Andrzej Dominik Lipiewicz (ur. ok. 1724 w Krakowie, zm. 24 października 1778 w Palczowicach) – polski ksiądz, nauczyciel, pisarz, rektor Akademii Krakowskiej, cenzor książek drukowanych w diecezji krakowskiej w 1767 roku, sędzia prosynodalny w latach 1777–1778, egzaminator prosynodalny w latach 1776–1778, doktor filozofii i obojga praw[1].
Życiorys
Syn mieszczanina Józefa Lipiewicza. Był studentem w latach 1739–1740 Wydziału Filozoficznego Akademii Krakowskiej, na której otrzymał stopień magistra sztuk wyzwolonych[2]. Od 1741 do 1743 uczył w rodzinnym mieście w Szkołach Nowodworskich. Do 1746 będąc doktorem sztuk wyzwolonych i filozofii był w Akademii Poznańskiej (Lubranscianum) profesorem poetyki i matematyki. Był także geometrą przysięgłym i prefektem poznańskiej Drukarni Akademickiej[2]. Profesor matematyki i retoryki od 1746 do 1748 w Krakowie, a w 1755 wykładał na Wydziale Prawa Akademii Krakowskiej. Był postulatorem i promotorem kanonizacji Jana Kantego i do około 1760 zamieszkiwał w Rzymie. Został w 1762 doktorem obojga praw[2]. Rektor Akademii Poznańskiej od listopada 1763 do grudnia 1764[3] oraz cenzor ksiąg na diecezję poznańską[2]. Reprezentując Akademię Krakowską, Poznańską i Zamojską wystąpił w 1764 z pismem przeciwko niektórym opiniom J. Bielskiego (Widok Królestwa Polskiego, P. 1763). Pod koniec 1764 znalazł się z powrotem w Krakowie, a rok później został dziekanem i następnie podkanclerzym Wydziału Prawa. W diecezji krakowskiej wykonywał także urząd egzaminatora synodalnego, asesora oraz cenzora ksiąg[2]. Delegat na sejm 1766 z ramienia Akademii Krakowskiej[4][2]. W 1768 powołano go w skład Komisji dotyczącej reformy Szkół Nowodworskich, a rok później do opracowania projektu statutu organizacyjnego kolonii akademickich. W 1773 przedstawiał królowi i Komisji Edukacji Narodowej projekt na podstawie którego Akademia miałaby współpracować z nowymi władzami oświatowymi, a szczególnie na polu kształcenia nauczycieli[2]. Rektor Akademii Krakowskiej w latach 1775–1777[5], a następnie prefekt Szkół Nowodworskich[2] (gdzie nie do końca się sprawdził)[6].
W latach 1762–1772 proboszcz kościoła w Luborzycy[7], zaś we wrześniu 1777 otrzymał kanonię katedralną krakowską[2][5].
W jego dorobku autorskim figurują panegiryki, tezy prawnicze i matematyczne, polemiki, mowy sejmowe, kazania[8] i kalendarze[9].
Wybrane prace
- Accrescens In Plenilunio Ætatis, Virtutum, & Meritorum, Łukomsciana Luna: dum [...] D. Nicolaus Antonius Łukomski Abbas Landensis [...], secundas Sacerdotii Primitias Deo Omnipotenti offerret In vim tantæ felicitatis et applausus, 1747[10]
- Compendium Albo Krotkie Zebranie Chronologii Miasta Krakowa, J. K. Mci Stołecznego, z opisaniem nie ktorych Godności, Praw y Prerogatyw, 1749
- Dissertatio ex processu juris de judice delegato
- Dissertatio ex processu juris de rescriptis
- Jason in Colchide Aurei Velleris alias in Fastigio Supremae Majoris Poloniae Praefecturae [...]
Przypisy
- ↑ Piotr Starzyk, Dworzanie i współpracownicy biskupa Kajetana Ignacego Sołtyka w latach 1759–1788, w: Studia Muzealno-Historyczne 3, 2011, s. 135.
- ↑ a b c d e f g h i Gąsiorowski i Topolski (red.) 1981 ↓, s. 425.
- ↑ J. Wiesiołowski, Krakowscy profesorowie Akademii Lubrańskiego. Materiały, "Kronika Miasta Poznania", 1999, nr 2, s. 323.
- ↑ M. Kanior, Zasługi biskupa Andrzeja Stanisława Kostki Załuskiego dla Akademii Krakowskiej (1746-1758), "Folia Historica Cracoviensia", 2000, 7, s. 178.
- ↑ a b Biogram w Internetowym Polskim Słowniku Biograficznym
- ↑ M. Kamila, Pierwsza w Koronie: "szkoły nowodoworskie" w latach 1777-1795: w 400-lecie powołania do życia pierwszej kolonii akademickiej w Krakowie, "Rozprawy z Dziejów Oświaty", 1988, 31, s. 38, 39, 45.
- ↑ Kozik 2011 ↓, s. 43.
- ↑ Por. F. Wolański, Czy cierpienie wzruszało katolika? Przeżycie emocjonalne jako cel narracji kaznodziejskiej w bernardyńskich przepowiadaniach epoki saskiej, "Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym", 25, 2013, 2, s. 73, 74.
- ↑ J. Łukaszewicz, Obraz historyczno-statystyczny miasta Poznania w dawniejszych czasach, t. 2, Poznań 1838, s. 42.
- ↑ Cyt. za: books.google.pl [dostęp: 28 VI 2017 r.]
Bibliografia
- Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.): Wielkopolski słownik biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 425. ISBN 83-01-02722-3.
- Kozik Jerzy St.: Przeszłość odzyskana. Obrazy z dziejów parafii w Luborzycy. W: Pod red. Mateusza Wyżgi: Księgi metrykalne i inne źródła do historii lokalnej, ochrony i promocji lokalnego dziedzictwa kulturowego oraz tożsamości historycznej mieszkańców. Materiały z I Konferencji Naukowej Stowarzyszenia Korona Północnego Krakowa. Kraków – Raciborowice: Wydawnictwo Czuwajmy, 2011, s. 37 – 50. ISBN 978-83-62862-05-4.
- Biogram w Internetowym Polskim Słowniku Biograficznym
Linki zewnętrzne
- Publikacje Andrzeja Dominika Lipiewicza w bibliotece Polona
Akademia Krakowska /
Uniwersytet Krakowski
(1400–1499) |
|
|---|
Akademia Krakowska /
Uniwersytet Krakowski
(1500–1599) |
|
|---|
Akademia Krakowska /
Uniwersytet Krakowski
(1600–1699) |
|
|---|
AkademiaKrakowska /
Uniwersytet Krakowski
(1700–1777) |
|
|---|
Szkoła Główna Koronna
(1777–1795) |
|
|---|
Szkoła Główna Krakowska
(1795–1805) |
|
|---|
| Lata 1805–1817[A][B] |
|
|---|
Uniwersytet Jagielloński
(1817–1899) |
|
|---|
Uniwersytet Jagielloński
(od 1900) |
|
|---|
- ↑ a b c d e f g h i j k l Pełniący funkcję rektora w zastępstwie.
- ↑ Od 1805 do 1809 Uniwersytet połączony z Uniwersytetem Lwowskim i zgermanizowany, 1809 repolonizacja po włączeniu Krakowa do Księstwa Warszawskiego.
- ↑ W latach 1853–1860 rektorów nie wybierano, Uniwersytetem kierował mianowany przez rząd kurator.
- ↑ Sprawował obowiązki rektora Tajnego Uniwersytetu.
