 Dojrzały askokarp Chorioactis geaster | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Klasa | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
Chorioactis | ||
| Gatunek |
Chorioactis geaster | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Chorioactis geaster (Peck 1893) Kupfer 1902 ex Eckblad Bull. Torrey bot. Club 29: 142 (1902) | |||
| Synonimy | |||
| |||
Chorioactis geaster – gatunek grzybów należący do rodziny Chorioactidaceae. Należy do monotypowego rodzaju Chorioactis[1]. Jest bardzo rzadko spotykany, występuje jedynie w Teksasie i w Japonii, na wyspie Kiusiu w prefekturze Miyazaki, na wyspie Sikoku w prefekturze Kōchi, i na wyspie Honsiu w prefekturze Nara. W Stanach Zjednoczonych nosi popularną nazwę „Devil’s Cigar” (z ang. diabelskie cygaro), którą zawdzięcza wydłużonemu kształtowi niedojrzałych owocników i uwalnianej po dojrzeniu chmurze zarodników[2] wyglądającej jak dym. Dojrzałe owocniki pękają i rozpościerają się na kształt gwiazdy, uwidaczniając białawą warstwę zarodnionośną. Jest jednym z niewielu gatunków grzybów, u których uwolnieniu zarodników towarzyszy efekt dźwiękowy.
Gatunek został opisany po raz pierwszy jako Urnula geaster przez Charlesa Hortona Pecka na podstawie znalezionych przez Luciena Marcusa Underwooda w Austin okazów, przesłanych Peckowi do identyfikacji[3]. W 1902 r. Elsie Kupfer, badając budowę mikroskopową warstwy zarodnionośnej tego i trzech zbliżonych gatunków (Geopyxis carbonaria, Urnula craterium i Urnula terrestis), stwierdziła, że za sprawą znacznej odmienności teksańskiego gatunku, zasługuje on na sklasyfikowanie w ramach odrębnego rodzaju, który nazwała Chorioactis[4]. Zmiana ta była później krytykowana – nowego rodzaju nie uznali Heald i Wolf (1910)[5], a także Seaver (1928, 1942 r.)[6]. Finn-Egil Eckblad w 1968 r. ostatecznie potwierdził status nowego rodzaju jako ważny[7].
Kontrowersje wzbudzała również pozycja systematyczna nowego rodzaju; Bellemere (1994 r.) zaliczył go do rodziny Sarcoscyphaceae[8], wcześniej uznawano go za przedstawiciela rodziny Sarcosomataceae[9]. Obecnie klasyfikowany jest w odrębnej rodzinie Chorioactidaceae[10]. Podstawą nowej klasyfikacji jest analiza filogenetyczna opublikowana w 1999 r., w której Chorioactis należy do tego samego kladu co rodzaje Desmazierella, Neournula i Wolfina[11]. Gatunki z rodziny Sarcosomataceae należą do siostrzanego kladu[10].
Młode owocniki (apotecja) mają wydłużony, cylindryczno-buławkowaty kształt, osadzone są na krótkim, często przykrytym ziemią trzonie, który zwykle ma swój początek 5–10 cm poniżej poziomu gruntu. Owocnik ma od 1,2 do 3,5 cm szerokości w najszerszym miejscu i wysokość 4 do 12 cm; trzon ma 0,75 do 1,5 cm szerokości i 1 do 5 cm długości[5]. Zewnętrzna powierzchnia jest gęsto pokryta miękkim, brązowym kutnerem (tomentum). Po dojrzeniu owocniki pękają, rozpościerając 4-6 ramion zaginających się w dół, przypominając tym gwiazdosze (Geastrum); stąd nazwa gatunkowa. Zewnętrzna powierzchnia owocnika ma barwę ciemnobrązową lub czarną[12].
Owocnik otwiera się na krótko przed dojrzeniem spor i ich uwolnieniem z worków; otwarcie owocnika spowodowane jest ciśnieniem wywieranym przez zwiększające objętość wstawki (parafizy), czyli komórki płonne rozdzielające worki[13]. Otwarciu apotecjum towarzyszy uwolnienie chmury zarodników, co dodatkowo budzi skojarzenia z cygarem. Powstanie chmury zarodników spowodowane jest przez nagłe zmiany wilgotności pomiędzy wnętrzem apotecjum a środowiskiem zewnętrznym[5]. Część autorów podaje, że otwarciu towarzyszy syczący dźwięk, zjawisko opisywane u zaledwie około 15 innych gatunków grzybów[2].
Askospory są wrzecionowato podłużne, spłaszczone na jednym końcu; mają rozmiary 54–68 µm na 10–13 µm. W każdym znajduje się 3–5 kropli tłuszczu. Worki mają długość 700–800 µm i szerokość 14–17,25 µm[5]. W starszej literaturze opisywane są jako gładkie[14], jednak przy obserwacji pod transmisyjnym mikroskopem elektronowym uwidaczniają się drobne zagłębienia[15]. Askospory rozwijają się równocześnie (synchronicznie) w worku, co jest cechą wspólną z przedstawicielami rodziny Sarcoscyphaceae, Cookeina i Microstoma; inną wspólną cechą jest gwałtowne zwężenie worków u podstawy, zamiast stopniowego zwężania się, obserwowanego u innych przedstawicieli rzędu[15]. Worki mają wieczka (operculum), otwierające się przed uwolnieniem spor; u C. geaster otwór zamykany wieczkiem otaczają dwa pierścienie, co jest cechą odróżniającą ten gatunek od wszystkich innych Sarcosomataceae i Sarcoscyphaceae[15].
Gatunek odnaleziono jedynie w stanie Teksas oraz w kilku prefekturach Japonii.
W Teksasie stanowiska grzyba znajdują się w hrabstwach Collin[16], Travis, Dallas, Hays, Denton, Guadalupe, Tarrant i Hunt[17]. Określany jest tam jako "Texas star" albo "Devils' cigar"[2]; owocniki pojawiają się w chłodniejszych miesiącach, zazwyczaj od października do kwietnia; temperatura i wilgotność w tym czasie wydają się być optymalne dla wzrostu owocników[5].
W Japonii ten sam gatunek został rozpoznany po raz pierwszy w 1938 roku w prefekturze Miyazaki na wyspie Kiusiu i ponownie napotkany dopiero po 38 latach[18]. Stanowisko grzyba odnaleziono też w prefekturze Kōchi na Sikoku. W 2006 roku kolejne stanowisko grzyba odkryto w lesie w pobliżu Kawakami, w prefekturze Nara na wyspie Honsiu[19]. Nosi tam nazwę Kirinomitake (jap. キリノミタケ)[20]. Ze względu na swoją rzadkość został umieszczony na czerwonej liście zagrożonych grzybów Japonii[21].
Owocniki wyrastają u podstawy martwych pni lub z korzeni, przy czym w Teksasie są to pnie Ulmus crassifolia[22][23] lub Symplocos myrtaceae[10], zaś w Japonii martwe pnie dębów.
Nie ma różnic morfologicznych między populacjami grzybów z Teksasu i Japonii. Różnice w sekwencji DNA świadczą o tym, że rozdzielenie populacji nastąpiło co najmniej 19 milionów lat temu[24].
Nie wytłumaczono do tej pory niezwykłego zasięgu tego gatunku. Fred Seaver pisał[25]: "To tylko kolejny przykład niezwykłego i nieprzewidywalnego rozmieszczenia spotykanego u wielu gatunków grzybów. Trudno to wyjaśnić, po prostu akceptujemy fakty takimi, jakie są".
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
