Babilońska mapa świata
gliniana tabliczka z Babilońską mapą świata;
zbiory British Museum (BM 92687)

Babilońska mapa świata[1] – schematyczny obraz świata znanego Babilończykom (wraz z komentarzem) znajdujący się na pochodzącej z Mezopotamii glinianej tabliczce, przechowywanej obecnie w zbiorach British Museum (BM 92687)[2].

Tabliczka

Częściowo uszkodzona gliniana tabliczka o wymiarach 12,2 × 8,2 cm została odkryta w roku 1882 przez asyryjskiego archeologa Hormuzda Rassama podczas wykopalisk na stanowisku Abu Habbah, utożsamianym ze starożytnym miastem Sippar, około 60 km na północ od Babilonu[2][3]. Umieszczone na niej dwa teksty i objaśnienia na mapie zapisane są pismem klinowym w języku akadyjskim, którym posługiwano się zarówno w Babilonii, jak i w Asyrii. Mapa zajmuje większą część strony przedniej. Nad nią znajduje się pierwszy z tekstów. Drugi tekst pokrywa całą tylną stronę tabliczki. Widniejąca na niej mapa i towarzyszące jej teksty opublikowane zostały po raz pierwszy w 1889 roku przez F.E. Peisera[4].

Datowanie i miejsce powstania

Sama tabliczka datowana jest w przybliżeniu na VI wiek p.n.e. (ok. 600-500 rok p.n.e.), czyli na okres nowobabiloński lub perski[2]. Jak jednak informuje zakończenie tekstu, była ona tylko kopią starszej, niezachowanej tabliczki[2], która według uczonych mogła pochodzić z ok. VIII-VII wieku p.n.e., gdyż na ten okres datuje się powstanie "babilońskiej mapy świata"[5].

Na podstawie samej treści "babilońskiej mapy świata" jej opracowanie datuje się na VIII-VII wiek p.n.e.[3] Nie mogła ona powstać przed IX wiekiem p.n.e., gdyż jej twórca podaje nazwę aramejskiego plemienia Bit-Jakini, które zaczyna pojawiać się w tekstach od tego właśnie wieku[3]. Dodatkowo nie nazywa on „morza” tradycyjnym akadyjskim słowem tâmtu, jak w tekstach wcześniejszych, lecz zapożyczonym z języka aramejskiego słowem marratu, którego użycie poświadczone jest po raz pierwszy w inskrypcjach asyryjskiego króla Salmanasara III (858-824 p.n.e.)[3]. Z drugiej strony mapa nie mogła powstać później niż w VII wieku p.n.e., gdyż zaznaczone na niej zostały państwa Asyria i Urartu, których upadek nastąpił w końcu VII wieku p.n.e.

Mapa oryginalnie została opracowana najprawdopodobniej w Babilonii, gdyż centralne miejsce zajmuje na niej rzeka Eufrat i położone nad nią miasto Babilon. Nie była to raczej Asyria, którą zaznaczono w formie niewielkiego owalu na skraju mapy.

Treść tabliczki

Mapa

Mapa zajmuje środkową i dolną część przedniej strony tabliczki. Ma ona formę dwóch koncentrycznych okręgów z ośmioma (pięć zachowanych) trójkątami wychodzącymi z okręgu zewnętrznego. W kręgu wewnętrznym znajduje się „kontynent” z zaznaczonymi miastami, krainami, górami, bagnami i kanałami. „Kontynent” z północy na południe przecina duża rzeka (dwie równoległe linie) identyfikowana z Eufratem[6] Cały „kontynent” otacza dokoła „morze” (akad. marratu), zajmujące na mapie przestrzeń pomiędzy wewnętrznym a zewnętrznym okręgiem. Poza okręgiem zewnętrznym, oznaczone w formie wychodzących z niego trójkątów, znajdują się „wyspy” (akad. nagû), będące najprawdopodobniej legendarnymi, odległymi krainami.

„Legenda” do mapy
Tłumaczenie objaśnień znajdujących się na mapie[7]
(słowa w nawiasach zapisane kursywą są w języku akadyjskim,
a te zapisane zwykłą czcionką w języku sumeryjskim)
1 – 'góra' (ša-du-u2)
2 – 'miasto' (uru)
3 – Urartu (u2-ra-aš2-tum)
4 – Asyria (kuraš+šurki)
5 – Der (der2ki)
6 – ? tekst uszkodzony
7 – 'bagna' (ap-pa-ru)
8 – Suza (šušanki)
9 – 'kanał' (bit-qu)
10 – Bit-Jakini (bῑt-ia-᾿-ki-nu)
11 – 'miasto' (uru)
12 – Habban (ha-ab-ban)
13 – Babilon (tin.tirki)
14–17 – 'morze' (mar-ra-tum)
18 – 'Wielki Mur w odległości sześciu „mil”[8] –
tam, gdzie słońce nie jest widoczne'
(bad3.gu.la 6 bēru ina bi-rit ašar dšamaš la innammaru)
19 – 'Wyspa w odległości sześciu „mil” (na-gu-u2 6 bēru ina bi-rit)
20 – 'Wyspa ...' (na-gu-u2 ...)
21 – 'Wyspa ...' (na-gu-u2 ...)
22 – 'Wyspa w odległości 8? „mil”' (na-gu-u2 8? bēru ina bi-rit)
23–25 – brak opisu

