| |||||||||||||
| |||||||||||||
Państwo | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Kod ISO 3166-2 |
PL-OP | ||||||||||||
TERYT |
16 | ||||||||||||
Siedziba wojewody i sejmiku | |||||||||||||
Wojewoda | |||||||||||||
Marszałek | |||||||||||||
Powierzchnia (31 grudnia 2017) |
9411,87 km² | ||||||||||||
Populacja (1 stycznia 2022[2]) • liczba ludności |
| ||||||||||||
• gęstość |
101 os./km² | ||||||||||||
Urbanizacja |
63,5 | ||||||||||||
Tablice rejestracyjne |
O | ||||||||||||
Adres Urzędu Wojewódzkiego: ul. Piastowska 1445-082 Opole | |||||||||||||
Adres Urzędu Marszałkowskiego: ul. Piastowska 1445-082 Opole | |||||||||||||
Podział administracyjny | |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Polski | |||||||||||||
Strona Urzędu Wojewódzkiego | |||||||||||||
Strona Urzędu Marszałkowskiego |
Województwo opolskie – jedno z 16 województw w Polsce. Obejmując obszar o powierzchni 9412 km² jest obecnie najmniejszym województwem w Polsce. Według danych z 30 czerwca 2020 r. było też województwem z najmniejszą liczbą mieszkańców – 980 771 mieszkańców[3]. Siedzibą władz województwa jest Opole[4].
Pierwsze województwo opolskie zostało utworzone w 1950 r., w 1975 odłączone od niego zostały powiat raciborski i powiat oleski; ten ostatni, powiększony terytorialnie[5], powrócił w granice województwa w wyniku reformy administracyjnej w 1999 r.
Województwo opolskie utworzono w 1950 roku na mocy ustawy z dnia 28 czerwca 1950 roku[6], w wyniku podziału województwa śląsko-dąbrowskiego na województwo katowickie i opolskie. Do województwa opolskiego dołączono powiat brzeski i powiat namysłowski z województwa wrocławskiego. Nowe województwo, liczące 9506 km², było najmniejszym w ówczesnej Polsce. Według danych z 1950 ponad 50% ówczesnych mieszkańców stanowili autochtoni, około 25% mieszkańców województwa stanowili Kresowianie[7][8]. W 1975 roku w wyniku reformy administracyjnej[9] powstało nowe województwo opolskie: powiat raciborski przyłączono do województwa katowickiego, a niemal cały powiat oleski do nowo utworzonego województwa częstochowskiego (2 z 8 jednostek pozostały w województwie opolskim). Od 1999 roku, wobec likwidacji województwa częstochowskiego, powiat oleski jest ponownie częścią woj. opolskiego.
Według danych z 1 stycznia 2014 powierzchnia województwa wynosi 9411,87 km²[10].
Według danych z 31 grudnia 2012 r. w woj. opolskim lasy obejmowały powierzchnię 249,8 tys. ha, co stanowiło 26,5% jego powierzchni[11].
Województwo jest położone w południowo-zachodniej Polsce i graniczy z[12]:
oraz z województwami:
Większość obszarów województwa stanowi zachodnią część Górnego Śląska, natomiast cały region jest często określany Śląskiem Opolskim, nie do końca poprawnie, gdyż północno-wschodnie skrawki województwa (gmina Praszka i gmina Rudniki)[13][14] nie leżą na historycznym Śląsku, lecz w Wielkopolsce (ziemia wieluńska). Zachodnia część obecnego województwa (ponad 20% powierzchni)[potrzebny przypis] obejmują tereny historycznego Dolnego Śląska: większa część ziemi brzeskiej oraz ziemię namysłowską, które do 1950 roku należały do województwa wrocławskiego. Również takie miasta jak Nysa, Grodków, Otmuchów, Paczków i Głuchołazy położone są na terenach historycznego Dolnego Śląska (dawne księstwo nyskie)[15][16]. Prudnik i jego najbliższe okolice w średniowieczu stanowiły część Moraw (do 1337 roku)[17]. W południowej części województwa, w okolicy Kietrza znajduje się enklawa morawska[18].
