 Wielki Sfinks (2015) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Typ obiektu | |
| Całkowita wysokość |
20 m |
Położenie na mapie Egiptu  | |
 29°58′31″N 31°08′16″E/29,975278 31,137778
| |
Wielki Sfinks – monolityczny posąg mitycznego sfinksa, znajdujący się na terenie kompleksu piramid w Gizie pod Kairem.
Zwrócona frontem na wschód, w kierunku Nilu, rzeźba przedstawiająca prawdopodobnie wizerunek faraona Chefrena, ma 72,85 m (początkowo 73,5 m) długości i 20 m wysokości[1]. Od 1979 roku figuruje na liście światowego dziedzictwa UNESCO[2].
Posąg został wykonany prawdopodobnie około 2550 r. p.n.e., z inicjatywy Chefrena[3]. Rzeźba wykuta została w wapiennym ostańcu – skale, prawdopodobnie pozostałej po wykuciu bloków użytych do rdzenia konstrukcji piramidy Cheopsa. Nadano jej kształt leżącego lwa o głowie nakrytej symbolicznym królewskim nemesem; dla ukrycia wad materiału skalnego posąg pokryto wapienną zaprawą i farbami. Pliniusz w swej Historii naturalnej podaje, iż twarz Sfinksa była zabarwiona na czerwono (Naturalis historia, ks. XXXVI). Uważany już w czasach starożytnych za boską istotę, Wielki Sfinks miałby w rzeczywistości wyobrażać oblicze boga Harmachisa, któremu składano ofiary w zbudowanej przed posągiem osobnej świątyni[4]. Ozdabiający pierwotnie brodę sfinksa ureusz został fragmentarycznie odnaleziony podczas badawczych poszukiwań w 1816 roku[5].
W czasach XVIII dynastii (ok. 1550–1295 r. p.n.e.), za panowania Totmesa IV, posąg odnowiono i pomiędzy odnóżami Sfinksa umieszczono kamienną stelę z aktem dziękczynnym za objęcie władzy, którą faraon miał uzyskać dzięki Sfinksowi (według przekazu przyszły władca odpoczywając w cieniu posągu miał sen, w którym bóstwo obiecało mu władzę nad państwem w zamian za odsłonięcie zasypanego Sfinksa spod piasków pustyni). Poza tym Totmes miał również dokonać pierwszej konserwacji posągu poprzez uzupełnienie jego wykruszonych fragmentów[4].
W średniowieczu powstały liczne legendarne opowieści odnoszące się do Sfinksa. Jedna z nich mówi o niezwykłej obietnicy, która została złożona we śnie przez Wielkiego Sfinksa pewnemu ubogiemu mieszkańcowi Fajum. Sfinks, nazwany przez Arabów „Panem Grozy (Ojcem Strachu)”, obiecał mu znalezienie skarbu w swym uchu. Wiedziony żądzą posiadania, wieśniak przybył do Gizy i rozpoczął poszukiwania w wystającej z piasku głowie olbrzyma. W tym czasie przyjechał strażnik na koniu i złapał poszukiwacza, który nie był legalnie zarejestrowany. Jednak usłyszawszy opowieść chłopa, wdrapał się po kamieniach i sam począł szukać. Chciwość strażnika została ukarana, bo w uchu nie było skarbu, lecz – norka kobry, która po chwili go ukąsiła. Nieszczęśnik spadł i zabił się, tymczasem wieśniak zabrał dla siebie jego zbroję i konia. Słowa Sfinksa więc się sprawdziły i chłop otrzymał obiecany skarb.
Kolejna baśń, pochodząca podobnie jak poprzednia z XIII wieku, mówi także o ubogim człowieku i jego przygodzie ze Sfinksem. Jej bohater znalazł jedną z kart Księgi Zaklęć, która opisywała sposób składania ofiary Sfinksowi. Jeśli właściwie spełniło się instrukcje, na języku Sfinksa pojawić się miała złota moneta – dinar, mająca magiczne właściwości (jej niezwykłość polegała na tym, że potrafiła zrównoważyć monety położone naprzeciw niej na szali wagi).
W 1378 suficki szejk Sajim al-Dahra uszkodził twarz i oczy Sfinksa. Inny szejk, Horemchet, dla ochrony tego posągu przesypał zalegające hałdy piasku na sąsiednią wioskę, co skutkowało odwetem poszkodowanych tak mieszkańców wsi także na Wielkim Sfinksie.
