Astronautyka (kosmonautyka) – zespół dziedzin nauk ścisłych, technicznych, biologicznych, medycznych oraz humanistycznych, które zajmują się lotami (gr. nautike – żegluga) poza atmosferę Ziemi oraz poznawaniem przestrzeni kosmicznej jak również znajdujących się w niej obiektów[1].
Astronautyka obejmuje poznawanie oraz analizowanie warunków i zjawisk towarzyszących lotom statków kosmicznych. Odkrywa możliwości techniczne ich realizacji oraz bada oddziaływanie warunków lotu na psychofizyczny stan astronautów i możliwość ich adaptacji do tych warunków.
W rozwiązywaniu zagadnień z zakresu astronautyki korzysta się z osiągnięć wielu gałęzi nauki (aerodynamiki, magnetohydrodynamiki, aeronomii, astrofizyki, planetologii, techniki rakietowej i innych).
Idea podróży kosmicznych nurtowała ludzkie umysły od stuleci, ale pozostawała marzeniem aż do czasu zbudowania potężnych rakiet zdolnych unieść użyteczny ładunek daleko w przestrzeń. Takie właśnie rakiety powstawały w połowie XX w. w Stanach Zjednoczonych i Związku Radzieckim. Pierwszym człowiekiem w kosmosie był radziecki kosmonauta Jurij Gagarin. Został wystrzelony w kosmos 12 kwietnia 1961 r. Jego historyczny lot (jedno okrążenie Ziemi) trwał 108 minut.
Pierwsze loty w przestrzeń kosmiczną i na Srebrny Glob były przedmiotem wyścigu kosmicznego USA i ZSRR.
Od 1959 roku wysłano w stronę Księżyca kilkadziesiąt sond automatycznych. Pierwsze miały robić jego zdjęcia - czy to przelatując obok niego, czy też przed rozbiciem się o jego powierzchnię. W październiku 1959 roku radziecka sonda Łuna 3 przekazała na Ziemię pierwsze obrazy niewidocznej strony Księżyca. Potem lądujące na jego powierzchni sondy dostarczyły dokładniejszych informacji o tym globie. Później miesiącami badały go i fotografowały satelity.
W latach 1969 - 1972 podjęto, w ramach programu Apollo, siedem wypraw, w tym sześć (oprócz Apollo 13) udanych. W ich wyniku wylądowało na Księżycu dwunastu ludzi. Pierwsi stanęli na jego powierzchni 21 lipca 1969 roku Neil Armstrong i Edwin Aldrin, którzy dotarli tam statkiem Apollo z lądownikiem Eagle (Orzeł) podczas misji Apollo 11. Astronauci, którzy byli na Księżycu, zrobili tysiące jego zdjęć, rozmieścili tam przyrządy naukowe, dokonali wielu pomiarów i przywieźli na Ziemię około 400 kg próbek skał księżycowych.
W ciągu niespełna trzydziestu lat sondy kosmiczne przeleciały obok wszystkich planet Układu Słonecznego. Wprowadzono statki kosmiczne na orbity wokół Merkurego, Wenus, Marsa, Jowisza i Saturna. Na powierzchni Wenus i Marsa wylądowały sondy, a na Jowisza opadł specjalnie do tego przygotowany próbnik. Od 1976 roku dwie amerykańskie sondy z serii Viking przez wiele lat badały i fotografowały Marsa. Analizy chemiczne gruntu nie wykryły żadnego śladu życia. Dzięki wystrzelonym w 1977 roku dwóm amerykańskim sondom z serii Voyager poznano wiele informacji o planetach gazowych Układu Słonecznego oraz o ich pierścieniach i księżycach. Wprowadzone na orbitę okołowenusjańską sondy sporządziły za pomocą radarów szczegółowe mapy powierzchni tej planety. W 1997 roku na powierzchni Marsa umieszczono łazik Sojourner, pierwszy udany pojazd na tej planecie. W 2021 roku na powierzchni Marsa umieszczono dron Ingenuity, pierwszą maszynę zdolną unieść się, wykonać lot i wylądować.
Cztery sondy kosmiczne wylądowały na ciałach nie będących planetami. Były to Huygens, który w 2005 roku wylądował na księżycu Saturna Tytanie, NEAR Shoemaker, który w 2001 roku z powodzeniem lądował na planetoidzie Eros, oraz japoński próbnik Hayabusa, który w 2005 roku wylądował na planetoidzie Itokawa w celu pobrania próbek z jej powierzchni, z którymi następnie powrócił na Ziemię. W roku 2014 lądownik sondy Rosetty Philae wylądował na komecie 67P/Czuriumow-Gierasimienko.
W 1985 roku sonda ICE jako pierwsza dokonała bliskiego przelotu obok komety. W 2005 roku impaktor z sondy Deep Impact celowo uderzył w jądro komety Tempel 1, umożliwiając rejestrację przebiegu zderzenia przez główną część sondy. W 2006 roku sonda Stardust dostarczyła na Ziemię próbki pyłu pobrane z komy komety Wild 2.
Planeta | Rok zbliżenia | Sonda | Państwo |
---|---|---|---|
Wenus | 1962 | Mariner 2 | USA |
Mars | 1965 | Mariner 4 | USA |
Jowisz | 1973 | Pioneer 10 | USA |
Merkury | 1974 | Mariner 10 | USA |
Saturn | 1979 | Pioneer 11 | USA |
Uran | 1986 | Voyager 2 | USA |
Neptun | 1989 | Voyager 2 | USA |
(134340) Pluton | 2015 | New Horizons | USA |
Planeta | Rok zbliżenia | Sonda | Państwo |
---|---|---|---|
Mars | 1971 | Mariner 9 | USA |
Wenus | 1975 | Wenera 9 i 10 | ZSRR |
Jowisz | 1995 | Galileo | USA |
Saturn | 2004 | Cassini-Huygens | USA i ESA |
Merkury | 2011 | MESSENGER | USA |
Westa | 2011 | Dawn | USA |
Ceres | 2015 | Dawn | USA |
Planeta | Rok zbliżenia | Sonda | Państwo |
---|---|---|---|
Wenus | 1967 | Wenera 4 | ZSRR |
Mars | 1971 | Mars 3 | ZSRR |
Saturn → Tytan | 2005 | Huygens | USA i ESA |
Podczas przygotowania lotów kosmicznych powstały tysiące wynalazków[2]. Około 1400 spośród nich ma zastosowanie wykraczające poza astronautykę. Są to m.in.[3]:
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.