W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 136 km, to jest 1°13′20″. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość województwa wynosi 127 km, co w mierze kątowej daje 1°47′15″.
Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:
Najwyższym punktem jest wierzchołek Biskupiej Kopy – 889 m n.p.m. Najwyżej położonymi miastami województwa są Głuchołazy i Prudnik[19].
Główną rzeką województwa jest Odra. Pozostałe większe rzeki województwa to Mała Panew oraz Nysa Kłodzka. Największymi jeziorami są zbiorniki sztuczne, tj. Jeziora Nyskie, Otmuchowskie i Turawskie.
Województwo opolskie jest podzielone na z 11 powiatów oraz 1 miasto na prawach powiatu (Opole).
Powierzchnia stan na 31 grudnia 2017[3], liczba ludności stan na 30 czerwca 2020[3].
Herb | Flaga | Powiat | Powierzchnia [km²] |
Ludność | Gęstość zaludnienia [osób/km²] |
Lokata w Polsce według powierzchni | Lokata w Polsce według ludności | Przeciętna stopa bezrobocia (30 czerwca 2014)[20] |
Zadłużenie samorządu względem dochodów (2014)[21] |
Stopa urbanizacji |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
brzeski | 875,96 | 89 632 | 102 | 158 | 139 | 20,5% | 5,6% | 56,5% | ||
głubczycki | 672,63 | 45 291 | 67 | 231 | 323 | 17,7% | 22,1% | 45,77% | ||
kędzierzyńsko-kozielski | 625,13 | 93 544 | 150 | 243 | 129 | 12,9% | 15,8% | 64,19% | ||
kluczborski | 851,91 | 65 266 | 77 | 164 | 228 | 13,2% | 52,3% | 51,05% | ||
krapkowicki | 441,80 | 63 580 | 144 | 296 | 238 | 8,8% | 20,6% | 55,1% | ||
namysłowski | 748,18 | 42 680 | 57 | 194 | 338 | 17,5% | 15,6% | 37,67% | ||
nyski | 1223,88 | 135 524 | 111 | 79 | 56 | 18,0% | 7,3% | 52,70% | ||
oleski | 973,38 | 64 167 | 66 | 132 | 234 | 8,9% | 15,1% | 36,78% | ||
opolski | 1534,30 | 123 813 | 81 | 29 | 62 | 12,8% | 6,2% | 14,52% | ||
prudnicki | 571,55 | 55 091 | 96 | 268 | 281 | 17,4% | 38,4% | 52,76% | ||
strzelecki | 744,27 | 74 171 | 100 | 195 | 196 | 8,9% | 16,1% | 45,19% | ||
Opole (m.n.p.p.) | 148,88 | 128 012 | 860 | 341 | 82 | 6,3% | 35,8% | 100% |
Województwo opolskie składa się z 2 podregionów statystycznych (GUS)[22] – zgodnych ze standardem NUTS Unii Europejskiej:
W województwie opolskim jest 37 miast, w tym jedno na prawach powiatu.
Zestawienie na podstawie publikacji GUS z 30 czerwca 2020[3].
Podkreślone zostały siedziby powiatów, a wytłuszczone miasta na prawach powiatu.
Największym miastem jest Opole.
