Anna Kamieńska
Ilustracja
Anna Kamieńska (przed 1981)
Data i miejsce urodzenia

12 kwietnia 1920
Krasnystaw

Data i miejsce śmierci

10 maja 1986
Warszawa

Narodowość

polska

Język

polski

Dziedzina sztuki

poezja, proza

Ważne dzieła
  • Książka nad książkami
  • Rozalka Olaboga
Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Order Cyryla i Metodego (1950-1991)

Anna Kamieńska (ur. 12 kwietnia 1920 w Krasnymstawie, zm. 10 maja 1986 w Warszawie) – polska poetka, pisarka, tłumaczka i krytyczka literacka; autorka książek dla dzieci i młodzieży. Przekładała m.in. z rosyjskiego, bułgarskiego, białoruskiego, słowackiego, serbsko-chorwackiego, łacińskiego oraz hebrajskiego. W jej dorobku znajduje się blisko 100 książek.

Życiorys

Urodziła się w rodzinie Tadeusza Kamieńskiego, urzędnika, i Marii Romany z Cękalskich[1]. Ojciec umarł wcześnie, więc ciężar wychowania czterech córek spoczął na matce. Lata młodości spędziła w Lublinie, uczęszczając do szkoły powszechnej im. Marii Konopnickiej i gimnazjum[2] (obecnie III Liceum Ogólnokształcącego im. Unii Lubelskiej). Gościła u dziadków w podlubelskim Świdniku. Przyjaźniła się z Julią Hartwig.

Pierwsze próby poetyckie podjęła w wieku około 14 lat[3]. Debiutowała pod auspicjami Józefa Czechowicza w 1936 w „Płomyczku”, na łamach którego wydrukowane zostały jej dwa wiersze[4]. Za jej oficjalny debiut przyjmuje się publikację w „Odrodzeniu” w 1944. Od 1937 uczyła się w Liceum Pedagogicznym w Warszawie. W czasie okupacji hitlerowskiej przebywała w Lublinie i na podlubelskich wsiach, ucząc się na tajnych kompletach. Po uzyskaniu matury w działającym konspiracyjnie liceum humanistycznym w Lublinie, prowadziła samodzielne studia polonistyczne, zdając egzaminy na tajnym Uniwersytecie Warszawskim. Po wojnie studiowała filologię klasyczną – początkowo na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, a następnie na Uniwersytecie Łódzkim.

Podczas pracy zawodowej związana była z tygodnikiem kulturalnym „Wieś” (w latach 1946–1953 zatrudniona w redakcji na stałe), tygodnikiem „Nowa Kultura” (w 1950–1963 członek redakcji, w 1953–1957 redaktor działu poezji), miesięcznikiem „Twórczość” (od 1968 członek redakcji). W połowie lat 50. zaczęła także pisać utwory dla dzieci i młodzieży, które początkowo drukowała m.in. w „Płomyczku” i „Świerszczyku”.

W 1948 roku wyszła za mąż za poetę i tłumacza Jana Śpiewaka, z którym miała dwóch synów: Jana Leona (1949–1988), dziennikarza („Powściągliwość i Praca”), pisarza i działacza społecznego oraz Pawła (1951–2023), socjologa. Jej wnukiem jest socjolog Jan Śpiewak. Kamieńska wspólnie z mężem tłumaczyli rosyjską poezję i dramaty oraz prowadzili liczne prace redakcyjne książek. W 1967 roku mąż zachorował na raka i zmarł 22 grudnia tego samego roku. Poetka bardzo przeżyła jego śmierć i wiele lat była w żałobie. W tym czasie przyjaźniła się z ks. Janem Twardowskim, którego poznała w połowie lat 50. Wspólnie prowadzili rozważania na temat literatury, wiary, Boga i Ewangelii. Często odwiedzali grób Jana Śpiewaka na Powązkach. W Notatniku Kamieńska wspomina: Już dziesięć lat tak chodzimy wśród grobów. Ksiądz Jan przyniósł na grób Janka pęk bzu. Zdziwiłam się, że jeszcze istnieje bez. My idziemy, odchodzimy, a kwiaty zostają takie same i noszą takie same imiona.

Ks. Twardowski odegrał niewątpliwie istotną rolę w jej zainteresowaniu religią. Kamieńska, pochłonięta sprawami wiary, nawróciła się w poszukiwaniu Boga[5] – została tercjarką dominikańską[6], jeździła z wykładami do seminariów. Od roku 1975 uczestniczyła w Tygodniach Kultury Chrześcijańskiej, organizowanych w stolicy przez Komisję Episkopatu do Spraw Duszpasterstwa Ogólnego. W grudniu 1975 roku była sygnatariuszką protestu przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (List 59)[7]. 20 sierpnia 1980 roku podpisała apel 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[8].

