Stroje ludowe Gaoszanów (para w środku)

Aborygeni tajwańscy (chiń. 原住民; pinyin yuánzhùmín) – autochtoniczna ludność Tajwanu. Republika Chińska oficjalnie uznaje 16 grup aborygeńskich: Ami, Atayal, Bunun, Hla’alua, Kanakanavu, Kavalan, Paiwan, Puyuma, Rukai, Saisiyat, Sakizaya, Sediq, Thao, Truku, Tsou, Yami[1]. Posługują się językami tajwańskimi, należącymi do rodziny języków austronezyjskich[2].

Historia

Młodzieniec z plemienia Tsou

Do 1624 roku, kiedy Holendrzy ustanowili swoją kolonię na Tajwanie, Aborygeni stanowili główną ludność wyspy. Na zachodnim jej wybrzeżu pojawiali się Chińczycy, zwłaszcza z Fujianu, ale nie osiedlali się tam w większej liczbie. Większość zajmowała się rybactwem lub handlem z Aborygenami, którzy sprzedawali im lokalne produkty (w szczególności leśne). Aborygeni podówczas cieszyli się złą sławą niebezpiecznych barbarzyńców, i Chińczycy nie podejmowali prób ich intensywnej akulturacji[3]. Sytuacja zmieniła się wraz z przybyciem Holendrów, którzy z jednej strony podejmowali próby chrystianizacji Aborygenów, a równocześnie sprowadzili ponad 30 tys. Chińczyków na wyspę, by rozwinąć intensywną produkcję rolną (Aborygeni posługiwali się prostymi metodami uprawy wypaleniskowej) i jako pośredników do handlu i opodatkowywania Aborygenów. Efektem kolonialnej polityki były liczne powstania, które Holendrzy tłumili dzięki sile militarnej i wykorzystaniu sojuszy: z Aborygenami przeciw Chińczykom, z Chińczykami przeciw Aborygenom[4].

Populację tajwańskich Aborygenów zdziesiątkowały powstania antyholenderskie, a następnie antychińskie. Zamieszkujących zachodnią część wyspy Aborygenów Chińczycy nazywali Pingpuzu (chiń. 平埔族; dosł. „ludy nizin”) lub Aborygenami Nizinnymi, a wschodnią, górską część – Gaoshanzu (chiń. 高山; pinyin Gāoshān; dosł. „ludy gór”), lub Aborygenami Górskimi. Ponieważ tylko grupy, które wyemigrowały w góry lub pierwotnie w nich mieszkały, nie poddały się sinizacji, termin „Gaoshan” stał się synonimem „aborygena” i jest wciąż używany. Po zajęciu Tajwanu przez Japończyków w 1895 roku Aborygeni byli prześladowani jako „ludność dzika”. Po przejęciu władzy na Tajwanie przez Kuomintang w 1949 roku aż do lat 90. prowadzono przymusową sinizację Aborygenów.

Posiadają 8 reprezentantów w tajwańskim parlamencie.

Demografia i rozmieszczenie Aborygenów

Rozmieszczenie aborygeńskich gmin na Tajwanie; zielone – tereny górskie, szare – nizinne
Populacja i rozmieszczenie Aborygenów w kwietniu 2017 roku[5]
Jednostka administracyjna Łącznie Mężczyzn Kobiet
nazwa chińska Nazwa polska
Miasta wydzielone
新北市 Nowe Tajpej 55  008 25  573 29  435
臺北市 Tajpej 16  248 6  835 9  413
桃園市 Taoyuan 70  599 33  814 36  785
臺中市 Taizhong 33  314 15  349 17  965
臺南市 Tainan 7  589 3  192 4  397
高雄市 Kaohsiung 33  859 15  889 17  970
Prowincje
臺灣省 Tajwan 337  094 168  408 168  686
w tym:
宜蘭縣 Yilan (powiat) 16  848 8  309 8  539
新竹縣 Xinzhu (powiat) 21  258 10  484 10  774
苗栗縣 Miaoli 11  241 5  437 5  804
彰化縣 Zhanghua 5  589 2  446 3  143
南投縣 Nantou 28  916 14  547 14  369
雲林縣 Yunlin 2  360 926 1  434
嘉義縣 Jiayi (powiat) 5  820 2  777 3  043
屏東縣 Pingdong 58  981 29  289 29  692
臺東縣 Taidong 78  816 40  593 38  223
花蓮縣 Hualian 92  472 46  699 45  773
澎湖縣 Peskadory 489 221 268
基隆市 Keelung 9  321 4  530 4  791
新竹市 Xinzhu 3  929 1  699 2  230
嘉義市 Jiayi 1  054 451 603
 
