 Viktor Orbán (2018) | |
| Pełne imię i nazwisko |
Viktor Mihály Orbán |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
31 maja 1963 |
| Premier Węgier | |
| Okres |
od 29 maja 2010 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Premier Węgier | |
| Okres |
od 6 lipca 1998 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| |
| Odznaczenia | |
   
| |
_10.jpg)
Viktor Mihály Orbán (wym. [ˈviktor ˈmiha:j ˈorba:n]; ur. 31 maja 1963 w Székesfehérvárze) – węgierski polityk i prawnik, od 1990 poseł do Zgromadzenia Narodowego (dziewięciu kolejnych kadencji), przewodniczący Fideszu (w latach 1993–2000 i od 2003), premier Węgier w latach 1998–2002 i od 2010.
Urodził się 31 maja 1963 w Székesfehérvárze, dzieciństwo spędził w miejscowościach Alcsútdoboz i Felcsút[1]. W 1977 wraz z rodziną przeprowadził się do Székesfehérváru[2]. W 1987 ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Loránda Eötvösa. Napisał pracę magisterską poświęconą ruchowi społecznemu wewnątrz systemu politycznego na przykładzie Polski[3][4]. W latach 1989–1990 studiował brytyjską filozofię polityczną w Pembroke College na Uniwersytecie Oksfordzkim jako stypendysta fundacji założonej przez George’a Sorosa[5]. W 1988 znalazł się wśród założycieli Związku Młodych Demokratów (Fidesz). 16 czerwca 1989 w czasie pogrzebu bohaterów powstania węgierskiego z 1956 wygłosił przemówienie na placu Bohaterów w Budapeszcie, w którym zażądał wycofania z Węgier żołnierzy Armii Radzieckiej i przeprowadzenia wolnych wyborów[6]. Był uczestnikiem rozmów Trójkątnego Stołu.
W pierwszych wolnych wyborach w 1990 po raz pierwszy uzyskał mandat posła do Zgromadzenia Narodowego. Z powodzeniem ubiegał się o reelekcję w kolejnych wyborach w 1994, 1998, 2002, 2006, 2010, 2014[7], 2018[8] i 2022[9].
W 1993 po raz pierwszy został przewodniczącym Fideszu (wcześniej partia posiadała kolegialne kierownictwo). Ugrupowaniem tym kierował do 2000. Ponownie stanął na jego czele w 2003[10]. Fidesz pod jego kierownictwem przeszedł ewolucję od ugrupowania liberalnego do partii konserwatywnej.
W latach 1998–2002 sprawował funkcję premiera, stojąc na czele centroprawicowego rządu koalicyjnego. Za jego rządów Węgry przystąpiły do NATO, prowadzono również negocjacje nad członkostwem w Unii Europejskiej. Ożywieniu uległy stosunki w ramach Grupy Wyszehradzkiej, jednak na przełomie 2001 i 2002 zostały one praktycznie zamrożone ze względu na spór węgiersko-słowacki o prawa mniejszości węgierskiej oraz dekrety Edvarda Beneša[11]. Podczas rządów Viktora Orbána dokonano rekonstrukcji zniszczonego w czasie II wojny światowej mostu Marii Walerii łączącego Węgry ze Słowacją, a także budowy nowego gmachu Teatru Narodowego w Budapeszcie. W kwestiach gospodarczych był początkowo zwolennikiem liberalizmu. Sprawując funkcję premiera, doprowadził m.in. do zniesienia czesnego za studia wprowadzonego w pierwszej połowie lat 90. przez koalicję socjalliberalną i ponownie przywróconego przez rząd Ferenca Gyurcsánya w 2006. Był zwolennikiem wspierania przez państwo małych i średnich przedsiębiorstw. Za jego kadencji zmniejszyła się inflacja i bezrobocie oraz nastąpił wzrost płac, przy jednoczesnym pogłębieniu się deficytu budżetowego[12].
W 1999 jego ugrupowanie wystąpiło z Międzynarodówki Liberalnej i zgłosiło akces do centroprawicowej Europejskiej Partii Ludowej. Sam Viktor Orbán w 1992 został wybrany na wiceprzewodniczącego Międzynarodówki Liberalnej, następnie zasiadał w jej komitecie wykonawczym. W 2002 został wiceprzewodniczącym Europejskiej Partii Ludowej[13]. Opowiadał się za pogłębianiem integracji europejskiej, rozszerzeniem UE o państwa bałkańskie oraz budową UE na fundamencie wartości chrześcijańskich[14].
