Zmiana językowa – nowy element powstały na gruncie danego systemu językowego; zmiana w jego wewnętrznej strukturze[1]. Jest to utrwalona innowacja językowa, powstała albo wskutek ewolucji reguł języka, albo też jako efekt celowego działania jego użytkowników[2]. Może służyć zaspokojeniu nowych potrzeb komunikacyjnych, bywa uwarunkowana kontaktem językowym lub wpływem oświaty, niekiedy także błędem ludzkim[2][3].
Zmiany językowe dokonują się na rozmaitych płaszczyznach systemu, a innowacje obserwowane na pojedynczej płaszczyźnie mogą powodować przeobrażenia na pozostałych poziomach języka[1][4]. Zmiany dźwiękowe przejawiają się w postaci innowacji fonetycznych (takich jak redukcje, asymilacja, dysymilacja); zmiany morfologiczne, konstytuujące się w strukturze fleksyjnej i słowotwórczej, mogą zaś powstawać w odpowiedzi na wyrównania analogiczne lub innowacje fonetyczne[1].
Zmiany językowe mogą być umotywowane czynnikami wewnętrznymi (np. ekonomią języka) lub zewnętrznymi (np. wpływem innych języków lub modą)[1]. Utrwalają się w różnym zakresie – bywają zakończone i trudne do zauważenia, ale mogą być także właściwe dla idiolektu mówiącego, zależne od wieku i innych czynników socjolingwistycznych[5]. Ich zasięg geograficzny bywa nieregularny[6]. Częstym wyjaśnieniem dla zmian językowych jest zjawisko analogii[7]. Źródłem zmian w języku standardowym mogą być odmiany niestandardowe, z którymi standard wchodzi w kontakt; z kolei te drugie odmiany nie opierają się wpływom standardu[3].
Pod wpływem kontaktu językowego bardzo często dochodzi do zapożyczania słownictwa (np. wyrazów określających pojęcia z innej kultury). Przy odpowiednich okolicznościach językowo-społecznych możliwe jest także przeniesienie elementów struktury języka (cech składni, morfologii, semantyki czy fonologii), również na styku różnych rodzin językowych (np. uralskiej i indoeuropejskiej)[8]. W ramach kontaktu językowego mówi się o konwergencji, czyli zbliżaniu się języków do siebie (wpływ ten ma charakter obustronny) i releksyfikacji, czyli zastępowaniu większości (lub całej) leksyki jednego języka słownictwem innego języka[9].
Zmiany językowe są zjawiskiem naturalnym i typowym dla języków żywych, w tym ich form literackich. Zachodni językoznawcy, stosujący podejście opisowe, odstępują przeważnie od prób ich hamowania[10] czy też wartościowania poszczególnych zjawisk jako dobrych lub złych[3][11][12]. Nie jest prawdziwe przekonanie, jakoby zmiany językowe prowadziły do uproszczenia mowy i zubożenia jej potencjału ekspresyjnego[13][14]. Można przyjąć, że każde ewentualne kryterium, którego używa się do ewaluacji zmian, powinno być oparte na świadomości rozmaitych zastosowań, jakie dany język znajduje w posługującym się nim społeczeństwie[15]; niemniej zmiany językowe uchodzą za zjawisko nieuniknione, silnie związane ze społecznym charakterem języka, ale jednocześnie pozbawione kierunkowości (język nie dąży ani do gorszego, ani do lepszego stanu)[16].
Tradycyjne koncepcje kultywacji języka i potoczne stanowiska często uznają zmienność języka za zjawisko ujemne, świadczące o jego degradacji, upadku norm[17][13]. Negatywny stosunek do zmian językowych może wynikać ze złudnego przeświadczenia, jakoby współcześnie ich tempo było szczególnie nasilone[13]. Przekonaniu temu sprzyjają takie czynniki jak wpływ środków masowego przekazu (w tym telewizji) oraz możliwości podróży. Dostępność mediów i łatwość podróży przyczyniają się do większej wiedzy na temat istnienia różnic językowych oraz nasilonego kontaktu ze zjawiskami wariantywności i zmienności języka[13].
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.