W latach 70. odżyły jej związki z Lubelszczyzną. Odwiedzała rodzinę (mieszkające w Lublinie i Świdniku dwie siostry) i zaprzyjaźnionych literatów (m.in. poetę Wacława Gralewskiego i pisarza Józefa Ziębę).

W 1980 ksiądz Jan Twardowski zadedykował jej swój słynny wiersz „Śpieszmy się”[9]. Poetka zdążyła jeszcze na ten wiersz odpowiedzieć tekstem Puste miejsca[10]. Uroczystości pogrzebowe celebrował prymas Józef Glemp, który wyraził się o niej: „Prorokini Anna”. W swoim Notatniku zapisała: „Proszę o taki nekrolog: Z radością przyjęła śmierć. Prosi bliskich o przyjęcie jej śmierci z radością.

Zmarła 10 maja 1986 roku w Warszawie, pochowana na cmentarzu Powązkowskim[11] (kwatera 96-3-29)[12].

Twórczość

Zbiory poezji

  • Wychowanie (KiW 1949)
  • O szczęściu (Czytelnik 1952)
  • Bicie serca (Czytelnik 1954)
  • Pod chmurami (Czytelnik 1957)
  • Poezje wybrane (Czytelnik 1959)
  • W oku ptaka (PIW 1960)
  • Źródła (PIW 1962)
  • Rzeczy nietrwałe (Czytelnik 1963)
  • Odwołanie mitu (PIW 1967)
  • Biały rękopis (Czytelnik 1970)
  • Wygnanie (PIW 1970)
  • Poezje wybrane (LSW 1971)
  • Herody (LSW 1972)
  • Poezje wybrane (Czytelnik 1973)
  • Drugie szczęście Hioba (PIW 1974)
  • Milczenia (WL 1979)
  • Rękopis znaleziony we śnie • Wiersze z lat 1973–1975 (Czytelnik 1978)
  • Wiersze jednej nocy (LSW 1981)
  • Anna Kamieńska • Wybór wierszy (Czytelnik 1982)
  • Raptularz wojenny (b.w. 1982)
  • Pierwszy śnieg • Świadkowie (Correspondance des Art 1983)
  • W pół słowa • Wiersze z lat 1970–1980 (Czytelnik 1983)
  • Dwie ciemności • Wybór poezji (W drodze 1984)
  • Przyjdź Królestwo (b.w. 1984)
  • Nowe imię (Epideixis 1987)
  • Milczenia i psalmy najmniejsze (WL 1988)
  • Nie tylko o Sandomierzu (Oficyna Jędrzejowska 1990)
  • Pisz o kamieniu (PAX 1995)
  • Inne miejsca (W drodze 1996)
  • Jasność w środku nocy (PIW 2001)
  • Wiersze przemilczane (Wydawnictwo KUL 2008)

Opowiadania, powieści, refleksje

  • Czasy małego szczęścia (Wydawnictwo Łódzkie 1963)
  • Rozmowy z profesorem Daleczko (Wydawnictwo Łódzkie 1969)
  • Notatnik (W drodze – cz. 1:1965–1972, 1982 – cz. 2: 1973–1979, 1987)
  • Deszczowe lato (PIW 1979)
  • Mały notatnik (Oficyna 4K 2002)

Wiersze, opowiadania i powieści dla dzieci

  • Słoneczny lizak (wiersze) (Czytelnik 1960)
  • Zajęczy pałac (wiersze) (Czytelnik 1962)
  • Pod jabłonią (wiersze) (Ruch 1966)
  • Dębowa kołyska (wiersze) (Ruch 1967)
  • Samowarek mojego dziadka (opowieść) (NK 1967)
  • W Nieparyżu i gdzie indziej (powieść) (NK 1967)
  • Rozalka Olaboga (powieść) (NK 1968)
  • Są takie wyspy (powieść) (NK 1970)
  • W królestwie Plastelinii (wiersze) (Ruch 1970)
  • Żołnierze i żołnierzyki (powieść) (NK 1971)
  • Jaworowi ludzie (wiersze) (Ruch 1973)
  • Wielkie małe rzeczy (opowieść) (Czytelnik 1974)
  • Sześciopiętrowy dzień (opowieść) (KAW 1975)
  • Świat się ciągle zaczyna (opowieść) (Czytelnik 1975)
  • Marianna (opowieść) (Czytelnik 1980)
  • Dom w domu (opowieść) (NK 1982)
  • Wiersze dla dzieci (Siedmogród 2000)

