Zalążek – żeński organ rozmnażania występujący u roślin nasiennych, w którym rozwija się komórka jajowa i po jej zapłodnieniu – zarodek. Z zalążka powstaje nasiono[1].

Zalążek nagonasiennych

U nagonasiennych zalążek powstaje na wzgórku merystematycznym w kącie łuski nasiennej lub na brzegu megasporofilu (u sagowców), dlatego nagonasienne zwane są także nagozalążkowymi. Pojedyncza osłonka (integumenta) z okienkiem otacza ośrodek (nucellus). Jedna z komórek ośrodka dzieli się mejotycznie, po czym z potomnych czterech komórek (tetrady) jedna rozwija się w gametofit żeński z rodniami zawierającymi komórki jajowe. Po zapłodnieniu zwykle tylko jedna z nich rozwija się w zarodek, dla którego pozostała część gametofitu pełni funkcję tkanki odżywczej. Osłonka rozwija się w łupinę nasienną[1].

Zalążek okrytonasiennych

Zalążek powstaje wewnątrz słupka w zalążni i dlatego okrytonasienne zwane są także okrytozalążkowymi. Liczba zalążków w zalążni może być różna i jest charakterystyczna dla danego gatunku rośliny. Przykładowo u pszenicy jest jeden zalążek, u fasoli kilka lub kilkanaście, a u maku lekarskiego kilkaset. Zalążek powstaje ze szczególnej tkanki twórczej tworzącej łożysko (placenta). Do łożyska przymocowuje się za pomocą sznureczka (funiculus), przez który wnikają do niego wiązki przewodzące. W zwykle owalnym zalążku rozróżnia się: najczęściej dwie osłonki (integumenta) z okienkiem i ośrodek (nucellus). Jedna z komórek ośrodka dzieli się mejotycznie, po czym z potomnych czterech komórek (tetrady) jedna rozwija się w bardzo zredukowany gametofit żeński określany tu mianem woreczka zalążkowego. Zazwyczaj od strony okienka różnicuje się w jego obrębie komórka jajowa wraz z dwiema komórkami pomocniczymi (synergidami). Po stronie przeciwnej skupiają się trzy komórki zwane antypodami, podczas gdy w środku rośnie okazała komórka centralna zawierająca dwa jądra komórkowe. Po wprowadzeniu do woreczka zalążkowego dwóch komórek plemnikowych przez łagiewkę pyłkową następuje podwójne zapłodnienie – jedna z nich łączy się z komórką jajową, tworząc zygotę rozwijającą się w zarodek, druga z komórką centralną woreczka zalążkowego, w rezultacie czego powstaje triploidalne bielmo. W rozwijającym się nasieniu z osłonek powstaje łupina nasienna[1].

W obrębie owocolistka zalążki mogą być umieszczone w różny sposób:

  • marginalnie – na brzegach zrastających się owocolistków
  • laminarnie – na powierzchni owocolistków

W obrębie zalążni zalążki mogą być osadzone:

  • parietalnie (ściennie)
  • centralnie
    • kątowo
    • kolumnowo

Typy budowy

Wyróżnia się kilka typów zalążków w zależności od położenia sznureczka i okienka:

  • zalążek ortotropowy (wyprostowany) – okienko (mikropyle) na tej samej osi co osadka (chalaza) i sznureczek (funiculus); ten układ, najprostszy i wymagający najmniej zmian kierunku wzrostu podczas rozwoju zalążka, występuje rzadko (u ok. 20% opisanych rodzin, np. u rdestowatych i pokrzywowatych);
  • zalążek anatropowy (odwrócony) – wskutek nierównomiernego wzrostu sznureczka rozwijający się zalążek zagina się o 180º i zwraca się wierzchołkiem mikropylarnym do łożyska, a sznureczek zrasta się z zewnętrzną osłonką. Ten typ zalążków jest najczęstszy (głównie w kladzie asterids, dawniej Sympetalae). Sznureczek niektórych gatunków rośnie tak intensywnie, że obraca zalążek dwa razy, tj. o 360º lub więcej (np. u kaktusowatych);
  • zalążek kampylotropowy (zgięty) – typ pośredni między zalążkiem ortotropowym a anatropowym (np. w rodzinie bobowatych);
  • zalążek amfitropowy – podobny do kampylotropowego, ale zgięcie jest tu silniejsze, dotyczy nie tylko osłonek zalążka, ale także woreczka zalążkowego;
  • zalążek hemitropowy (hemianatropowy – poprzeczny) (np. u jaskrów).

Pomiędzy wyżej wymienionymi formami wyróżnia się niekiedy formy pośrednie.

Przypisy

  1. a b c Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 1018. ISBN 83-214-1305-6.

Bibliografia

  • Zygmunt Hejnowicz: Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1980. ISBN 83-01-00420-7.
  • Zbigniew Podbielkowski: Botanika. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994. ISBN 83-0109728-0.
  • B. Rodkiewicz i in.: Embriologia Angiospermae rozwojowa i eksperymentalna. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1996.

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się