Tekst na przedniej stronie tabliczki

Na przedniej stronie tabliczki, w jej górnej części ponad mapą, znajduje się tekst w języku akadyjskim. Jest on mocno uszkodzony (szczególnie jego początek), ale zachowane fragmenty zdają się wskazywać, iż wymieniał on mityczne stworzenia (np. ptaka Anzu, węża-smoka czy człowieka-skorpiona), egzotyczne zwierzęta (np. gazele, małpy czy kameleony) i legendarne postacie (np. Utnapisztima czy Sargona), które – jak się wydaje – zamieszkiwać miały pokazane na mapie odległe i nieznane „wyspy”[2]. Zdaniem niektórych uczonych tekst ten, w przeciwieństwie do tekstu na tylnej stronie tabliczki, nie towarzyszył pierwotnie mapie, lecz dodany został później, gdyż brak jest w nim bezpośredniego odniesienia do „wysp”, a „morze” nazywane jest tâmtu, a nie marratu[3]. Sam autor tabliczki też zaznacza w kolofonie na końcu tekstu drugiego, iż znajdujące się na niej teksty i mapę „razem zebrał”.

Transliteracja tekstu klinowego Tłumaczenie treści
(1') [ ... ] x x x x [ ... ]
(2') [ ... ] x ālānumeš ab-t[u-tu ... ]
(3') [ ... tam-tum rapaš]tum ša2 i-bar-ru-u2 dmarduk ti-tu2-ri qe2-r[eb-ša]
(4') [ ... b]i u ilānumeš ab-tu-t[u] ša2 ina lib3-bi tam-tim u2-še-[ši-bu]
(5') [ ... x]-x-šu iz-za-zu ba-aš-mu mušhuššu rabû ina libbi an-zu-u2 girt[ablullû]
(6') [ x x a]r-mu ṣa-bi-tum ap-sa-su-u2 [n]im-ru ki-sa-r[i-ku]
(7') [ x x n]ēšu barbaru lulīmu u3 bu-u2-[ṣu]
(8') [pa-gu]-u2 pa-gi-tum turāhu lu-ur-mu šu-ra-nu hur-ba-bi-li
(9') [ x x x ] u2-ma-mu ša2 ina muhhi tam-tim gal-l[a-t]im dmarduk ib-nu-šu-n[u-ti]
(10') [ x x m]ut-napištim šarru-kin u nūr-d[d]a-gan šar3 bur-ša-an-ha-a[n-da]
(11') [ x x k]a-ap-pi iṣṣuriš-ma man-ma qe2-reb-ši-na ul i-[ ... ][9]
(1') [ ... ] ... [ ... ]
(2') [ ... zrujno]wane miasta [ ... ]
(3') [ ... morze rozleg]łe, które Marduk widzi. Most we[wnątrz ... ]
(4') [ ... ] i pokona[ni] bogowie, których on osied[lił] pośrodku morza
(5') [ ... ] są obecni; żmija, wielki wąż-smok w (jego) wnętrzu. Ptak Anzu i człowi[ek-skorpion]
(6') [ .. gór]ski kozioł, gazela, zebu, [pa]ntera, człowiek-b[yk]
(7') [ .. l]ew, wilk, jeleń i hie[na]
(8') [mał]pa, małpa – samica, kozioł skalny, struś, kot, kameleon,
(9') [ ... ] stworzenia, które Marduk powołał do życia na powierzchni wzburzo[ne]go morza,
(10') [ .. U]tnapisztim[10], Sargon i Nur-[D]agan, król Puruszha[ndy][11],
(11') [ .. sk]rzydła jak ptak, którego nikt nie potrafi [ ... ][9]

Tekst na tylnej stronie tabliczki

Tekst ten zajmuje całą tylną stronę tabliczki. Jest bardzo uszkodzony i miejscami trudny do zrozumienia. Jego treść wydaje się być opisem „wysp” ukazanych na mapie. Określenie „wysp” akadyjskim słowem nagû i wzmianki o odległości do nich mierzonej w „milach” (bēru) wyraźnie nawiązują do objaśnień na mapie, wskazując, że tekst ten powstać musiał razem z nią i miał jej towarzyszyć[5]. Wymienienie w tekście 8 „wysp” wskazuje, że na mapie pierwotnie znajdować się ich musiało również osiem.