Eseje i felietony o poezji

  • Pragnąca literatura (LSW 1964)
  • Jeden z grzechów pięknych (Wydawnictwo Lubelskie 1967)

Książki o tematyce religijnej

  • Twarze Księgi (szkice o Biblii) (PAX 1982)
  • Ojcze nasz (komentarz dla dzieci do modlitwy „Ojcze nasz”) (W drodze 1983)
  • Książka nad książkami (opowieści dla dzieci o Starym Testamencie) (NK 1985)
  • Na progu słowa (szkice) (W drodze 1985)
  • 8 x radość, czyli o ośmiu błogosławieństwach kazania na Górze (rozważania religijne dla dzieci) (W drodze 1985)
  • Wszystko jest w Psalmach (opowieści dla dzieci o Psalmach Dawidowych) (W drodze 1990)

Przekłady

  • Piołunowe ziele (wybór rosyjskiej liryki ludowej) (PIW 1961)
  • Vítězslav Nezval, Rzeczy, kwiaty, zwierzęta i ludzie (NK 1965)
  • Perły i kamienie (wybór serbsko-chorwackiej poezji ludowej) (PIW 1966)
  • Dora Gabe, W naszych oczach (opowieści dla dzieci) (NK 1967)
  • Owidiusz, Przemiany (NK 1969)
  • Borys Apriłow, Przygody Liska na morzu (Wydawnictwo Morskie 1971)
  • Dora Gabe, Poczekaj, słońce (PIW 1972)
  • Jan Dantyszek, Pieśni (Wydawnictwo Pojezierze 1973)
  • Władimir Prichodźko, Szedł Antoszka (wiersze) (NK 1976)
  • Stanisław Hozjusz, Poezje (Wydawnictwo Pojezierze 1980)
  • Atanas Dałczew, Poezja (PIW 1981)
  • Tomasz z Kempis, O naśladowaniu Chrystusa (PAX 1981)
  • Ivan Krasko, Nox et solitudo (wiersze) (Wydawnictwo Śląsk 1982)
  • Do źródeł (psalmy i inne przekłady poetyckie) (W drodze 1988)
  • Z mądrości Talmudu (PIW 1988)

Przekłady wraz z Janem Śpiewakiem

  • Maksim Gorki, Dzieci słońca (dramat) (PIW 1952)
  • Leonid Leonow, Zwykły człowiek (komedia) („Literatura Radziecka” nr 51, s. 5–58, 1969)
  • Maksim Gorki, Na dnie (dramat) (PIW 1951)
  • Leonid Leonow, Dyrektor Morza Kaspijskiego (komedia) (Wyst. Świdnica 1951)
  • Maksim Gorki, Barbarzyńcy • Sceny z miasta powiatowego (dramat) (PIW 1952)
  • Oj, lesie, lesie zielony (wybór bułgarskich pieśni ludowych) (PIW 1956)
  • Teodor Tiutczew, Poezje (PIW 1957)
  • Czeska i słowacka pieśń ludowa (Wydawnictwo Ossolineum 1960)
  • Welimir Chlebnikow, Poezje (PIW 1966)
  • Welimir Chlebnikow, Włamanie do wszechświata (poezja i proza) (WL 1972)

Opracowania redakcyjne

  • Maria Konopnicka, Poezje i nowele (KiW 1951)
  • Maria Konopnicka, Wybór nowel (KiW 1951)
  • Wspomnienia o K.I. Gałczyńskim (Czytelnik 1961)
  • Maria Konopnicka, Wiersze wybrane (PIW 1965)
  • Ziemia gorąca • Antologia współczesnej poezji bułgarskiej (LSW 1968)
  • Malowanie w przestrzeni • Almanach poetów Ziemi Koszalińskiej (Wydawnictwo Poznańskie 1970)
  • Poeta ziemi rodzinnej (zbiór wspomnień i esejów o Stanisławie Piętaku) (LSW 1970)
  • Od Czarnolasu • Najpiękniejsze wiersze polskie (Iskry 1971)
  • Od Leśmiana • Najpiękniejsze wiersze polskie (Iskry 1974)
  • Złote litery • Antologia poezji polskiej (Ruch 1974)
  • Horoskop • Pamiętnik ze współczesnej poezji polskiej (KAW 1975)

Ordery i odznaczenia

Nagrody

Kamieńska we wspomnieniach

(...) Była duszą zbuntowaną, poszukującą. Trapiło ją wiele kompleksów, głęboko przeżywała wszystko, co uważała za krzywdę. Ludzie najczęściej nic sobie nie robią z poczucia, że coś jest nie tak, a Anna z wieloma rzeczami nie potrafiła się pogodzić. Nie akceptowała też własnej urody. (...) Miała charakter wyznawczy. Musiała w coś wierzyć, i to do końca. I jeśli coś jej stawało na drodze, cierpiała. (...) Ta cecha charakteru dawała zresztą o sobie znać przez całe jej życie.