W wyborach parlamentarnych w 2002 koalicja Fideszu i Węgierskiego Forum Demokratycznego zdobyła więcej głosów od Węgierskiej Partii Socjalistycznej, jednak rząd utworzyli socjaliści i liberałowie ze Związku Wolnych Demokratów. Po przegranych wyborach z 2002 i z 2006 Viktor Orbán pozostał liderem opozycji parlamentarnej. Stanął na czele ruchu obywatelskiego „Naprzód Węgry, Naprzód Węgrzy”[15].
Znajdujący się w opozycji Fidesz wygrywał w międzyczasie wybory do Parlamentu Europejskiego w 2004[16] i w 2009. Poparcie dla partii Viktora Orbána stopniowo rosło, do czego przyczynił się skandal wokół Ferenca Gyurcsánya i kryzys gospodarczy pod rządami lewicy[17].
W wyborach w 2010 został oficjalnym kandydatem koalicji Fideszu i Chrześcijańsko-Demokratycznej Partii Ludowej na urząd premiera. Koalicja ta zdecydowanie wygrała wybory, zdobywając ponad 2/3 mandatów w Zgromadzeniu Narodowym. 28 kwietnia 2010 prezydent László Sólyom powierzył Viktorowi Orbánowi misję sformowania nowego rządu[18]. 29 maja 2010 został zaprzysiężony na ten urząd, wcześniej poparło go 261 parlamentarzystów[19].
Pierwszą zagraniczną wizytę złożył w Warszawie[20]. W pierwszej połowie 2011 jego rząd koordynował węgierską prezydencję w Radzie Unii Europejskiej. W tym samym roku z inicjatywy rządzącej większości uchwalono nową konstytucję (Magyarország Alaptörvénye), zawierającą preambułę traktującą totalitarny okres okupacji nazistowskiej i władzy komunistycznej (tj. od 19 marca 1944 do 2 maja 1990) jako okres braku niepodległości Węgier[21]. Ponadto z inicjatywy jego rządu wprowadzono podatek liniowy PIT na poziomie 16%[22] oraz obniżono podatek CIT dla małych i średnich przedsiębiorców. Od 2011 na Węgrzech zaczął pogłębiać się kryzys gospodarczy, agencja ratingowa Standard & Poor’s obniżyła poziom wiarygodności ratingowej do tzw. poziomu śmieciowego[23], zaś początkowe negocjacje rządu Viktora Orbána z Międzynarodowym Funduszem Walutowym nie przyniosły sukcesów. Węgierski rząd przeforsował wówczas m.in. podwyższenie podstawowej stawki podatku VAT do 27% (najwyższej stawki w krajach Unii Europejskiej[24]). W 2016 rating Węgier został podwyższony przez Standard & Poor’s do poziomu BB+[25].
W styczniu 2012 partie opozycyjne zorganizowały antyrządową manifestację w Budapeszcie (jej liczebność zagraniczne media określiły na dziesiątki tysięcy uczestników[26][27], zaś według organizatorów miało rzekomo w niej wziąć udział 100 tysięcy osób[27]), protestując przeciwko wejściu w życie (od 1 stycznia 2012) nowej konstytucji, zarzucając ograniczanie demokracji[26]. Działania gabinetu Viktora Orbána stały się także przedmiotem krytyki ze strony międzynarodowej prasy (m.in. „Financial Times” i „La Stampa”)[28]. 21 stycznia 2012 w węgierskiej stolicy odbyła się prorządowa manifestacja, której liczebność oszacowano na ponad 100 tysięcy osób[29][30][31], zaś według organizatorów miało wziąć w niej udział około 250 tysięcy manifestantów[32].
W 2014 kierowana przez niego koalicja zwyciężyła w kolejnych wyborach parlamentarnych, uzyskując 2/3 mandatów w Zgromadzeniu Narodowym. 6 czerwca 2014 rozpoczął działalność trzeci rząd Viktora Orbána. Podobny wynik sojusz ten odnotował w następnych wyborach w 2018[8]. 18 maja 2018 zaprzysiężono czwarty gabinet kierowany przez lidera Fideszu[33].
W wyborach w 2022 blok Fidesz-KDNP odniósł kolejne zwycięstwo, utrzymując większość konstytucyjną w parlamencie[9]. 24 maja 2022 urzędowanie rozpoczął piąty gabinet Viktora Orbána[34].
Polityka prowadzona przez Viktora Orbána po powrocie w 2010 do władzy określana jest przez jego krytyków jako prowadząca do erozji demokracji na Węgrzech i zwracająca ten kraj w kierunku państwa autorytarnego[35][36][37][38][39]. Zdaniem krytyków rządy węgierskiego premiera doprowadziły do rozkładu demokratycznych struktur Węgier, w tym znaczącego ograniczenia niezależności i niezawisłości władzy sądowniczej[40]. