Borówka brusznica
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

wrzosowce

Rodzina

wrzosowate

Rodzaj

borówka

Gatunek

borówka brusznica

Nazwa systematyczna
Vaccinium vitis-idaea L.
Sp. Pl. 1. 351. 1753
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Kwiaty
Borówka brusznica – jagody

Borówka brusznica (Vaccinium vitis-idaea L.), nazywana także borówką czerwoną[4]gatunek rośliny wieloletniej z rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Występuje w umiarkowanej i chłodnej strefie całej półkuli północnej[5]. W Polsce jest pospolita zarówno na niżu, jak i w górach. W większości kraju znana potocznie jako borówka, w niektórych rejonach Polski – jako gogodze[6].

Morfologia

Pokrój
Lekko pokładająca się krzewinka, dorastająca do 15–25 cm wysokości, o obłych, delikatnie omszonych gałązkach wyrastających gęstymi kępkami. Posiada zdrewniałe, silnie rozgałęzione podziemne rozłogi.
Liście
Zimotrwałe, skórzaste, eliptyczne do odwrotnie jajowatych, o lekko podwiniętych brzegach, długości 10–25 mm. Strona wierzchnia ciemnozielona, błyszcząca, spodnia sinawozielonkawa, lekko matowa, o licznych ciemnych gruczołkach. Mają krótkie ogonki.
Kwiaty
Zebrane w kwiatostan, tworzący grono, osadzone na krótkich szypułkach. Kolor biały z różowawym odcieniem do jasnoróżowych. Korona dzwonkowata, 4 – płatkowa, kielich błoniasty z 5 ząbkami, działki trójkątne, 8–10 pręcików. Znamię wystaje z kwiatu.
Owoce
Błyszcząca jagoda, początkowo białokremowa, w czasie dojrzewania czerwieniejąca.

Biologia i ekologia

Krzewinka, chamefit. Kwitnie od maja do lipca. Owoce bardzo trwałe dzięki zawartości kwasu benzoesowego. Mają smak gorzko-kwaskowaty. Gatunek subkontynentalny o zasięgu okołobiegunowym. Występuje w strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej od niżu, przez wyżyny do wyższych położeń górskich. Rośnie zarówno na podmokłych torfowiskach, wrzosowiskach jak i w borach świerkowych i suchych borach sosnowych. Roślina kwasolubna. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Vaccinio-Piceetea[7].

Zastosowanie

  • Roślina lecznicza
    • Surowiec zielarski: liście borówki – Folium Vitis idaeae, owoce – Fructus Vitis idaeae. Zawierają glikozydy: arbutynę, metyloarbutynę, erykolinę; kwasy organiczne, garbniki katechinowe, antocyjany, witaminy: B1, B2, PP, C.
    • Działanie: moczopędne, przeciwbiegunkowe, antyseptyczne i ściągające. Owoce działają regulująco na czynności trawienne, stosowane raczej jako środek dietetyczny.
    • Wskazania: liście stosuje się jako środek bakteriobójczy w nieżytach i stanach zapalnych dróg moczowych, a także pomocniczo w kamicy moczowej z towarzyszącym zakażeniem. W połączeniu z innymi ziołami podaje się w nieżytach przewodu pokarmowego, wzdęciach, i w mało nasilonej biegunce[8].
    • Działania niepożądane: duże dawki wyciągów z liści brusznicy stosowane przez dłuższy czas mogą powodować objawy przewlekłego zatrucia hydrochinonem, jak wymioty, stany pobudzenia, kurcze i niedokrwistość hemolityczną. Jednocześnie zawarte w odwarach garbniki mogą drażnić żołądek i powodować zaparcia. Liście brusznicy w mieszankach ziołowych są całkowicie bezpieczne[9].
  • Sztuka kulinarna: w Polsce, z owoców z dodatkiem gruszek robi się galaretki, zwykle używane do ciemnych mięs i dziczyzny.
    • Galaretka borówkowa jest podstawą prawdziwego sosu Cumberland. Zmieszana z chrzanem, skórką pomarańczową i gruszkami z odmian o dużej liczbie komórek kamiennych (dających chropowaty posmak) jest podstawowym angielskim dodatkiem do dziczyzny. Dostępne w handlu sosy na ogół zawierają jako podstawę galaretkę porzeczkową, będąca namiastką borówkowej.
  • Tradycje: gałązki borówki brusznicy są używane do ozdabiania koszyczków wielkanocnych oraz zawartego w nich pożywienia.

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-13] (ang.).
  3. Vaccinium vitis-idaea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. brusznice, [w:] Eugeniusz Pijanowski (red.), Encyklopedia Techniki, Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1978, s. 80.
  5. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-08-25].
  6. Wiesław Grochowski, Jadalne owoce leśne, wydanie IV, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1986.
  7. Władysław Matuszkiewicz, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006, ISBN 83-01-14439-4.
  8. Eliza Lamer-Zarawska i inni, Fitoterapia i leki roślinne, wyd. 1 - 3 dodr, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2013, ISBN 978-83-200-4650-2, OCLC 860448586 [dostęp 2022-02-13].
  9. A. Ożarowski, W. Jaroniewski, Rośliny Lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Warszawa 1987: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, s. 105-106, ISBN 83-202-0472-0.

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się