 Noga | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Żona |
Franciszka Żelechowska |
| Dzieci | |
Antoni Józef Mars herbu Noga (ur. 3 grudnia 1819 w Strzyżowicach, zm. 3 grudnia 1905) – administrator majątków ziemskich, właściciel Starej Wsi (pow. limanowski), działacz gospodarczy, społecznik.
Urodził się w Strzyżowicach jako syn Kaspra Marsa (1781-1865), właściciela majątku Strzyżowice i Elżbiety z Chodakowskich. Marsowie należą do szlachty siewierskiej. Po sekularyzacji Księstwa Siewierskiego otrzymali polski indygenat. Za zasługi, jakie jeden z Marsów oddał polskiej flocie morskiej na Bałtyku, otrzymali herb Noga. Antoni Józef od 1834 roku chodził do Gimnazjum św. Anny w Krakowie. Dzięki kursowi pedagogicznemu mógł odciążyć rodziców, rozpoczynając pracę nauczycielską w prywatnych pensjonatach. Podejmował studia na wydziałach UJ: filozofii, medycyny i fizyki, w końcu zatęsknił za wsią i wrócił do Strzyżowic. Tak jak brat Leopold Mars pomagał w majątku stryja Antoniego w Malinowicach. Po ślubie i krótkim pobycie w Dębnikach pod Krakowem u Żelechowskich, znalazł zatrudnienie w dobrach Henryka Potockiego w Chrząstowie. Przez sześć lat pracy dał się poznać jako administrator zaniedbanych dóbr ziemskich i reorganizator fabryk, szczególnie cukrowni. Przeprowadzając skomplikowane działy i spłaty rodzinne, został właścicielem 2/3 dóbr limanowskich, a po śmierci swej szwagierki i jej męża Jana bar. Borowskiego został właścicielem Limanowej w całości. Od tamtej jednak pory Limanowa została w rękach Marsów do reformy rolnej w 1945. Po rodzinnych działach swe zainteresowania skierował na sprawy społeczne, a wśród nich najwięcej uwagi poświęcał „Organizacji Pokojowej”, której był przywódcą w powiecie limanowskim. Hasło tej organizacji: „oświata, moralność, wolność, narodowość” wskazywało drogę społeczeństwu Galicji ku życiu rodzinnemu i społecznemu, które z kolei miało podnosić kraj duchowo i materialnie. Do „Organizacji” należeli ziemianie będący członkami tow. rolniczych, zajmujący ważne stanowiska państwowe, politycy lokalni i parlamentarzyści. Członkowie „Organizacji” postulowali rozpoczęcie intensywnej pracy na każdym polu: politycznym, ekonomicznym, prawnym, gospodarczym i społecznym. Zajął się prawem cywilnym, w szczególności kwestią procesów, przeważnie majątkowych, które komplikowały zarówno gospodarowanie na roli, jak i stosunki międzyludzkie, a nawet rodzinne. Dlatego też zainicjował (przedkładając dokładny projekt) powstanie „Sądów Polubownych”, które miały m.in. zastąpić kosztowne i długotrwałe sądy państwowe. Sądy Polubowne zajmowały się sporami w gronie ziemian, ale i nieporozumieniami z włościanami, mieszczanami czy Żydami. Antoni Józef Mars był też inicjatorem rozwoju gospodarczego powiatu limanowskiego; założył tow. zaliczkowe czyli instytucję pożyczkową. Kierował nim przez wiele lat nie pobierając wynagrodzenia, a na siedzibę przeznaczył własny lokal. Z ziemianami: Marcelim Żukiem-Skarszewskim i Maksymilianem Marszałkowiczem założyli „Dom Zleceń”, który ratował wielu chłopów i mieszczan przed wysokimi procentami od pożyczek dawanych przez Żydów. W okresie powstania styczniowego w „Domu Zleceń” szyto odzież dla powstańców i magazynowano broń. A.M. prześladowany przez władze zaborcze zmuszony był „Dom Zleceń” zamknąć. Instytucja ta nie byłaby w stanie pomagać ludziom, gdyby nie kredyt zaciągnięty w Krakowie w banku Kirchmayera. Pożyczkę tę żyrował A.M. i wobec zamknięcia „Domu Zleceń” z własnych funduszy musiał ją spłacić. To stanowiło ogromne obciążenie dla jego limanowskiego majątku. Mimo kłopotów z władzą udało się wrócić do działalności „Domu Zleceń”, ale pod innym szyldem, powstał „Dom Rolniczo-Komisowy Józef Mars i Spółka”. Instytucja ta przyczyniła się ponadto do ożywienia rolnictwa, gdyż rolnicy (ziemianie i chłopi) dostawali w niej na dogodnych warunkach kredyty produkcyjne. Dom ponadto zajmował się zbytem płodów rolnych z pominięciem wielu pośredników. Antoni Józef ratował też z opresji ziemian. Doprowadził np. do uwolnienia majątków od niesprawiedliwej pożyczki rządowej, którą pobierano od właścicieli ziemskich. Ponadto uregulował zadłużenie majątku Tymbark braci Sławikowskich, przeprowadzając umiejętnie rozmowy z wierzycielami żydowskimi i nakłaniając właścicieli majątku do poprawy relacji finansowych wewnątrz rodziny. Powołał Towarzystwo Ochrony Własności Ziemskiej, którego celem było ratowanie zadłużonych gospodarstw przed nieuczciwymi wierzycielami. Towarzystwo to w ciągu 12 lat uregulowało interesy 19 majątków ziemskich i 441 gospodarstw chłopskich. Część limanowskiego majątku Mars dzierżawił mieszczanom, zaś browar Żydom. Od 1865 gospodarstwem zajął się sam, wynajmując do pracy włościan, którzy w ten sposób mieli zapewnioną stałą pracę. W 1890 (wobec złej gospodarki dzierżawców) przejął we własne władanie także browar, który rozbudował i wyposażył w nowe urządzenia. Doprowadził wodociąg, zbudował tzw. maszynownię z wysokim kominem, górującym nad Limanową do dziś. Browar należał do najlepszych w kraju, piwo sprzedawano na terenie powiatów: nowosądeckiego, limanowskiego i myślenickiego, a także eksportowano na Węgry. Był kolatorem limanowskiego kościoła. W 1891 wszedł do Komitetu Budowy Kościoła w Limanowej.
Antoni Józef Mars z małżeństwa z Franciszką z Żelechowskich, córką Pawła, miał liczne potomstwo:
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.