Lp. | Herb | Miasto | Powiat | Ludność (30 czerwca 2020) |
Powierzchnia 31 grudnia 2017 (km²) |
Gęstość zaludnienia (os./km²) |
---|---|---|---|---|---|---|
1. | Opole | m.n.p.p. Opole | 128 012 | 148,88 | 860 | |
2. | Kędzierzyn-Koźle | kędzierzyńsko-kozielski | 60 383 | 123,71 | 488 | |
3. | Nysa | nyski | 43 580 | 27,51 | 1584 | |
4. | Brzeg | brzeski | 35 491 | 14,61 | 2429 | |
5. | Kluczbork | kluczborski | 23 396 | 12,35 | 1894 | |
6. | Prudnik | prudnicki | 20 887 | 20,50 | 1019 | |
7. | Strzelce Opolskie | strzelecki | 17 766 | 29,97 | 593 | |
8. | Namysłów | namysłowski | 16 650 | 22,61 | 736 | |
9. | Krapkowice | krapkowicki | 16 105 | 21,01 | 767 | |
10. | Głuchołazy | nyski | 13 435 | 6,83 | 1967 | |
11. | Głubczyce | głubczycki | 12 468 | 12,54 | 994 | |
12. | Zdzieszowice | krapkowicki | 11 370 | 12,35 | 921 | |
13. | Olesno | oleski | 9374 | 15,08 | 622 | |
14. | Ozimek | opolski | 8524 | 3,25 | 2623 | |
15. | Grodków | brzeski | 8520 | 9,88 | 862 | |
16. | Praszka | oleski | 7585 | 9,35 | 811 | |
17. | Paczków | nyski | 7424 | 6,60 | 1125 | |
18. | Zawadzkie | strzelecki | 7073 | 16,46 | 430 | |
19. | Gogolin | krapkowicki | 6776 | 20,35 | 333 | |
20. | Otmuchów | nyski | 6506 | 27,82 | 234 | |
21. | Niemodlin | opolski | 6265 | 13,11 | 478 | |
22. | Kietrz | głubczycki | 5914 | 18,74 | 316 | |
23. | Wołczyn | kluczborski | 5852 | 7,47 | 783 | |
24. | Lewin Brzeski | brzeski | 5728 | 11,64 | 492 | |
25. | Głogówek | prudnicki | 5569 | 22,06 | 252 | |
26. | Tułowice | opolski | 4022 | 9,23 | 436 | |
27. | Dobrodzień | oleski | 3682 | 19,53 | 189 | |
28. | Byczyna | kluczborski | 3546 | 5,79 | 612 | |
29. | Kolonowskie | strzelecki | 3294 | 55,70 | 59 | |
30. | Baborów | głubczycki | 2903 | 11,86 | 245 | |
31. | Prószków | opolski | 2595 | 16,22 | 160 | |
32. | Leśnica | strzelecki | 2566 | 14,50 | 177 | |
33. | Gorzów Śląski | oleski | 2454 | 18,54 | 132 | |
34. | Biała | prudnicki | 2399 | 14,72 | 163 | |
35. | Korfantów | nyski | 1783 | 10,23 | 174 | |
36. | Ujazd | strzelecki | 1735 | 14,76 | 118 | |
37. | Strzeleczki | krapkowicki | 1539 | 27,74 | 55 |
Dane z 30 czerwca 2020 r.[3]:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 980 771 | 100 | 506 593 | 52 | 474 178 | 48 |
powierzchnia | 9 411,87 km² | |||||
gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
104 | 54 | 50 |
Województwo zamieszkuje w centrum i na wschodzie ludność autochtoniczna, identyfikująca się głównie jako Niemcy oraz Ślązacy. Obecnie większość mieszkańców województwa (ok. 2/3) stanowi ludność napływowa (oraz ich potomkowie), która przybyła na ten teren po roku 1945, w związku z przekazaniem przez Związek Sowiecki oraz Aliantów Zachodnich wcześniej niemieckiej części Górnego Śląska Polsce[23]. Językiem dnia codziennego ludności niemieckiej i śląskiej jest dialekt śląski[24]. Etnicznie polska ludność składa się ze Ślązaków i osadników z międzywojennej Polski centralnej oraz (tzw. Kresowiaków) ze wschodnich terenów II Rzeczypospolitej (tzw. Kresów) zagarniętych przez Związek Sowiecki, a obecnie leżących w granicach Litwy, Białorusi i Ukrainy. Duża grupa etnograficzna Opolan, dzieląca się także na mniejsze, nie stanowi obecnie odnośnika identyfikacyjnego dla współczesnych mieszkańców województwa opolskiego. Owi Opolanie to dzisiejsi Niemcy i Ślązacy.