Transliteracja tekstu klinowego Tłumaczenie treści
(1') [ ... ] x [ ... ]
(2') [ ... ] x [ ... ]
(3') [ ... ] ra-bi-tu2 [ ... ]
(4') [mah-ru? na-gu-u2? ina e-re-b]i-šu2 tal-l[a-ku 7 bēru ... ]
(1') [ ... ] x [ ... ]
(2') [ ... ] x [ ... ]
(3') [ ... ] wielkie [ ... ]
(4') [Pierwsza? „wyspa”?, do której aby dotrz]eć, trzeba podróżo[wać 7 „mil” ...]
(5') [a-na šanû na-gu-u2] a-šar tal-la-ku 7 bē[ru ...]
(5') [Do drugiej „wyspy”], miejsca do którego trzeba podróżować 7 „m[il” ... ]
(6') [ ... ] x x x šap-[liš ... ]
(6') [ ... ] x x x w do[le ... ]
(7') [a-na šalšu] na-gu(DU!)-u2 a-šar tal-la-ku 7 bēr[u ... ]
(8') [iṣ-ṣu]-ru mut-tap-ri-ši la u2-šal-l[a-am uruh-šu]
(7') [Do trzeciej] „wyspy”, miejsca do którego trzeba podróżować 7 „mi[l” ... ]
(8') Uskrzydlony [pt]ak nie może bezpiecznie ukoń[czyć swej podróży]
(9') [a-na re]-bi-i na-gu-u2 a-šar tal-la-ku 7 bē[ru ... ]
(10') [ x x x ]-du ik-bi-ru ma-la par-sik-tum 20 ubân[u ... ]
(9') [Do czwar] tej „wyspy”, miejsca do którego trzeba podróżować 7 „m [il” ... ]
(10') [ ... ] są grube jak (naczynie?} parsiktu[12], 20 „palcó[w”[13] ... ]
(11') [a-na hamš]u na-gu-u2 a-šar tal-la-ku 7 bēru [ ... ]
(12') [ x x ] mi-lu-šu2 1 UŠta.am3 ṣu-up-pan x [ ... ]
(13') [ x x x ] x zi-nu-šu2 a-na aš-lata.am3 [ ... ]
(14') [ x x ]-x-mi da-mi-ša ul im-mar [ ... ]
(15') [ x x x ] ni-il-lu aš-ri-tal-la-[ku ... ]
(16') [ x x x x ta]-al-la-ku 7 b[ēru ... ]
(17') [ x x x x x x ] a-ṣi-i ša2? ina? [ ... ]
(18') [ x x x x ] -šu2 i-bi-ri [ ... ]
(11') [Do pią]tej „wyspy”, miejsca do którego trzeba podróżować 7 „mil” [ ... ]
(12') [ ... jest] jej wysokość; 840 „łokci”[14] jest jej ... ]
(13') [ ... ] . jej deszcz?; co najmniej 1 „linę”[15] liczy [ jej ... ]
(14') [ ... ] . jej krwi on nie widzi [ ... ]
(15') [ ... gdzie ws]pinamy się?, gdzie ty podróżuje[sz ... ]
(16') [ ... bę]dziesz podrożować 7 „m[il” ... ]
(17') [ ... ] . odejście których? jest w [ ... ]
(18') [ ... ] jej [ ... ] on przekroczył [ ... ]
(19') [a-na šeššu] na-gu-u2 a-šar tal-la-ku [7 bēru ... ]
(20') [ x x x x x ina?] muhhi a-na-ku KIM-m[u ... ]
(19') [Do szóstej] „wyspy”, miejsca do którego trzeba podróżować [7 „mil” ... ]
(20') [ ... ]. szczycie. Ja .[ ... ]
(21') [a-na sebi] na-gu-u2 a-šar tal-la-ku [7 bēru ... ]
(22') ša2 alpu qar-nu šak-nu [ ... ]
(23') i-la-as-su-mu-ma i-kaš-ša2-du-u2 [ ... ]
(21') [Do siódm]ej „wyspy”, miejsca do którego trzeba podróżować [7 „mil” ... ]
(22') gdzie bydło ma rogi [ ... ]
(23') poruszają się szybko i docierają [ ... ]
(24') a-na [šam]-ani na-gu-u2 a-šar tal-la-ku 7 bēr[u ... ]
(25') [ x x x x ] a-šar ti-še-'-ru ina ha-an-du-ri-šu2 x-[ x x ]
(24') Do [ós]mej „wyspy”, miejsca do którego trzeba podróżować 7 „mi[l” ... ]
(25') [ ... mie]jsce gdzie ... w jej bramie? [ ... ]
(26') [ x x x x x -t]i ša2 kib-ra-a-ti er-bet-ti ša2 kal x [ ... ]
(27') [ x x x x x ] x : qe2-reb-ši-na man-ma la i-[du-u2]
(26') [ ... ] z czterech stron całego [ ... ]
(27') [ ... ] których nikt nie jest w stanie po[jąć]
(28') [ x x x x x ] x ki-ma la-bi-ri-i-šu ša-ṭi-ir-ma ba-r[i]
(29') [ x x x x x ] mār-šu2 miṣ-ṣu-ru [mā]r mdea-bēl-ilī[16]
(28') [ ... ] skopiowane ze starej (tabliczki) i razem zebra[ne]
(29') [ ... ] syn Iṣṣuru, [poto]mek Ea-bel-ili[17]

