Gagana Sāmoa
Gagana faʻa Sāmoa
Obszar

Samoa, Samoa Amerykańskie

Liczba mówiących

415 tys.[1]

Pismo/alfabet

łacińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowy Samoa, Samoa Amerykańskie
Ethnologue 1 narodowy↗
Kody języka
ISO 639-1 sm
ISO 639-2 smo
ISO 639-3 smo
IETF sm
Glottolog samo1305
Ethnologue smo
GOST 7.75–97 смо 578
WALS sam
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku samoańskim
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język samoański (samoański Gagana Sāmoa) – język z grupy języków polinezyjskich z wielkiej rodziny austronezyjskiej, używany przez ok. 415 tys. Samoańczyków[1], przede wszystkim na pacyficznych wyspach Samoa i Samoa Amerykańskiego, gdzie ma status języka urzędowego. Wiele tysięcy Samoańczyków zamieszkuje również Nową Zelandię (zwłaszcza Auckland), Australię i Hawaje, w większości zachowując swój język.

Język samoański nie wykazuje znaczącego zróżnicowania dialektalnego, lecz istnieją pewne różnice w wymowie i słownictwie pomiędzy odmianą formalną a potoczną. Najważniejsza różnica fonetyczna dotyczy regularnych odpowiedników głosek „t” (styl formalny) i „k” (styl potoczny) oraz „n” (styl formalny) i „g” (wymowa /ŋ/ – styl potoczny). Przykładowo: „matka”: styl formalny tinā, styl potoczny kigā. W piśmie tradycyjnie stosuje się styl formalny[2].

Jest zapisywany alfabetem łacińskim[1].

System fonetyczny i ortografia

Aa, Āā Ee, Ēē Ii, Īī Oo, Ōō Uu, Ūū Ff Gg Ll Mm Nn Pp Ss Tt Vv (Hh) (Kk) (Rr)
/a/, /aː/ /ɛ/, /eː/ /iː/ /o/, /ɔː/ /ʊ/, /uː/ /f/ /ŋ/ /l, ɾ/ /m/ /n/, /ŋ/ /p/ /s/ /t/ /v/ (/h/) (/k/) (/ɾ/) /ʔ/

Gramatyka

Rodzajnik

W języku samoańskim występuje zarówno rodzajnik określony, le (np. ‘o le Atua „Bóg”), jak i nieokreślony – se. W liczbie mnogiej nie używa się rodzajnika. Przykłady: ‘o le tagata „człowiek”; ‘o tagata „ludzie”.

Rzeczownik

Zasadniczo rzeczowniki są nieodmienne. Nie istnieje rodzaj jako kategoria gramatyczna, liczbę mnogą rozpoznaje się po braku rodzajnika. Relacje przypadkowe realizowane są poprzez kilka typowych przyimków.

Zaimki osobowe

Podobnie jak inne języki austronezyjskie, samoański rozróżnia między pierwszą osobą liczby mnogiej inkluzywną (tzn. obejmującą również rozmówcę/-ów) i ekskluzywną (nie obejmującą rozmówcę/-ów):

liczba pojedyncza liczba podwójna liczba mnoga
Pierwsza osoba ekskluzywna a‘u, ‘ou mā‘ua, mā mātou
Pierwsza osoba inkluzywna tā‘ua, tā tātou
Druga osoba ‘oe, ‘e ‘oulua ‘outou, tou
Trzecia osoba ia / na lā‘ua lātou

Czasownik

Liczbę mnogą czasowników tworzy się najczęściej przez reduplikację pierwszej sylaby.