Liczba | Udział | |
---|---|---|
Polacy
(Bez innych deklaracji) |
837,343 | 87,76% |
Inna niż polska | 116,790 | 12,24% |
Ślązacy | 60,049 | 6,29% |
Niemcy | 59,911 | 6,28% |
Ukraińcy | 2,191 | 0,23% |
Anglicy | 1,061 | 0,11% |
Romowie | 887 | 0,09% |
Holendrzy | 582 | 0,06% |
Białorusini | 486 | 0,05% |
Amerykanie | 390 | 0,04% |
Włosi | 344 | 0,04% |
Irlandczycy | 337 | 0,04% |
Żydzi | 310 | 0,03% |
Rosjanie | 306 | 0,03% |
Czesi | 305 | 0,03% |
Ludność ogółem | 954,133 | 100% |
Na terenie województwa działalność prowadzą: Kościół rzymskokatolicki, Kościół greckokatolicki w Polsce, Kościół Polskokatolicki, Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny, Kościół Ewangelicko-Augsburski, Kościół Chrześcijan Baptystów, Kościół Ewangelicznych Chrześcijan w RP, Kościół Chrystusowy w Polsce, Kościół Zielonoświątkowy, Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa, Kościół Boży w Chrystusie, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, Świadkowie Jehowy, Świecki Ruch Misyjny „Epifania”, Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego, Opolski Ośrodek Zen, Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu, Stolica Boża i Barankowa, Unitarianie i Raelianie[26].
Organem stanowiącym samorządu jest Sejmik Województwa Opolskiego, składający się z 30 radnych. Siedzibą sejmiku województwa jest Opole. Sejmik wybiera organ wykonawczy samorządu, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem.
Marszałkowie województwa opolskiego:
Terenowym organem administracji rządowej jest Wojewoda Opolski, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Opole[27], gdzie znajduje się Opolski Urząd Wojewódzki w Opolu.
W 2012 r. produkt krajowy brutto woj. opolskiego wynosił 34,3 mld zł, co stanowiło 2,1% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 33,9 tys. zł (80,8% średniej krajowej), co plasowało opolskie na 11. miejscu względem innych województw[28].
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. opolskiego w 3. kwartale 2011 r. wynosiło 3335,29 zł, co lokowało je na 8. miejscu względem wszystkich województw[29].
We wrześniu 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 20 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 5,5% do aktywnych zawodowo[30].
Według danych z 2011 r. 4,7% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. opolskiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji)[31].
W 2010 r. produkcja sprzedana przemysłu w woj. opolskim wynosiła 18,7 mld zł, co stanowiło 1,9% produkcji przemysłu Polski. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w opolskim wynosiła 3,2 mld zł, co stanowiło 2,0% tej sprzedaży Polski[32].
Województwo opolskie posiada wysoko rozwinięty przemysł rolniczy, z szybko rosnącym udziałem usług. Najlepiej rozwinięte są środkowe i wschodnie części województwa. Na jego terenie działa Euroregion Pradziad z siedzibą w Prudniku. Posiada różnorodny przemysł, m.in. paliwowo-energetyczny (Opole, Kędzierzyn-Koźle, Zdzieszowice), chemiczny (Kędzierzyn-Koźle, Opole, Grodków), elektromaszynowy, w tym metalowy (Ozimek, Zawadzkie, Prudnik), maszynowy (Opole, Brzeg, Praszka, Kędzierzyn-Koźle, Nysa, Krapkowice, Kluczbork, Bodzanów), środków transportu (Praszka), metalurgiczny (Ozimek, Zawadzkie), mineralny, w tym cementowo-wapienniczy (Chorula, Strzelce Opolskie, Opole, Tarnów Opolski), spożywczy (Opole, Kędzierzyn-Koźle, Brzeg, Namysłów), meblarski (Kluczbork, Opole, Prudnik, Głuchołazy, Dobrodzień, Pludry, Paczków), skórzano-obuwniczy (Krapkowice, Strzelce Opolskie, Prudnik, Korfantów, Nysa, Głuchołazy), celulozowo-papierniczy (Krapkowice, Bodzanów, Głuchołazy, Kolonowskie), odzieżowy i dziewiarski[33].