Przypisy

  1. ↑ W literaturze fachowej dotyczącej starożytnego Bliskiego Wschodu stosowana jest też nazwa „Mappa Mundi”; W. Horowitz, Mesopotamian..., s. 20.
  2. ↑ a b c d e Map of the World – opis zabytku na oficjalnej stronie British Museum. www.britishmuseum.org. [dostęp 2016-03-01]. (ang.).
  3. ↑ a b c d e W. Horowitz, Mesopotamian..., s. 26.
  4. ↑ W. Horowitz, Mesopotamian..., s. 20.
  5. ↑ a b W. Horowitz, Mesopotamian..., s. 25.
  6. ↑ Dwie równoległe linie przecinają prostokąt (13) oznaczony jako Babilon. W I tys. p.n.e. Eufrat przepływał przez środek Babilonu; W. Horowitz, Mesopotamian..., s. 27.
  7. ↑ Na podstawie: W. Horowitz, Mesopotamian..., s. 20-22.
  8. ↑ „Mila” lub „podwójna godzina (marszu)” (akadyjskie bēru, sumeryjskie danna) jest asyryjsko-babilońską miarą długości, równą ok. 10,8 km; M. Stępień, Kodeks Hammurabiego, Wydawnictwo ALFA, Warszawa 2000, s. 171.
  9. ↑ a b Na podstawie: W. Horowitz, Mesopotamian..., s. 22-23.
  10. ↑ Utnapisztim jest jednym z bohaterów akadyjskiego Eposu o Gilgameszu. Dzięki pomocy boga Enkiego udało mu się przetrwać potop, a następnie umieszczony został przez bogów w odległej krainie u „ujścia rzek”; M.G. Kovacs, The Epic of Gilgamesh, Stanford University Press, Stanford 1989, s. 103.
  11. ↑ „Sargon i Nur-Adad, król Puruszhandy” są bohaterami akadyjskiego eposu šar tamhāri („Król walki”), opowiadającego o wyprawie Sargona Wielkiego do odległego, anatolijskiego miasta Puruszhanda, rządzonego przez króla Nur-Adada; P. Puchta, šar-tamhāri, w: O. Drewnowska-Rymarz i inni, Mity akadyjskie, seria Antologia literatury mezopotamskiej, Wydawnictwo AGADE, Warszawa 2000, s. 160-164.
  12. ↑ Akadyjskie słowo parsiktu (sumeryjskie bariga) oznacza miarę pojemności równą ok. 60 litrom; może też oznaczać naczynie o takiej właśnie pojemności; M. Stępień, Kodeks Hammurabiego, Wydawnictwo ALFA, Warszawa 2000, s. 172.
  13. ↑ „Palec” (akadyjskie ubãnu, sumeryjskie šu.si) jest miarą długości równą ok. 1,66 cm; M. Stępień, Kodeks Hammurabiego, Wydawnictwo ALFA, Warszawa 2000, s. 171.
  14. ↑ 1 UŠ jest miarą długości równą 720 „łokciom” (ok. 360 m); akadyjskie ṣuppan jest liczbą podwójną od ṣuppu, miary długości równej 60 „łokciom” (ok. 30 m); 1 UŠ i 2 ṣuppu dają więc w sumie 840 „łokci” czyli ok. 420 m; M. Stępień, Kodeks Hammurabiego, Wydawnictwo ALFA, Warszawa 2000, s. 171.
  15. ↑ „Lina” (akadyjskie aślu, sumeryjskie eše2) jest miarą długości równą ok. 60 m; M. Stępień, Kodeks Hammurabiego, Wydawnictwo ALFA, Warszawa 2000, s. 171.
  16. ↑ Na podstawie: W. Horowitz, Mesopotamian..., s. 23-24.
  17. ↑ Na podstawie: W. Horowitz, Mesopotamian..., s. 24-25.

Bibliografia

  • W. Horowitz, Mesopotamian Cosmic Geography, Eisenbrauns, Winona Lake 1998.

Linki zewnętrzne

  • Map of the World – opis zabytku na oficjalnej stronie British Museum. www.britishmuseum.org. [dostęp 2016-03-01]. (ang.).

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się