Słownictwo

Zasób leksykalny samoańskiego jest w przeważającym stopniu austronezyjski, z pewną liczbą zapożyczeń z języka angielskiego. Przykłady podstawowych słów:

Polski Samoański Przybliżona wymowa
Tak ‘ioe [ʔi.jo.ɛ]
Nie Leai [lɛ.ɑ.i]
Proszę Fa‘amolemole [fɑ.ʔɑ.mo.lɛ.mo.lɛ]
Dziękuję Fa‘afetai [fɑ.ʔɑ.fɛ.taɪ]
W porządku ‘Ua lelei [ʔu.wɑ lɛ.lɛɪ]
duży – mały tele – la‘itiiti [tɛ.lɛ] [lɑ.ʔi.tiː.ti]
szybki – powolny vave/tope – gese [vɑ.vɛ] [to-bɛ] – [ŋɛ.sɛ]
wcześnie – późno vave – tuai [vɑ.vɛ] – [tu.waɪ]
tani – drogi taugōfie – taugatā [tɑ.u.ŋoː.fi.ɛ] – [tɑ.u.ŋɑ.tɑː]
blisko – daleko latalata – mamao [lɑ.tɑ.lɑ.tɑ] – [mɑ.mɑ.ɔ]
gorący – zimny vevela – malulū [vɛ.vɛ.lɑ] – [mɑ.lu.luː]
pełny – pusty tumu – gaogao [tu.mu] – [ŋɑ.o.ŋɑ.o]
łatwy – trudny faigōfie – faigatā [fɑ.i.ŋoː.fi.ɛ] – [fɑ.i.ŋɑ.tɑː]
ciężki – lekki mamafa – māma [mɑ.mɑ.fɑ] – [mɑː.mɑ]
otwarty – zamknięty tatala – tapuni [tɑ.tɑ.lɑ] – [tɑ.bu.ni]
prawidłowy – błędny sa‘o – sesē [sɑ.ʔɔ] – [sɛ.seː]
stary – nowy tuai – fou [tu.waɪ] – [fɔʊ]
stary – młody matua – talavou [mɑ.tu.wə] – [tɑ.lɑ.vo.u]
piękny – brzydki ʻaulelei / ʻauleaga [ʔɑʊ.lɛ.leɪ] – [ʔɑʊ.lɛ.ɑ.ŋɑ]
dobry – zły lelei – leaga [lɛ.leɪ] – [lɛ.ɑ.ŋɑ]
lepszy – gorszy feoloolo – leaga tele [fɛ.ɔ.loː.lo] – [lɛ.ɑ.ŋɑ.tɛ.lɛ]
Jeden Tasi [tɑ.si]
Dwa Lua [lu.ɑ]
Trzy Tolu [to.lu]
Cztery Fa [fɑ]
Pięć Lima [li.mɑ]
Sześć Ono [ɔ.no]
Siedem Fitu [fi.tʌ]
Osiem Valu [vɑ.lʌ]
Dziewięć Iva [i.vɑ]
Dziesięć Sefulu [sɛ.fʌ.lʌ]

Przypisy

  1. a b c David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Samoan, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2017-08-19] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06] (ang.).
  2. Galumalemana Afeleti L. Hunkin: Gagana Samoa. A Samoan Language Coursebook. Wyd. 2. Auckland: Pasifika Press, 1997, s. 20–21. ISBN 0-908597-04-5. (ang.).

Bibliografia

  • G.B. Milner 1993, 1966. Samoan Dictionary. Polynesian Press. ISBN 0-908597-12-6 (ang.).
  • Ulrike Mosel, Even Hovdhaugen, 1992. Samoan reference grammar. Oslo: Scandinavian University Press/Institute for Comparative Research in Human Culture (ang.).
  • La’i Ulrike Mosel, Ainslie So’o. Say it in Samoan. Pacific Linguistics D88. Canberra: ANU (ang.).
  • Thomas Edward Payne, Describing morphosyntax: a guide for field linguists., Cambridge: Cambridge University Press, 1997, ISBN 0-521-58224-5, OCLC 38044501 (ang.).

Linki zewnętrzne

  • Samoan, [w:] Ethnologue: Languages of the World, Dallas: SIL International [dostęp 2009-05-09] (ang.).
  • George Pratt: A Grammar and Dictionary of the Samoan Language: With English and Samoan Vocabulary. Pakapura: M. McMillan, 1984. [dostęp 2023-09-21]. (ang.).
  • Samoan Dictionary. Samoa World. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-11-09)]. (ang.).
  • Samoan language. iPacific. [dostęp 2023-09-21]. (ang.).

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się