Na terenie województwa brak większych złóż surowców mineralnych, z wyjątkiem skalnych, do których należą wapienie, margle, granity, bazalty. Eksploatowane są w większych ilościach w środkowej części województwa, Kotlarni i Górach Opawskich (kopalnia szarogłazu w Dębowcu koło Prudnika)[33].
Na liście produktów tradycyjnych znajdują się 74 produkty z województwa opolskiego[34].
Obecnie najważniejszymi przedsiębiorstwami w województwie opolskim są: Grupa Azoty ZAK w Kędzierzynie-Koźlu, ArcelorMittal Poland Oddział w Zdzieszowicach (największy producent koksu w Polsce), Huta Małapanew w Ozimku (najstarsza huta działająca w Polsce), Kler w Dobrodzieniu, Przedsiębiorstwo Wyrobów Cukierniczych „Odra” w Brzegu (jedno z największych polskich przedsiębiorstw cukierniczych), biuro podróży Itaka w Opolu, Spółdzielnia „Pionier” w Prudniku i Elektrownia Opole.
Nieistniejące już przedsiębiorstwa, które działały na terenie województwa to między innymi Zakłady Przemysłu Bawełnianego „Frotex” w Prudniku (największy producent wyrobów włókienniczych w Europie), Zakład Samochodów Dostawczych w Nysie, Śląskie Zakłady Przemysłu Skórzanego „Otmęt” w Krapkowicach i Agromet-Pionier w Strzelcach Opolskich.
W województwie opolskim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się w Opolu i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999[35].
Na terenie województwa opolskiego znajduje się 36 rezerwatów przyrody.
Poza tym istnieją 4 parki krajobrazowe:
Za miejscowości województwa o największych walorach turystycznych uznaje się miasta: Otmuchów, Prudnik, Byczyna, Nysa, Kluczbork, Paczków, Opole, Kędzierzyn-Koźle, Głuchołazy i Brzeg, oraz wsie: Biskupice, Jarnołtówek, Pokrzywna, Łambinowice, Jemielnica, Turawa, Kamień Śląski, Góra Świętej Anny, Ścibórz, Rogów Opolski, Moszna i Krasiejów[36].
Popularnymi wśród turystów obiektami kultury i historii są np. pałac w Mosznej, JuraPark Krasiejów, gród rycerski w Biskupicach, sanktuarium św. Anny na Górze św. Anny, Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu-Bierkowicach[37]. Jako dziedzictwo polskiej historii prezentowana jest Góra Świętej Anny jako miejsce zaciętych walk III powstania śląskiego, renesansowy zamek w Głogówku, w którym podczas potopu szwedzkiego przebywał król Polski Jan Kazimierz, a także sanktuarium św. Józefa w Prudniku, w którym więziony był kardynał Stefan Wyszyński[38]. Głównym nurtem turystyki w województwie opolskim jest turystyka „do korzeni”, skupiająca się na turystach z Niemiec, którzy odwiedzają swoich krewnych lub tereny, z których pochodzi ich rodzina, a także miejsca związane z biografiami sławnych Niemców[39].
Za pomniki historii zostały uznane: Zamek Piastów Śląskich w Brzegu z renesansową bramą i kaplicą zamkową pod wezwaniem św. Jadwigi, zespół kościoła farnego pod wezwaniem św. Jakuba Starszego Apostoła i św. Agnieszki Dziewicy i Męczennicy w Nysie, kościół odpustowy pod wezwaniem św. Anny w Oleśnie, zespół staromiejski ze średniowiecznym systemem fortyfikacji w Paczkowie i komponowany krajobraz kulturowo-przyrodniczy Góry Świętej Anny[40]. W Brzegu powołany został Park Kulturowy „Książęce Miasto Brzeg”[41].
