Browar Pomorski w Podgórzu
Ilustracja
Fasada browaru po przebudowie z lat 1905–1906
Siedziba

Podgórz
(po 1938 r. część Torunia)

Data założenia

1861

Data zamknięcia

1945

Właściciel

Georg Thoms (pierwszy)
Józef Chronowski (ostatni)

Produkcja piwa

10 060 hl (1930)

Marki

Śmietanka Pomorska, Karamel Pomorski, Koźlak

Dane adresowe
ul. Główna 55/58[1]
Podgórz
Położenie na mapie Torunia
Mapa konturowa Torunia, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Browar Pomorski w Podgórzu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Browar Pomorski w Podgórzu”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Browar Pomorski w Podgórzu”
Ziemia52°59′38,68″N 18°35′35,06″E/52,994078 18,593072

Browar Pomorski w Podgórzu – browar działający w latach 1861–1945 w podtoruńskim Podgórzu (od 1938 w granicach miasta).

Historia

Pierwsza fotografia podgórskiego browaru (1878)
Browar Thomsa przed rozbudową (1888)

Browar w miasteczku Podgórz został założony w 1861 roku przez Georga Thomsa (lub Thomasa), Niemca ze Skępego. W pierwszym roku istnienia wyprodukował jedynie 1000 hl piwa. Od 1889 roku kierował nim Karl Ernest Thoms, prawdopodobnie syn Georga. W 1903 roku w browarze Thomsa zatrudnionych było 31 pracowników, w tym 25 robotników. Pod rządami Ernesta Thomsa w latach 1905–1906 powstał nowy budynek browaru, którego fasada zajmowała większą część tak zwanego Rynku Podgórza[a]. W latach 1908–1920 przed zakładem stał pomnik Wojaka Pruskiego[2][3].

Po zakończeniu I wojny światowej, w 1922 roku, browar zmienił właściciela. Przez krótki okres zarządzany był przez Jana Abramowicza[1], później zaś przedsiębiorstwo wykupił reemigrant ze Stanów Zjednoczonych Józef Chronowski. Zakład otrzymał nową nazwę – Browar Pomorski, a w jego logo znalazł się pomorski gryf oparty łapą o beczkę. Aktywny nowy właściciel zarządził remont obiektu, zainstalował chłodnie, zbudował dużych rozmiarów rozlewnię oraz przeprowadził szereg innych prac. Także dzięki jego zabiegom objętość wyprodukowanego piwa wzrosła czterokrotnie, osiągając w 1930 roku ponad 10 tys. hl. Browar Pomorski posiadał także rozlewnie w większych miastach Wielkopolski i Pomorza[4][5]. Przed wybuchem II wojny światowej pod względem liczby zatrudnionych Browar Pomorski był drugim, po kolei, pracodawcą mieszkańców Podgórza[6].

Etykiety piw podgórskich

Przedsiębiorstwo produkowało co najmniej trzy rodzaje piwa: sztandarową Śmietankę Pomorską (4,5% wag. alkoholu), dubeltowego Koźlaka (3% wag. alkoholu) oraz Karamel Pomorski (2,5% wag. alkoholu) – dosładzane piwo, reklamowane jako przeznaczone dla chorych, małokrwistych i rekonwalescentów. Do procesu warzenia używano lubelskiego słodu i kujawskiego jęczmienia[7]. Butelki zamykano ceramicznymi kapslami z okrężnym napisem BROWAR POMORSKI • PODGÓRZ-TORUŃ[8]. Oprócz piw, browar produkował także wody i lemoniady[7].

Wraz z wybuchem II wojny światowej dotychczasowy właściciel browaru, Józef Chronowski, wyjechał z rodziną do Stanów Zjednoczonych. Browar pod zarząd przejęła administracja niemiecka, w zakładzie pracowali m.in. jeńcy z obozu w Glinkach. Zimą na przełomie lat 1944 i 1945 piwnice browaru przekształcono w szpital dla rannych żołnierzy oraz prowizoryczny schron przeciwlotniczy[9].

