Alexis de Tocqueville
portret, Théodore Chassériau, 1850
|
Pełne imię i nazwisko
|
Alexis Henri Charles Clérel, wicehrabia de Tocqueville
|
Data i miejsce urodzenia
|
29 lipca 1805 Paryż
|
Data i miejsce śmierci
|
16 kwietnia 1859 Cannes
|
Zawód, zajęcie
|
myśliciel polityczny, socjolog, polityk
|
|
Multimedia w Wikimedia Commons
|
|
|
Teksty w Wikiźródłach
|
|
|
Cytaty w Wikicytatach
|
|
Alexis Henri Charles Clérel, wicehrabia de Tocqueville (wym. /a lɛkˈsi də tɔkˈvil/[1]; ur. 29 lipca 1805 w Paryżu, zm. 16 kwietnia 1859 w Cannes) – francuski myśliciel polityczny, socjolog, polityk, od 3 czerwca do 31 października 1849 minister spraw zagranicznych II Republiki. Po zamachu stanu w 1851 krytyk Napoleona III i II Cesarstwa.
Dzieła i poglądy
Autor dwutomowego dzieła O demokracji w Ameryce, uchodzącego za najbardziej przenikliwą analizę demokratycznego społeczeństwa politycznego[2]. Szczególne znaczenie mają jego analizy konfliktu między wolnością i równością, pożytków płynących z samorządu i stowarzyszeń politycznych[3] oraz relacji między państwem a Kościołami. Tocqueville krytycznie oceniał niektóre aspekty demokracji, sądził, że ustrój demokratyczny może prowadzić do degradacji ludzkiej natury[4]. Nie odrzucał jednak demokracji całkowicie, uznawał, że można i należy ją reformować[4]. Za największą wartość demokratycznego społeczeństwa uznawał wolność[4]. Zagrożenie dla niej stanowi tyrania większości[5]. Jednostka może się jednak przed nią chronić dzięki wolności stowarzyszeń i wolności słowa. Stowarzyszenia i prasa służą, zdaniem Tocqueville’a, wyrażaniu opinii mniejszości i przekonywaniu większości do zmiany postaw[5].
W dziele Dawny ustrój i rewolucja, na przykładzie rewolucji francuskiej postawił tezę, że rewolucja stanowi zawsze kontynuację obalanego ustroju oraz że wybucha nie w momencie najgłębszego kryzysu, ale kiedy sytuacja poprawia się wolniej niż oczekuje tego społeczeństwo.
Tocqueville wyróżniał trzy funkcje prasy: gwarantuje wolność, ponieważ jest pośrednikiem, który z łatwością może zdemaskować działania polityczne; utrzymuje wspólnotę, ponieważ prasa ma moc polegającą na przekazaniu jednej myśli, którą może zaszczepić w tysiącach umysłów; oraz umożliwia działanie wspólne, czyli ułatwia komunikowanie się i planowanie na odległość[6].
Uważał, że stan demokracji wiąże się z rozbiciem jednostkowych idei, ponieważ każdy może bronić swoich poglądów, i jednocześnie oznacza tendencję do konformizmu, który wynikać może, według Tocqueville’a, z wyrównania warunków oraz psychicznej potrzeby oparcia się na wspólnym zaufaniu i opiniach[6].
Władza prasy polega na reprezentacji różnorodnych opinii i pozwalaniu poszczególnym z nich na szybsze zakorzenienie się w świadomości społecznej[6].
Tocqueville zwrócił też uwagę, że gazety w różnych krajach różnią się pod względem ilości treści i formatu, a te różnice wynikają bardziej z przyczyn kulturowo-politycznych niż ekonomicznych. Podkreślił również, że zło, jakie przynosi działalność prasy, jest mniejsze od tego, przed którym chroni obywateli. Obiektywność prasy można byłoby zwiększyć poprzez powstanie kolejnych gazet[7].
Publikacje
- Dawne rządy i rewolucja, Warszawa 1907 (późniejsze przekłady pod tytułem Dawny ustrój i rewolucja)
- O demokracji w Ameryce, Warszawa 1976
- Wspomnienia, Ossolineum 1987
- Listy, Fundacja im. Stefana Batorego 1999 ISBN 83-7000-847-2
- Raport o pauperyzmie, Warszawa 2009
Przypisy
- ↑ Wymowa imienia i nazwiska. [w:] dictionary.com [on-line]. [dostęp 2021-05-27]. (ang.).
- ↑ Paweł StefanP.S. Załęski Paweł StefanP.S., Neoliberalizm i społeczeństwo obywatelskie, Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 2012, s. 59–80 .
- ↑ PawełP. Załęski PawełP., Społeczeństwo cywilne i społeczeństwo polityczne: Heglowskie kategorie w recepcji Tocqueville’a i Marksa, [w:] ArturA. Kościański, PiotrP. Misztal (red.), Społeczeństwo obywatelskie: Między ideą a praktyką, Warszawa: IFiS PAN, 2008 .brak strony (książka)
- ↑ a b c Król 2019 ↓, s. 129.
- ↑ a b Król 2019 ↓, s. 130.
- ↑ a b c EricE. Maigret EricE., Socjologia komunikacji i mediów, Warszawa: Oficyna Naukowa, 2012, s. 47 .
- ↑ Europejscy ojcowie założyciele a media, [w:] EricE. Maigret EricE., Socjologia komunikacji i mediów, Warszawa: Oficyna Naukowa, 2012, s. 48 .
