Województwo ruskie
Palatinatus Russiae
województwo
1434–1772
Herb Flaga
Herb Chorągiew
Sentencja: Nunquam quiescit[1]
Państwo

 I Rzeczpospolita

Prowincja

Małopolska

Data powstania

1434

Siedziba wojewody

Lwów

Wojewoda

zobacz: wojewodowie ruscy

Siedziba sejmiku

Sądowa Wisznia

Popis

ziemia lwowska pod Glinianami, ziemia przemyska na błoniach Medyki[2]

Powierzchnia

55200[3] km²

Populacja (1770)
• liczba ludności


1 495 000

• gęstość

18 os./km²

Podział administracyjny
Liczba powiatów

13

Liczba reprezentantów
Liczba senatorów

4

Położenie na mapie Rzeczypospolitej
Położenie na mapie Polski
Województwo ruskie w składzie małopolskiej prowincji Korony Polskiej, 1635

Województwo ruskiewojewództwo Korony Królestwa Polskiego, część prowincji małopolskiej, jednostka administracyjna Królestwa Polskiego (od 1569 w składzie Rzeczypospolitej Obojga Narodów) istniejąca w latach 1434–1772.

Województwo ruskie powstało na mocy przywileju króla Władysława II Jagiełły. Wszystkie województwa polsko-litewskie mają swe źródło w nadaniu w 1347 przez Kazimierza Wielkiego osobnych statutów – występujących w historiografii pod wspólną nazwą „statuty wiślicko-piotrkowskie” – dla Wielkopolski i Małopolski, a jeszcze głębsze – w rozbiciu dzielnicowym. Po unii lubelskiej Rzeczpospolita Obojga Narodów dzieliła się na województwa wchodzące w skład prowincji małopolskiej, wielkopolskiej oraz Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Stolicą województwa był Lwów, sejmiki generalne województwa odbywały się w Sądowej Wiszni. Diecezja przemyska istniała od 1340, diecezję chełmską utworzono w 1375, w 1412 utworzono archidiecezję lwowską na miejsce istniejącej od 1367 metropolii halickiej.

Po I rozbiorze Polski ziemie te przypadły Austrii, obejmując m.in. Lwów, Przemyśl, Rzeszów, Sanok, Jarosław i Bełz oraz zachodni fragment Podola (Tarnopol). Tereny te uzyskały status kraju koronnego Austrii o oficjalnej nazwie Królestwo Galicji i Lodomerii (niem. Königreich Galizien und Lodomerien). Nawiązując do tytułu Rex Galiciae et Lodomeriae, dyplomacja austriacka starała się uzasadnić prawo monarchów austriackich – jako spadkobierców korony węgierskiej – do zajętych ziem.

Granice

Województwo graniczyło od południa z Królestwem Węgierskim (komitaty Zemplén, Ung i Máramaros), od zachodu z województwem krakowskim, od północy z województwem lubelskim i województwem bełskim, a od wschodu z województwami: podolskim i wołyńskim. W skład województwa wchodziły poszczególne ziemie prowincji małopolskiej:

Sztandar ziemi chełmskiej z okresu bitwy pod Grunwaldem

Ziemia chełmska

stolica Chełm

rody szlacheckie (magnackie): Reyowie (Rejowie), Zamoyscy, Sobiescy, Ostrogscy

  • powiat chełmski
  • powiat hrubieszowski (do 1465)
  • powiat krasnostawski, stolica Krasnystaw
  • powiat lubomelski (do 1465)
  • powiat ratneński, stolica Ratno (do początku XVI wieku)
Sztandar ziemi halickiej z okresu bitwy pod Grunwaldem

Ziemia halicka

stolica Halicz

rody szlacheckie (magnackie): Potoccy, Sieniawscy, Siennieńscy z Sienna, Zbarascy, Wiśniowieccy, Chodkiewiczowie, Czartoryscy, Sapiehowie, Jabłonowscy, Bernhard von Prittwitz

