Antoni IV, gr. Αντώνιος Δ, Antōnios IV (zm. 1397 w Konstantynopolu) – patriarcha Konstantynopola od 12 stycznia 1389 do lipca 1390 i od marca 1391 do maja 1397[1].
Życiorys
Pierwszy patriarchat
Do chwili wyboru Antoni był mnichem, prawdopodobnie w atoskim klasztorze Świętego Dionizego. Pod koniec panowania Jana V Paleologa zastąpił na tronie patriarszym Nila Kerameusa. Zaraz po wstąpieniu Antoniego na konstantynopolitańską katedrę zwołany w lutym 1389 r. synod potwierdził złożenie i ekskomunikowanie metropolity kijowskiego Pimena, zatwierdzając na czele Kościoła ruskiego świętego Cypriana. W tym samym roku Antoni przesłał wraz z wysłanym na Ruś Cyprianem list do nowogrodzian z zaleceniem podporządkowania się jurysdykcji metropolity kijowskiego. Nowogrodzianie nie posłuchali i w 1393 r. patriarcha zwrócił się do nich ponownie w tej samej sprawie. Jeszcze w 1389 r. Antoni posłał egzarchę Grzegorza do zajętych przez Osmanów zachodnich diecezji dla zebrania dochodów kościelnych. 14 kwietnia 1390 Jan VII Paleolog obalił przy pomocy Turków dziada Jana V, i zajął jego tron (kwiecień–wrzesień 1390), patriarchą w miejsce Antoniego został wówczas ponownie Makary (1390–1391)[1].
Drugi patriarchat
Wkrótce po obaleniu Jana VII i objęciu władzy w państwie przez cesarza Manuela II (1391–1425), Antoni został przywrócony na stolicę patriarszą. W lutym 1392 r. patriarcha koronował cesarza i serbską księżniczkę Helenę Dragasz. Pod koniec XIV wieku Bizancjum w następstwie ekspansji Turków Osmańskich znalazło się w trudnej sytuacji politycznej. Antoni uczestniczył w organizowaniu pomocy Cesarstwu do walki z Turkami, próbował podnieść prestiż Konstantynopola, uważnie śledził sytuację w podległych mu eparchiach (w tym na Rusi i Wołoszczyźnie)[1].
Dowiedziawszy się, że w Moskwie przestano wspominać podczas liturgii cesarza bizantyńskiego, Antoni wysłał do wielkiego księcia Wasyla I około 1393 r. list, w którym wyrzucał mu odmowę okazywania Konstantynopolowi należnej i starodawnej czci[2] Pisał: „nie jest możliwe dla chrześcijan aby mieli kościół, a nie mieli cesarza”[3]. Wspomnienie cesarza zostało przywrócone. W latach 90. XIV wieku Antoni udaremnił próbę zajęcia przez biskupa łuckiego Jana tronu metropolitalnego w Haliczu dzięki pomocy króla polskiego Władysława Jagiełły (1386–1434). Król (do 1392 r. zachowujący tytuł Wielkiego Księcia Litewskiego) wystąpił do patriarchy o zwołanie soboru w celu podjęcia rozmów na temat zjednoczenia Kościoła greckiego z Kościołem rzymskim, w czym poparł go metropolita Cyprian. W swojej odpowiedzi (1397) Antoni wskazał na nieodpowiednią porę dla realizacji podobnych zamierzeń i prosił polskiego króla o połączenie się z Zygmuntem Luksemburskim, królem Węgier, w celu odparcia Turków, podchodzących pod Konstantynopol[1].
Dla rozstrzygania sporów Antoni wielokrotnie wysyłał swoich przedstawicieli na Wołoszczyznę (1395, 1397) oraz na Ruś (w 1393 r. arcybiskup Betlejem Michał rozstrzygnął kwestię przeniesienia Niżnego Nowogrodu i Gorodca z diecezji suzdalskiej pod bezpośrednią jurysdykcję metropolity). Specjalnym dekretem Antoni zatwierdził statut (Typikon) Góry Athos (1394). Około 1397 r. patriarcha napisał na Ruś do księcia Wasyla I i metropolity Cypriana, wzywając do okazania pomocy finansowej, w odpowiedzi do Konstantynopola została wysłana znaczna suma pieniędzy[1].
Przypisy
- ↑ a b c d e P.I. Żaworonkow: Antonij IV.
- ↑ Ostatnia część tego listu, zawierająca datę, uległa uszkodzeniu, wskutek czego nie sposób oznaczyć dokładnie czasu jego napisania. Wzmianka o „otoczeniu” Konstantynopola wskazuje, zdaniem G. Ostrogorskiego, na lata 1394–1397, bowiem zarządzona przez sułtana Bajazyda blokada miasta zaczęła się w 1394 r. (Dzieje Bizancjum, s. 508).
- ↑ Nie można mój synu – pisał Antoni – mówić tak jak tyś to powiedział: « Mamy Kościół, ale nie mamy cesarza ». Jest rzeczą absolutnie niemożliwą, aby chrześcijanie mieli Kościół bez cesarza. Cesarstwo bowiem i Kościół tworzą jedność i wspólnotę i nie mogą być od siebie oderwane. Posłuchaj co Piotr, książę Apostołów, powiedział w swoim pierwszym liście: « Obawiajcie się Boga, szanujcie cesarza » (Dzieje Bizancjum, s. 508).
Bibliografia
- P.I. Żaworonkow: Antonij IV. [w:] Prawosławnaja enciklopedia, Т. 2., s. 656 [on-line]. [dostęp 2012-12-07]. (ros.).