Bibliografia
Linki zewnętrzne
- Alexis de Tocqueville – dzieła w bibliotece Polona
- Centrum Myśli Polityczno-Prawnej im. Alexisa de Tocqueville’a. centrummysli.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-01)].
- Tocqueville, Alexis de (1805–59) (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-12].
XVIII wiek |
|
---|
XIX wiek |
- Jean-Baptiste Nompère de Champagny (1807–1811)
- Hugues Bernard Maret (1811–1813)
- Armand Augustin Louis de Caulaincourt (1813–1814)
- Antoine René Charles Mathurin, hrabia de Laforest (1814)
- Charles-Maurice de Talleyrand-Périgord (1814–1815)
- Armand Augustin Louis de Caulaincourt (1815)
- Louis, baron Bignon (1815)
- Charles-Maurice de Talleyrand-Périgord (1815)
- Armand Emmanuel du Plessis, książę de Richelieu (1815)
- Jean-Joseph-Paul-Augustin, markiz Dessolles (1815–1818)
- Étienne Denis, baron Pasquier (1818–1819)
- Mathieu de Montmorency (1819–1821)
- François-René de Chateaubriand (1821–1822)
- Ange Hyacinthe Maxence, baron de Damas (1822–1824)
- Auguste de La Ferronays (1824–1828)
- Anne Pierre Adrien, książę de Montmorency-Laval (1828–1829)
- Joseph-Marie de Portalis (1829)
- Jules Auguste Armand Marie, książę de Polignac (1829)
- Victor Louis Victurnien (1829–1830)
- Louis, baron Bignon (1830)
- Jean-Baptiste Jourdan (1830)
- Louis, hrabia Molé (1830)
- Nicolas Joseph Maison (1830)
- Horace François Bastien, hrabia Sébastiani (1830–1832)
- Victor, duc de Broglie (1832–1834)
- Henri Gauthier, comte de Rigny (1834)
- Charles Joseph, comte Bresson (1834)
- Henri Gauthier, comte de Rigny (1834–1835)
- Victor, duc de Broglie (1835–1836)
- Adolphe Thiers (1836)
- Louis, comte Molé (1836–1839)
- Napoléon Auguste Lannes, duc de Montebello (1839)
- Nicolas Jean de Dieu Soult, duc de Dalmatie (1839–1840)
- Adolphe Thiers (1840)
- François Guizot (1840–1848)
- Alphonse de Lamartine (1848)
- Jules Bastide (1848)
- Marie Alphonse Bedeau (1848)
- Jules Bastide (1848)
- Édouard Drouyn de Lhuys (1848–1849)
- Alexis de Tocqueville (1849)
- Alphonse de Rayneval (1849)
- Jean-Ernest Ducos, vicomte de La Hitte (1849–1851)
- Édouard Drouyn de Lhuys (1851)
- Anatole, baron Brénier de Renaudière (1851)
- Jules Baroche (1851)
- Louis Félix Étienne, marquis de Turgot (1851–1852)
- Édouard Drouyn de Lhuys (1852–1855)
- Aleksander Colonna-Walewski (1855–1860)
- Jules Baroche (1860)
- Édouard Thouvenel (1860–1862)
- Édouard Drouyn de Lhuys (1862–1866)
- Charles, marquis de La Valette (1866)
- Lionel, marquis de Moustier (1866–1868)
- Charles, marquis de La Valette (1868–1869)
- Henri, prince de La Tour d'Auvergne (1869–1870)
- Napoléon, comte Daru (1870)
- Émile Ollivier (1870)
- Agenor, duc de Gramont (1870)
- Henri, prince de La Tour d'Auvergne (1870)
- Charles, comte de Rémusat (1871–1873)
- Albert, duc de Broglie (1873)
- Louis Decazes, duc de Glucksberg (1873–1877)
- Gaston-Robert, marquis de Banneville (1877)
- William Henry Waddington (1877–1879)
- Charles de Freycinet (1879–1880)
- Jules Barthélemy-Saint-Hilaire (1880–1881)
- Léon Gambetta (1881–1882)
- Charles de Freycinet (1882)
- Charles Duclerc (1882–1883)
- Armand Fallières (1883)
- Paul-Armand Challemel-Lacour (1883)
- Jules Ferry (1883–1885)
- Charles de Freycinet (1885–1886)
- Émile Flourens (1886–1888)
- René Goblet (1888–1889)
- Eugène Spuller (1889–1890)
- Alexandre Ribot (1890–1893)
- Jules Develle (1893)
- Jean Casimir-Perier (1893–1894)
- Gabriel Hanotaux (1894–1895)
- Marcellin Berthelot (1895–1896)
- Léon Bourgeois (1896)
- Gabriel Hanotaux (1896–1898)
- Théophile Delcassé (1898–1905)
|
---|
XX wiek |
|
---|
XXI wiek |
|
---|
Encyklopedia internetowa:
- PWN: 3987693
- Britannica: biography/Alexis-de-Tocqueville
- Treccani: charles-alexis-henri-clerel-de-tocqueville
- Universalis: alexis-de-tocqueville
- NE.se: alexis-de-tocqueville
- SNL: Alexis_de_Tocqueville
- VLE: alexis-de-tocqueville
- Catalana: 0066227
- DSDE: Alexis_Clérel_de_Tocqueville
- identyfikator w Hrvatska enciklopedija: 61572