Sztandar ziemi lwowskiej z okresu bitwy pod Grunwaldem

Ziemia lwowska

stolica Lwów, starostwo grodowe, sejmik deputacki i gospodarski

rody szlacheckie (magnackie): Sobiescy, Koniecpolscy, Rzewuscy herbu Krzywda

Sztandar ziemi przemysko-sanockiej z okresu bitwy pod Grunwaldem

Ziemia przemyska

stolica Przemyśl, starostwo grodowe, sejmik deputacki i gospodarski

rody szlacheckie (magnackie): Sobiescy, Tarnowscy, Koniecpolscy, Sienieńscy, Poniatowscy, Lubomirscy, Herburtowie

Delineatio Generalis Camporum Desertorum vulgo Ukraina. Cum adjacentibus Provinciis Mapa Wilhelma Beauplana z 1648 wykonana na zlecenie Władysława IV obejmująca województwa: kijowskie, bracławskie, czernihowskie, podolskie, wołyńskie i wschodnią część województwa ruskiego. Północ na dole mapy

Ziemia sanocka

stolica Sanok, starostwo grodowe, sejmik deputacki i gospodarski

rody szlacheckie (magnackie): Balowie, Tarnawscy, Kmitowie, Herburtowie, Fredrowie, Krasiccy, Drohojowscy

od 7 czerwca 1734 roku przewodniczył sejmikowi Józef Kanty Ossoliński

Miasta i miasteczka

System prawny w oparciu o prawo magdeburskie:

Wojewodowie

 Osobny artykuł: Wojewodowie ruscy.

Grupy etniczne

Sądy

Zobacz też

Przypisy

  1. Stefan Krzysztof Kuczyński, Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993, s. 214.
  2. Antoni Sozański, Wykład politycznej geografii, rządu i administracyi dawnej Polski przy końcu istnienia całego państwa (1648-1772), Kraków 1889, s. 5.
  3. Ogółem obszar prowincji obejmował wg obliczeń Aleksandra Jabłonowskiego 1169,85 mil².
  4. Może chodzi o Borszowice (Ukraina), Borszewyczi
  5. Może chodzi o Brzuchowicze
  6. Może chodzi o Drozdowice (rejon gródecki) lub Drozdowice (rejon starosamborski)
  7. [1], w spisie treści poz. 10
  8. Może chodzi o Wełykosilla (obwód lwowski)
  9. Może chodzi o Wołoszynowa (Волошиново, Wołoszynowo)
  10. Może chodzi o Wołków (rejon przemyślański), (Вовків, Wowkiw)

Bibliografia

  • Akta Grodzkie i Ziemskie
  • Lustracja województwa ruskiego, podolskiego i bełskiego 1564-1565, Warszawa (I) 2001, 289 stron. ISBN 83-7181-193-4.
  • Lustracje dóbr królewskich XVI-XVIII wieku. Lustracja województwa ruskiego 1661–1665. Część III ziemie halicka i chełmska. Polska Akademia Nauk – Instytut Historii, 1976;
  • Lustracje województw ruskiego, podolskiego i bełskiego 1564 – 1565, wyd. K. Chłapowski, H. Żytkowicz, cz. 1, Warszawa – Łódź 1992;
  • Lustracje województwa ruskiego 1661-1665, wyd. E. i K. Artanowscy, cz. 3, Ziemia halicka i chełmska, Warszawa 1976;
  • Lustracja województwa ruskiego 1661-1665, cz. 1: Ziemia przemyska i sanocka, wyd. K. Arłamowski i w. Kaput, Wrocław-Warszawa-Kraków, 1970;
  • Aleksander Jabłonowski, Polska wieku XVI, t. VII, Ruś Czerwona, Warszawa 1901 i 1903.
  • Urzędnicy grodzcy i ziemscy lwowscy w latach 1352–1783. Karol Maleczyński, Lwów 1938

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się