czytelników było zaledwie 20%[8][9].
Chociaż umiejętność czytania jest absolutnie niezbędna, żeby uczestniczyć w procesie czytelnictwa, nie gwarantuje satysfakcjonującego obcowania z literaturą. Elementem kluczowym są kompetencje czytelnicze[10], zwane także lekturowymi. Andrzejewska twierdzi, że odpowiednio rozwinięte są niezbędne dla prawidłowego przebiegu aktywności czytelniczej, w szczególności odbioru lektury. Kompetencje lekturowe pomagają skutecznie rozwiązywać problemy zawodowe, naukowe, osobiste, praktyczne czy autodydaktyczne dzięki lekturze.
Kultura czytelnicza na tle kultury literackiej wyróżnia się obejmowaniem szerokiego zakresu piśmiennictwa, od literatury dziecięcej, po popularnonaukową, piękną, czy też publicystyczną. Najważniejszą cechą kultury czytelniczej jest czynność czytania jako metoda przyswajania tekstu. Na jej rozwój znacząco wpływają takie czynniki, jak: opanowanie sztuki czytania, odczuwanie faktycznej wartości lektury, a także sam kontakt z książką[11].
Promocja czytelnictwa
Jest to podstawowy obszar działania bibliotek, zwłaszcza bibliotek publicznych, szkolnych oraz pedagogicznych. Obejmuje działania zmierzające do kształtowania kultury czytelniczej, wzbudzania zainteresowania książką i biblioteką, upowszechniania czytelnictwa[12][13].
Działania kierowane są zarówno do osób, które chętnie czytają i współpracują z bibliotekami, jak i do tych, które nie wykazują zainteresowania czytaniem.
Biblioteki oraz ośrodki kultury stosują różnorodne formy promowania czytelnictwa[14], np.:
działania, które nie są bezpośrednio nakierowane na promocję czytelnictwa, ale pomagają budować związek czytelnika z biblioteką (np. projekcje filmów, Dzień Gier Planszowych[44], warsztaty fotograficzne)[12].
↑Sztuka jest magią z Elżbietą Frankiewicz - 17.07.2023 r. [online], WNET.fm, 18 lipca 2023 [dostęp 2023-07-20](pol.).
↑Jadwiga Andrzejewska: Kultura czytelnicza jednostki jako program edukacji czytelniczej i przedmiot badań. 1989, s. t. 18, s. 28, seria: Studia o książce.
↑M. Walentynowicz. Kultura czytelnicza absolwentów szkoły podstawowej. „Oświata Dorosłych” 1960, nr 1, s. 23.
↑AnnaA.Janus-SitrazAnnaA., “Czytanie nie gryzie, ale…” Postawy gimnazjalistów wobec literatury, „Edukacja”, 1, 2015, s. 97-116.
↑ZofiaZ.ZasackaZofiaZ., Czytelnictwo dzieci i młodzieży, Warszawa 2014, ISBN 978-83-61693-66-6, OCLC 935452789 [dostęp 2023-02-03].brak strony (książka)
↑ElżbietaE.SzeflerElżbietaE., Kompetencje czytelnicze uczniów w młodszym wieku szkolnym. T. 2, Szanse, możliwości, Bydgoszcz: Wydaw. Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, 2003, ISBN 83-7096-491-5, OCLC 749367985 [dostęp 2023-02-03].brak strony (książka)
↑Jadwiga Andrzejewska: Wzorzec kultury czytelniczej ucznia jako program edukacji czytelniczej. 1995, s. 1, seria: Biblioteka w szkole.
↑A. Belcer, Promowanie czytelnictwa i bibliotek z pomysłem: przegląd wybranych akcji czytelniczych, „Podkarpackie Studia Biblioteczne” 2015, nr 4, s. 30-52, http://psb.ur.edu.pl/promo wanie-czytelnictwa-i-bibliotek-z-pomyslem-przeglad-wybranych-akcji-czytelniczych [dostęp: 28 października 2016]
↑Wybrane formy działalności kulturalnej (grupowej i zbiorowej), [w:] BogumiłaB.StaniówBogumiłaB., Biblioteka szkolna dzisiaj, Warszawa: Wydawnictwo SBP, 2012, s. 179 - 186, ISBN 978-83-61464-65-5.
↑Noc Bibliotek 2022 [online], Noc Bibliotek [dostęp 2023-01-31](pol.).strona główna serwisu
↑FundacjaF.ABCXXIFundacjaF., Kampania społeczna „Cała Polska czyta dzieciom” [online], Cała Polska Czyta Dzieciom, 20 grudnia 2019 [dostęp 2023-01-31](pol.).
↑z, III MIĘDZYNARODOWA EDYCJA „PRZERWY NA CZYTANIE” - ZGŁOŚ SZKOŁĘ [online], Wojewódzki Ośrodek Metodyczny w Gorzowie Wielkopolskim, 6 czerwca 2022 [dostęp 2023-05-18](pol.).
↑International Association of School Librarianship - International School Library Month [online], iasl-online.org [dostęp 2023-01-31].
↑Justyna Rudomina, Monika Jabłuszewska, Między ukrytym tytułem a dziurawym komiksem: Tydzień Bibliotek w szkole, Biblioteka w Szkole: czasopismo pracowników bibliotek oświatowych. 2022, nr 4, s. 20-21
↑Redakcja, Piknik Czytelniczy, czyli w Dolinie Pojednania znów niepodzielnie królowała literatura dla dzieci! [online], Lustro Biblioteki, 21 lipca 2021 [dostęp 2023-05-19](pol.).
↑Barbara MariaB.M.MorawiecBarbara MariaB.M., 8 kapitalnych sposobów na promocję czytelnictwa [online], Lustro Biblioteki, 6 lipca 2014 [dostęp 2023-05-18](pol.).
↑E. Kosik, Odjazdowy Bibliotekarz: akcja łącząca promocję czytelnictwa z promocją aktywności fizycznej, „Poradnik Bibliotekarza” 2015, nr 6, s. 30-32
↑К. Kuzian, M. Remlein, Biblioteczny escape room: najciekawsze wydarzenie Tygodnia Bibliotek, „Poradnik Bibliotekarza” 2011, nr 11, s. 25-27
↑Justyna Rudomina, Monika Jabłuszewska, Misja pokojowa: escape room w formularzach Google, Biblioteka w Szkole : czasopismo pracowników bibliotek oświatowych. 2022 nr 7/8, dod. Kompetentny Nauczyciel, [nr] 2, s. 12-14
↑AlicjaA.BaluchAlicjaA., Być razem poprzez wspólne czytanie, „Guliwer 1 (2011)”, s. 5-11, ISSN 0867-7115.
↑Barbara MariaB.M.MorawiecBarbara MariaB.M., Sleeveface w wydaniu bibliotekarzy i miłośników książek [online], Lustro Biblioteki, 20 marca 2014 [dostęp 2023-02-03](pol.).
↑Bookcrossing Polska - Uwalniamy książki! [online], www.bookcrossing.pl [dostęp 2023-02-03].strona główna serwisu
↑MariaM.HutnyMariaM., Dyskusyjne Kluby Książki kołem ratunkowym czytelnictwa, „Trendy” (2015 nr 2–3), s. 42-44, ISSN 2299-1786 [dostęp 2023-01-31].
↑BogumiłaB.CelerBogumiłaB., Wystawy wirtualne jako nowe narzędzie działalności kulturalnej i edukacyjnej bibliotek pedagogicznych, „Zarządzanie Biblioteką Nr 1/2013” [dostęp 2023-02-03].
↑Noc Bibliotek 2022 [online], Noc Bibliotek [dostęp 2023-02-03](pol.).strona główna serwisu
↑Co to jest lapbook? [online], Lapbook [dostęp 2023-06-05](pol.).
↑a, Leporello [online], 12 lutego 2020 [dostęp 2023-06-05](pol.).
↑Jak zrobić z dzieckiem własną książkę leporello? | Mała książka [online], Wielki Człowiek, 3 sierpnia 2018 [dostęp 2023-06-05].
↑JustynaJ.StępieńJustynaJ., Facebook, Instagram, a może blog? Gdzie promują się biblioteki?, „Zarządzanie Biblioteką”, nr 13, 2021, s. 23-35, ISSN 2081-1004 [dostęp 2023-02-03].
↑JoannaJ.OnakJoannaJ., Serwis Facebook jako narzędzie promocji bibliotek, „Folia Bibliologica”, 55 (0), 2015, s. 161, DOI: 10.17951/fb.2013.55.161, ISSN 2449-8246 [dostęp 2023-02-03](pol.).
↑M. Ostrowska, Promocja książki z wykorzystaniem serwisu Instagram, „Biuletyn EBIB” 2015, nr 159, s. 1-9, http://open.ebib.pl/ojs/index.php/ebib/article/view/362/533 [dostęp: 28 października 2016]
↑ŁukaszŁ.BraunŁukaszŁ., TikTok w bibliotece? Dlaczego warto [online], Good Books, 25 marca 2021 [dostęp 2023-02-03](pol.).
↑M. Janas, К. Mól, Blog biblioteczny współczesną formą promocji biblioteki akademickiej na przykładzie „Bibliodziennika", „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia” 2011, nr 9, s. 58-64
↑Promocja czytelnictwa – 7 pomysłów, jak biblioteka może zachęcić dzieci do czytania | Mała książka [online], Wielki Człowiek, 28 listopada 2019 [dostęp 2023-05-30].
Bibliografia
J. Andrzejewska. Kultura czytelnicza jednostki jako program edukacji czytelniczej i przedmiot badań. „Studia o Książce” 1989, t. 18.
Bogdanow H., „Studia o Książce”, Tom 18. Wrocław 1989
Dunin J., Pismo zmienia świat, Warszawa : Łódź 1998.
Janus-Sitarz, A. (2015). “Czytanie nie gryzie, ale…” Postawy gimnazjalistów wobec literatury, Edukacja, 1, 97-116.
Skwarnicki M., Czytelnictwo i metody jego badania [w:] Problemy czytelnictwa w wielkich miastach, Warszawa 1960.
Wajda A., Metodyka i organizacja czytelnictwa, Wyd. III, Bydgoszcz 1983.
Walentynowicz M. Kultura czytelnicza absolwentów szkoły podstawowej. „Oświata Dorosłych” 1960, nr 1.
Wojciechowski J., Czytelnictwo, Kraków 1999.
Witaj
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.