Na obszarze województwa znajdują się liczne zamki – w Brzegu, Głogówku, Namysłowie, Kędzierzynie-Koźlu, Otmuchowie, Niemodlinie, Białej Prudnickiej, Korfantowie, Karłowicach i Łące Prudnickiej. Są tu również ruiny zamków, m.in. w Trzebinie, Strzelcach Opolskich, Ujeździe, Chrzelicach. Znajdują się tu jedne z najstarszych w Polsce wież zamkowych – Wieża Piastowska w Opolu i Wieża Woka w Prudniku (najstarsza prywatna budowla obronna na terenie Polski)[42]. Województwo opolskie posiada też wiele okazałych pałaców – np. w Mosznej, Nysie, Kopicach, Dobrej, Naroku, Rozkochowie.
Wielokulturowość regionu jest powodem różnorodności opolskiej tradycyjnej kuchni. Na turystycznym szlaku kulinarnym „Opolski Bifyj” znalazły się obiekty z powiatów: kluczborskiego, prudnickiego, opolskiego, krapkowickiego, kędzierzyńsko-kozielskiego, oleskiego, brzeskiego, nyskiego i strzeleckiego[43].
Na południu województwa, w powiatach prudnickim i nyskim znajdują się znane ośrodki wypoczynkowe położone w Górach Opawskich – miejscowości Pokrzywna, Moszczanka, Jarnołtówek, Dębowiec, Wieszczyna. W Prudniku zaczyna się, ciągnący się przez całe Sudety (do Świeradowa-Zdroju) Główny Szlak Sudecki im. Mieczysława Orłowicza – jedna z dwóch najważniejszych oznakowanych tras pieszych w polskich górach[44].
Najwięcej turystycznych obiektów noclegowych znajduje się w powiatach: nyskim, opolskim, brzeskim, oleskim, kluczborskim, prudnickim i kędzierzyńsko-kozielskim[45].
Lista osób którym nadano tytuł Honorowy Obywatel Województwa Opolskiego[46]:
Według danych na dzień 31 grudnia 2018, na terenie województwa opolskiego było 10 504,8 km dróg publicznych, w tym: 779,5 km dróg krajowych (z czego 88,1 km autostrad), 995,5 km dróg wojewódzkich, 3 890,0 km powiatowych i 4 839,8 km gminnych[47].
W województwie opolskim znajduje się 798 km eksploatowanych linii kolejowych (14. miejsce w kraju), z czego 362 km to linie jednotorowe, natomiast 436 km – dwu- i więcej torowe. 440 km linii kolejowych jest zelektryfikowanych (stan na dzień 31 grudnia 2013)[48]. W 2017 roku statystyczny mieszkaniec województwa opolskiego jechał 5,3 raza pociągiem[49].
W województwie znajduje się 30 czynnych dworców kolejowych, 3 z nich są wpisane do rejestru zabytków (stan na dzień 31 października 2014)[50].
Województwo opolskie jest właścicielem 22 pojazdów szynowych: 11 spalinowych i 11 elektrycznych.
Seria | Typ | Liczba | Producent / Modernizator | |
---|---|---|---|---|
EN57AL | 5B/6B | 4 | Pafawag / Pesa i ZNTK MM | [51] |
EN63A Impuls | 36WEa | 7 | Newag | [52][53] |
SA103 | 214Ma | 3 | Pesa | [51] |
SA109 | 212M | 1 | Kolzam | [54] |
SA134 | 218Md | 5 | Pesa | [55] |
SA137 | 220M | 2 | Newag | [56] |
Do najbardziej utytułowanych klubów piłkarskich należą: Odra Opole, Włókniarz Kietrz, Małapanew Ozimek, MKS Kluczbork, Start Namysłów oraz Chemik Kędzierzyn-Koźle. Kluby te zajmują najwyższe lokaty w tabeli wszech czasów I ligi, a opolska Odra grała ponadto w Ekstraklasie.
Inne kluby sportowe siatkarskim jest ZAKSA Kędzierzyn-Koźle (PlusLiga), koszykarskim Pogoń Prudnik (I liga), ŻużlowymKolejarz Opole (II liga żużlowa)
W województwie opolskim działają kluby łucznicze: Chrobry Głuchołazy, Gimnazjalista Prudnik, Obuwnik Prudnik, Radical Culture Krapkowice[57].
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.