- G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2008. ISBN 978-83-01-15268-0.brak strony w książce
| Do 1204 |
|
|---|
W Nicei
1204–1261 |
|
|---|
| 1261–1453 |
|
|---|
| Po 1453 |
- Gennadiusz II Scholar (1453–1456, 1458, 1462–1463, 1464)
- Izydor II Ksantopulos (1456–1457)
- Sofroniusz I Syropulos (1463–1464)
- Joazaf (1464, 1464–1466)
- Marek II Ksylokarawes (1466)
- Symeon I z Trapezuntu (1466, 1471–1474, 1481–1486)
- Dionizy I (1466–1471, 1489–1491)
- Rafał I (1475–1476)
- Maksym III Manasses (1476–1481)
- Nefon II (1486–1488, 1497–1498, 1502)
- Maksym IV (1491–1497)
- Joachim I (1498–1502, 1504)
- Pachomiusz I (1503–1504, 1504–1513)
- Teolept I (1513–1522)
- Jeremiasz I (1522–1546)
- Joannik I (1524–1525)
- Dionizy II (1546–1555)
- Joazaf II (1555–1556)
- Metrofan III (1565–1572, 1579–1580)
- Jeremiasz II Tranos (1572–1579, 1580–1584, 1587–1595)
- Pachomiusz II (1584–1585)
- Teolept II (1585–1586)
- Mateusz II (1596, 1598–1602, 1603)
- Gabriel I (1596)
- Teofan I Karikes (1596–1597)
- Melecjusz I Pegas (1597–1598, 1601)
- Neofit II (1602–1603, 1607–1612)
- Rafał II (1603–1607)
- Tymoteusz II (1612–1620)
- Cyryl I Lukaris (1612, 1620–1623, 1623–1635, 1637–1638)
- Grzegorz IV z Amasei (1623)
- Antym II (1623)
- Cyryl II Kontares (1633, 1635–1636, 1638–1639)
- Atanazy III Patelaros (1634)
- Neofit III Nicejski (1636–1637)
- Parteniusz I (1639–1644)
- Parteniusz II (1644–1646, 1648–1651)
- Joannik II (1646–1648, 1651–1656)
- Cyryl III (1652, 1654)
- Paisjusz I (1652–1655)
- Parteniusz III (1656–1657)
- Gabriel II (1657)
- Parteniusz IV (1657–1662, 1665–1667, 1671, 1675–1676, 1684–1685)
- Dionizy III (1662–1665)
- Klemens (1667)
- Metody III (1668–1671)
- Dionizy IV Muzułmanin (1671–1673, 1676–1679, 1682–1684, 1686–1687, 1693–1694)
- Gerazym II (1673–1674)
- Atanazy IV (1679)
- Jakub (1679–1682, 1685–1688)
- Kallinik II (1688, 1689–1693, 1694–1702)
- Neofit IV (1688)
- Gabriel III (1702–1707)
- Neofit V (1707)
- Cyprian I (1707–1709, 1713–1714)
- Atanazy V (1709–1711)
- Cyryl IV (1711–1713)
- Kosma III (1714–1716)
- Jeremiasz III (1716–1726, 1732–1733)
- Paisjusz II (1726–1732, 1740–1743, 1744–1748)
- Serafim I (1733–1734)
- Neofit VI (1734–1740, 1743–1744)
- Cyryl V (1748–1751, 1752–1757)
- Kallinik III (1757)
- Serafim II (1757–1761)
- Joannik III (1761–1763)
- Samuel I Chaceres (1763–1768, 1773–1774)
- Melecjusz II (1768–1769)
- Teodozjusz I (1769–1773)
- Sofroniusz II (1774–1780)
- Gabriel IV (1780–1785)
- Prokopiusz I (1785–1789)
- Neofit VII (1789–1794, 1798–1801)
- Gerazym III (1794–1797)
- Grzegorz V (1797–1798, 1806–1808, 1818–1821)
- Kallinik IV (1801–1806, 1808–1809)
- Jeremiasz IV (1809–1813)
- Cyryl VI (1813–1818)
- Eugeniusz II (1821–1822)
- Antym III (1822–1824)
- Chryzant I (1824–1826)
- Agatangel (1826–1830)
- Konstancjusz I (1830–1834)
- Konstancjusz II (1834–1835)
- Grzegorz VI (1835–1840, 1867–1871)
- Antym IV (1840–1841, 1848–1852)
- Antym V (1841–1842)
- German IV (1842–1845, 1852–1853)
- Melecjusz III (1845)
- Antym VI (1845–1848, 1853–1855, 1871–1873)
- Cyryl VII (1855–1860)
- Joachim II (1860–1863, 1873–1878)
- Sofroniusz III (1863–1866)
- Joachim III (1878–1884, 1901–1912)
- Joachim IV (1884–1886)
- Dionizy V (1887–1891)
- Neofit VIII (1891–1894)
- Antym VII (1895–1897)
- Konstantyn V (1897–1901)
- German V (1913–1918)
- Melecjusz IV Metaksakis (1921–1923)
- Grzegorz VII (1923–1924)
- Konstantyn VI (1924–1925)
- Bazyli III (1925–1929)
- Focjusz II (1929–1935)
- Beniamin (1936–1946)
- Maksym V (1946–1948)
- Atenagoras I (1948–1972)
- Dymitr I (1972–1991)
- Bartłomiej I (od 1991)
|
|---|