  • Ks. Jan Twardowski wspomina[5]:

I przed nawróceniem, i po nawróceniu Anna była mądrym człowiekiem. Poszukując Boga, bardzo wiele wymagała od siebie. (...) Ta przemiana, dogłębna i wszechstronna, nie mogła ominąć jej twórczości. Słowa służyły już nie tylko zapisywaniu dzień po dniu cierpienia, ale i były próbą pokonywania rozpaczy. Anna inaczej teraz pojmowała zadania sztuki. Nie pragnęła powiększać swojego dorobku o nowe wiersze. Wiedziała bowiem, że żaden wiersz nie jest w stanie oddać prawdy ludzkich doświadczeń. Sięgała jednak po pióro, by nazwać swój niepokój i wyrazić z trudem odnajdywaną nadzieję. Każde wypowiedziane słowo miało swoją wagę, zawierał się w nim ogromny trud człowieka poszukującego sensu.

Audioteka

Płyta gramofonowa

  • Anna Kamieńska • Wiersze wybrane (Polskie Nagrania „Muza” N-0269) (autorka czyta swoje wiersze: „De natura”, „Po drugiej stronie góry”, „Wiatr”, „Zaśnij w kropli bursztynowej”, „Powietrze”, „Propozycje w czas trwogi”, „Muzy”, „Żywioły”, „Dokąd odbiegacie zbrojne trzciny”, „Jeszcze nie jesteś podobny”, „Świątek”, „Śmierć drzewa”, „Rzeźba”)[14]

Audycje radiowe

Konkursy im. Anny Kamieńskiej

  • Od 1968 roku w Świdwinie na Pomorzu co roku odbywa się Ogólnopolski Konkurs Poetycki im. Jana Śpiewaka i od roku 2005 także Anny Kamieńskiej, jeden z najstarszych konkursów w Polsce.
  • Od 1995 r. Krasnostawski Dom Kultury corocznie organizuje Konkurs im. Anny Kamieńskiej na najlepszą książkę poetycką Lubelszczyzny[17].

Przypisy

  1. Współcześni polscy pisarze i badacze literatury – słownik biobibliograficzny, tom IV, Wwa: WSP 1996.
  2. A. Grychowski: Lublin i Lubelszczyzna w życiu i twórczości pisarzy polskich, Lublin 1974.
  3. a b Przyjaźń panieńska. O Annie Kamieńskiej opowiada Julia Hartwig.
  4. A. Nowosad Wspomnienie o Annie Kamieńskiej, „Ziemia Krasnostawska” nr 6/1996.
  5. a b O przyjaźni z poetką Anną Kamieńską. redakcjapolska.dk. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-17)]..
  6. Tercjarski wieczór. [dostęp 2019-04-22].
  7. Kultura 1976/01/340 – 02/341 Paryż 1976, s. 236.
  8. Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s.]).
  9. Stanisław Grabowski, Stanisław Grabowski – Kilka uwag do wiersza „Śpieszmy się” ks. Jana Twardowskiego [online], Pisarze.pl, 6 lipca 2015 [dostęp 2023-02-20].
  10. Prorokini Anna, Szymon Babuchowski, Gość Niedzielny, nr 18/2011.
  11. Mikulski Zygmunt: Kamena. Ośrodek Brama Grodzka – Teatr NN, 1987. [dostęp 2012-06-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-30)].
  12. Cmentarz Stare Powązki: ANNA KAMIEŃSKA ŚPIEWAK, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-02-10].
  13. M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki” - wskazana jako Kamieńska-Śpiewak Anna c. Tadeusza.
  14. KPPG.
  15. Audycje. tnn.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-18)]..
  16. Audycje. tnn.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-20)]..
  17. Mateusz Melanowski uhonorowany Nagrodą im. Anny Kamieńskiej!. zeszytypoetyckie.pl. [dostęp 2018-05-01].

Bibliografia

  • Zbigniew Chojnowski, Metamorfozy Anny Kamieńskiej, Olsztyn 1995.

Linki zewnętrzne

  • Anna Kamieńska. 100 lat. Wiersze wybrane (audio)

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się