W XVI wieku arabski kronikarz As-Safadi próbował udowodnić tezę stwierdzającą, że piramidy zbudowano przed potopem. Wyjaśnił zarazem, jak powstał Sfinks, który w tamtym czasie był zasypany po szyję: „na wierzchołku piramidy Cheopsa miał stać wielki idol słoneczny, który został stamtąd zmyty wodami potopu. Spadł on i rozbił się tak, iż pozostała jedynie jego głowa stercząca z piasku poniżej piramid”.
Inni uważali Sfinksa za wizerunek Memnona, na jego głowie zaś miał znajdować się otwór prowadzący podziemnym korytarzem do wnętrza piramidy[potrzebny przypis].
Polski podróżnik, książę Mikołaj Krzysztof Radziwiłł, który odwiedził Egipt w 1583, podczas pielgrzymki do Ziemi Świętej, uważał, że głowa postaci jest portretem córki faraona – legendarnej Rodopis, o której w V wieku p.n.e. wspominał Herodot.
W pierwszej połowie XVII wieku niemiecki arystokrata Christian von Neitzchitz przebywał w Kairze i zwiedził Gizę. W swoim dziele zatytułowanym Siedmioletnie niebezpieczne zwiedzanie świata napisał o duchu diabolicznym mieszkającym najpierw w piramidach, a następnie w wielkiej głowie Sfinksa. Wspomniał też o naturalnym pochodzeniu posągu i o spełnianej przez niego funkcji wyroczni, do której sam wtedy przybył. Natomiast francuski podróżnik i dyplomata de Maillet dostrzegał w nim „głowę kobiety zatkniętą na cielsku lwa” i rozważał nawet interpretowanie go jako połączonych znaków zodiaku – Panny i Lwa[6].
U schyłku XVIII wieku, podczas wyprawy napoleońskiej, Sfinks został zbadany przez zespół francuskich badaczy, wśród których główną rolę odgrywał baron Dominique Vivant Denon. Dokonał on pierwszych dokładnych pomiarów monumentu wraz z opisami zawartymi w dwutomowym dziele Voyage dans la Basse et la Haute Égypte pendant les campagnes du général Bonaparte (1802)[7].
W 1816 Giovanni Batista Caviglia odkopał fragmenty brakującej brody, ureusza (obecnie znajdujące się w Muzeum Brytyjskim i w Muzeum Egipskim w Kairze) oraz odkrył tzw. Stelę Snu Totmesa IV. Pozostałości świątyni Chefrena usytuowanej obok Sfinksa świątyni Chefrena odsłonił Auguste Mariette w 1853 i odtąd utrzymuje się pogląd, iż oblicze kolosa ma rysy tego władcy.
W maju 1998 ukończono projekt związany z pracami konserwatorskimi przy Sfinksie zainicjowanymi przez prezydenta Mubaraka i realizowanymi przez Zahi Hawassa. W ciągu 10-letniej renowacji Sfinksa użyto ponad dwunastu tysięcy kamiennych bloków, drobiazgowe prace konserwatorskie nie objęły jednak jego zniszczonej twarzy[8].
Sfinks, podobnie jak pobliski kompleks piramid, jest obiektem wielu spekulacji pseudonaukowych. Amerykański jasnowidz Edgar Cayce utrzymywał, że pod Sfinksem znajduje się podziemna „Komnata Zapisków”, w której ukryta została tajemna wiedza Atlantów[9]. Według poglądu wyrażonego przez amerykańskiego pisarza i zwolennika paleoastronautyki, Roberta Temple, w książce The Sphinx Mystery, posąg miał pierwotnie głowę szakala i był wizerunkiem boga Anubisa, a ludzką twarz otrzymał dopiero po przekuciu w czasach Amenemhata II[10].
Amerykański geolog Robert Schoch stwierdził, że posąg Sfinksa nosi silne ślady erozji wodnej, która mogła nastąpić jedynie w czasach bardziej deszczowego klimatu. Na podstawie tego ogłosił, że monument liczy ponad 10 tysięcy lat[9]. Za podobnie starą datą powstania posągu opowiedzieli się Robert Bauval i Graham Hancock, których zdaniem cały kompleks w Gizie jest gigantyczną mapą nieba wzniesioną około 10500 roku p.n.e., sam Sfinks stanowił zaś odwzorowanie gwiazdozbioru Lwa[11].
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
