Związek Harcerstwa Polskiego (ZHP) – największa polska organizacja harcerska. Powstała na zjeździe 1–2 listopada 1918 z połączenia wszystkich wcześniej działających organizacji harcerskich i skautowych (scalenie organizacji z trzech zaborów przebiegało w trudnym okresie formowania się II Rzeczypospolitej i zakończyło pod koniec 1920)[2]. Jest wychowawczym, patriotycznym, dobrowolnym i samorządnym stowarzyszeniem, otwartym dla wszystkich bez względu na pochodzenie, rasę czy wyznanie[3]. W 2022 roku członkami ZHP było 136 626 osób[4].
Nazwę Związek Harcerstwa Polskiego nosiły również poprzedniczki obecnego ZHP:
organizacja skautowa kierowana przez Naczelną Komendę Skautową w Warszawie, działająca do 1 listopada 1916,
organizacja harcerska działająca na terenie Królestwa Polskiego (regencyjnego), działająca od 2 listopada 1916 do 2 listopada 1918[2].
Charakter
Misją Związku Harcerstwa Polskiego jest wychowywaniemłodzieży oraz wspieranie rozwoju i kształtowanie charakteru człowieka poprzez stawianie wyzwań. Podstawowe wartości, na których opiera się wychowanie zawarte są w prawie harcerskim. Wychowanie w ZHP opiera się na normach moralnych wywodzących się z kulturowych i etycznych wartości chrześcijańskich (choć formalnie jest organizacją świecką, akcentuje ona potrzebę rozwoju duchowego, która może być wyrażana w każdej religii[8]). Organizacja kształtuje postawy szacunku wobec każdego człowieka, uznając jednak system wartości duchowych za sprawę osobistą każdego członka ZHP[3].
Celami statutowymi ZHP są:
stwarzanie warunków do wszechstronnego rozwoju człowieka,
kształtowanie osobowości człowieka odpowiedzialnego,
upowszechnianie w społeczeństwie takich wartości jak: wolność, prawda, sprawiedliwość, demokracja, samorządność, równouprawnienie, tolerancja i przyjaźń,
umożliwienie nawiązywania kontaktów międzyludzkich ponad wszelkimi podziałami,
propagowanie wiedzy na temat przyrody, ekologii oraz kształtowanie potrzeby kontaktu z przyrodą[3].
1. Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Bogu i Polsce, nieść chętną pomoc bliźnim i być posłusznym/posłuszną Prawu Harcerskiemu.
2. Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Polsce, stać na straży harcerskich zasad, nieść chętną pomoc bliźnim i być posłusznym/posłuszną Prawu Harcerskiemu.
Drugi rodzaj przyrzeczenia, został zaaprobowany na XLII Zjeździe ZHP w 2022 roku i stanowi świecką alternatywną wersję przyrzeczenia[11].
Struktura
Najwyższą władzą Związku Harcerstwa Polskiego jest Zjazd ZHP. W okresie pomiędzy zjazdami władzami naczelnymi są Przewodniczący ZHP, Rada Naczelna ZHP (odpowiednik rady nadzorczej), Naczelnik ZHP, Główna Kwatera ZHP (odpowiednik zarządu), Centralna Komisja Rewizyjna ZHP (organ kontrolny) oraz Naczelny Sąd Harcerski ZHP (odpowiednik sądu koleżeńskiego)[3].
Hufce zrzeszają podstawowe jednostki organizacyjne: gromady, które dzielą się wewnętrznie na szóstki zuchowe; drużyny, które dzielą się wewnętrznie na zastępy lub patrole; kręgi i inne jednostki działające na zasadzie kręgu lub drużyny. Jednostki te mogą się łączyć w szczepy lub związki drużyn[3].
W ZHP działają również ogólnopolskie, regionalne oraz środowiskowe ruchy programowo-metodyczne, skupiające członków ZHP oraz jednostki organizacyjne ZHP. Ruchy programowo-metodyczne stanowią dla ich członków formę współdziałania w celach doskonalenia programu i metodyki, wymiany doświadczeń i upowszechniania inicjatyw programowych i metodycznych, realizacji konkretnego zadania, inicjatywy społecznej lub kierunku służby[3].
W ramach ZHP wydzielono zespół podmiotów, stanowiących tzw. Grupę ZHP, w skład której wchodzą[13][potrzebny przypis]:
Grupami członkowskimi, które nie stanowią grup metodycznych są:
instruktorki i instruktorzy – członkowie którzy ukończyli 16 lat, po zdobyciu stopnia instruktorskiego i złożeniu Zobowiązania Instruktorskiego, złożywszy uprzednio Przyrzeczenie Harcerskie,
starszyzna – członkowie, którzy ukończyli 21. rok życia, złożyli Przyrzeczenie Harcerskie i nie złożyli Zobowiązania Instruktorskiego oraz realizują zadania wspierające realizację misji wychowawczej ZHP,
seniorzy – członkowie posiadający miano seniora – starszyzna i instruktorzy, którzy ukończyli 55 lat i złożyli stosowną deklarację właściwemu komendantowi[14].