福建省 Prowincja Fujian 1  214 628 586
w tym:
金門縣 Kinmen 1  019 515 504
連江縣 Lienjiang 195 113 82
Łącznie 554  925 269  688 285  237
Populacja Aborygenów w latach 1995–2016[5]
W tym miejscu powinien znaleźć się wykres. Z przyczyn technicznych nie może zostać wyświetlony. Więcej informacji

Kultura

Tradycyjna rzeźba Paiwanów

Aborygeni tajwańscy początkowo nie znali pisma, ale używali systemu węzłów do odnotowywania najistotniejszych zdarzeń historycznych. Żyją we wspólnotach wiejskich, mają organizację rodową i plemienną. Są rolnikami (uprawy na nawadnianych polach tarasowych) i myśliwymi. W kulturze istotny jest wąż (w sztuce liczne przedstawienia istot o głowach ludzkich i ciałach węży).

Religia

Pierwotnie byli animistami, część z nich oddawała cześć totemom, przedstawiającym najczęściej węże. W przeszłości Aborygeni tajwańscy byli łowcami głów, które przechowywali.

W okresie rządów dynastii Qing część Aborygenów przyjęła buddyzm.

Około 70% tajwańskich Aborygenów wyznaje chrześcijaństwo (głównie katolicyzm i prezbiterianizm), co jest wynikiem przeprowadzonej w XIX wieku chrystianizacji.

Język

Zasięg poszczególnych języków tajwańskich

Niegdyś Aborygeni tajwańscy posługiwali się wyłącznie językami tajwańskimi z grupy języków austronezyjskich. Obecnie część z tych języków już wymarła, do czego w dużej mierze przyczyniła się polityka sinizacji za rządów Czang Kaj-szeka, podczas której w 1953 r. narzucono Aborygenom standardowy język mandaryński. Dopiero w ostatnich latach języki tajwańskie zostały wprowadzone do szkół.

Obecnie językami tajwańskimi posługuje się ok. 200 tys. Aborygenów.

Zobacz też

Przypisy

  1. CIP Introduction. Council of Indigenous Peoples, Executive Yuan, 2010. [dostęp 2011-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-22)]. (ang.).
  2. Ewa Zajdler: Niechińskie języki Tajwanu. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2000.
  3. Lin 1989 ↓, s. 104.
  4. Lin 1989 ↓, s. 105–106.
  5. a b 現住原住民人口數 (Populacja ludności aborygeńskiej). [w:] 內政統計月報 (Miesięczny biuletyn wydziału statystyk wewnętrznych) [on-line]. 內政部社會司 (Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, Wydział Statystyk). [dostęp 2017-06-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-06-20)]. (chiń. • ang.).

Bibliografia

  • Li Yih-yuan. Four Hundred Years of Ethnic Relations in Taiwan. „New Asia Academic Bulletin”. 8, s. 103–115, 1989. Institute of Ethnology, Academia Sinica. (ang.). 
  • Obyczaje, ludy, języki świata. Encyklopedia PWN. Warszawa: PWN, 2006.
  • Ewa Zajdler: Niechińskie języki Tajwanu. Warszawa: Dialog, 2000.

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się