Wycofujący się w styczniu 1945 roku z Torunia Niemcy niszczyli całą infrastrukturę kolejową. W zamiarze wysadzenia wagonowni i parowozowni przy toruńskim Dworcu Głównym sprowadzono dwa wagony przewożące około 40 ton trotylu. Polscy kolejarze wbrew poleceniom nie podstawili wagonów na dworzec, a jako puste przetoczyli na bocznicę w okolicy Browaru Pomorskiego. Tam 24 stycznia w nieustalonych okolicznościach nastąpiła eksplozja. Przypuszcza się, że wagony zostały przypadkowo trafione przez pocisk ostrzeliwujących miasto wojsk radzieckich[10]. Potężny wybuch nie tylko zburzył budynek browaru, ale też zniszczył lub uszkodził wiele okolicznych budynków. Po przejściu frontu w gruzach pozostawało 240 budynków, a uszkodzone zostały także poczta, kino, budynek magistratu i kościół św. św. Piotra i Pawła[11]. Na skutek eksplozji śmierć poniosło 25 mieszkańców Podgórza, a także niezidentyfikowana liczba osób znajdujących się wówczas w tymczasowym szpitalu w piwnicach browaru[12].

Współcześnie

Teren po Browarze Pomorskim pozostał niezabudowany, przekształcono go w niewielki park. We wrześniu 2011 roku w miejscu tym odsłonięto kamień z tablicą poświęconą mieszkańcom Podgórza, którzy zginęli w wybuchu ze stycznia 1945[11]. Mniej więcej w tym samym czasie, staraniem stowarzyszenia Nasz Podgórz, ustawiono tablicę informacyjną dotyczącą dawnego Browaru Pomorskiego[13].

Uwagi

  1. Chodzi o poszerzoną część ulicy, która za czasów pruskich nosiła nazwę Marktstrasse, po 1920 roku była to ulica Główna, obecnie zaś stanowi fragment ulicy Poznańskiej.

Zobacz też

Przypisy

  1. a b Księga adresowa miasta Torunia wraz z Podgórzem i powiatem Toruń-Wieś. Toruń: Wydawnictwo Księgi Adresowej, 1923.
  2. Kluczwajd 2018 ↓, s. 117.
  3. Dziś w Albumie przedstawiamy mało znane dzieje podgórskiego pomnika ku czci poległych za ojczyznę pruskich żołnierzy. plus.nowosci.com.pl, 2018-08-25. [dostęp 2022-10-09].
  4. Alfred Krzyżanowski: Księga adresowa i informacyjna miasta Torunia. Toruń: 1932, s. V.
  5. Toruń-Podgórz / Thorn-Podgorz. www.zsir.ia.polsl.pl. [dostęp 2012-03-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-08)]. (pol.).
  6. Podgórz. turystyka.torun.pl. [dostęp 2012-03-19]. (pol.).
  7. a b Marian Reinke: Książka adresowa miasta Torunia : według stanu z czerwca 1936. Toruń: Drukarnia Robotnicza, 1936, s. 4.
  8. Browar Pomorski, Podgórz – Toruń, Thorn. plopsite.de. [dostęp 2012-03-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-25)]. (niem.).
  9. Hortensja Weber. Muzeum Historyczno-Wojskowe w Toruniu. [dostęp 2012-03-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (pol.).
  10. Szymon Spandowski: Tragiczny koniec „Śmietanki Pomorskiej”. [w:] Nowości [on-line]. 2010-01-21. [dostęp 2012-03-19]. (pol.).
  11. a b Grzegorz Olkowski: Tablica przypomina podgórską tragedię. [w:] Nowości [on-line]. 2011-09-13. [dostęp 2012-03-19]. (pol.).
  12. Szymon Spandowski: Jest kamień, są też nazwiska. [w:] Nowości [on-line]. 2011-02-03. [dostęp 2012-03-19]. (pol.).
  13. Szymon Spandowski: Podgórz dla ciała, ducha. Dla wszystkich torunian. [w:] Nowości [on-line]. 2011-05-19. [dostęp 2012-03-19]. (pol.).

Bibliografia


Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się