WOSM – Światowej Organizacji Ruchu Skautowego (World Organisation of Scout Movement) w latach 1922–1949 (członek założyciel) i ponownie od 1996,
WAGGGS – Światowego Stowarzyszenia Przewodniczek i Skautek (World Association of Girl Guides and Girl Scouts) w latach 1928–1950 (członek założyciel) i ponownie od 1996,
ISGF – Międzynarodowego Bractwa Skautów i Przewodniczek (International Scout and Guide Fellowship),
ICCS – Międzynarodowej Katolickiej Konferencji Skautingu (International Catholic Conference of Scouting) od 1999,
ICCG – Międzynarodowej Katolickiej Konferencji Skautingu Żeńskiego (International Catholic Conference of Guiding) od 2000,
DESMOS – Międzynarodowego Porozumienia Skautów Prawosławnych (International Link of Orthodox Christian Scouts) od 1997 (członek założyciel).
Zloty
Zloty (ang. jamboree) są tradycyjnymi spotkaniami harcerzy i skautów. Na przestrzeni lat Związek Harcerstwa Polskiego zorganizował następujące zloty organizacji[16]:
Podczas XXX Forum Ekonomicznego w Karpaczu 8 września 2021 ZHP został wyróżniony tytułem „Organizacja Pozarządowa Roku” 2020 Europy Środkowo-Wschodniej[22][23].
↑ abcdefgStatut Związku Harcerstwa Polskiego. Związek Harcerstwa Polskiego. [dostęp 2017-04-03]. (pol.).
↑Na podstawie danych z systemu ewidencyjnego Tipi.
↑Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 kwietnia 1936 r. o uznaniu stowarzyszenia „Związek Harcerstwa Polskiego” za stowarzyszenie wyższej użyteczności (Dz.U. z 1936 r. nr 28, poz. 228).
↑Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 lipca 1959 r. w sprawie uznania „Związku Harcerstwa Polskiego” za stowarzyszenie wyższej użyteczności (Dz.U. z 1959 r. nr 44, poz. 272).
↑Polska Rada Organizacji Młodzieżowych. [dostęp 2017-04-11]. (pol.).
↑O duchowości w harcerstwie, czyli najjaśniejszy płomień [online] [dostęp 2022-05-21](ang.).
↑ abZdzisław Pawluczuk: Rola ruchu sokolskiego w powstaniu harcerstwa na ziemiach polskich. [w:] Prace naukowe Akademii Jana Długosza w Częstochowie, kultura fizyczna 2010 [on-line]. Akademia Jana Długosza w Częstochowie, 2010. [dostęp 2014-05-24]. (pol.).
↑Robert Stawicki (opr.): Historia honorowego protektoratu sprawowanego nad polskim harcerstwem przez przywódców państwa polskiego od 1920 roku. Kancelaria Senatu RP, marzec 2010. [dostęp 2017-04-11]. (pol.).
↑ abZjazd ZHP przyjął zmianę w statucie dopuszczającą alternatywne przyrzeczenie harcerskie [online], Związek Harcerstwa Polskiego [dostęp 2022-05-21](ang.).
↑Związek Harcerstwa Polskiego. [dostęp 2017-04-11]. (pol.).
↑Grupa ZHP. Związek Harcerstwa Polskiego. [dostęp 2017-12-05].
↑ abUchwała nr 17/XXXVIII Rady Naczelnej ZHP z dnia 31 grudnia 2014 r. w sprawie systemu metodycznego ZHP. Związek Harcerstwa Polskiego. [dostęp 2017-04-11]. (pol.).
↑ZHP w skautingu. Związek Harcerstwa Polskiego. [dostęp 2017-04-11]. (pol.).
↑Zjazdy, Zloty ZHP – najważniejsze wydarzenia, t. 6, Warszawa: Związek Harcerstwa Polskiego, Ogólnopolski Klub Autorów i Dokumentalistów Historii Harcerstwa „Gniezno 2000”, 2010 (Rocznik Historii Harcerstwa), ISSN 1895-1201.brak strony (książka)
↑Uchwała Głównej Kwatery ZHP nr 181/2017 z dnia 22 lutego 2017 r. w sprawie Zlotu ZHP „Gdańsk 2018”. Związek Harcerstwa Polskiego. [dostęp 2017-04-11]. (pol.).
↑Anna Chromińska: „Tak naprawdę to kto, jak nie Wy?” – Medal RPD dla ZHP. Związek Harcerstwa Polskiego, 2018-08-13. [dostęp 2018-08-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-14)].
↑ abZwiązek Harcerstwa Polskiego wyróżniony Medalem imienia doktora Henryka Jordana, „Związek Harcerstwa Polskiego” [dostęp 2018-11-08].
↑Związek Harcerstwa Polskiego został odznaczony medalem św. Jana Pawła II, „Związek Harcerstwa Polskiego” [dostęp 2018-11-08].
↑ZHP Organizacją Pozarządową Roku [online], Związek Harcerstwa Polskiego [dostęp 2022-05-22].
↑Nagrody Forum Ekonomicznego. forum-ekonomiczne.pl. [dostęp 2022-06-18].
Bibliografia
Harcerstwo dzisiaj – ZHP (2010–2011). Warszawa: Główna Kwatera ZHP, 2012. [dostęp 2017-04-11].brak strony w książce
Linki zewnętrzne
Geneza skautingu i harcerstwa: szkic w 25-lecie harcerstwa, wyd. 1936 w serwisie Polona
Statut Związku Harcerstwa Polskiego, wyd. 1920 w serwisie Polona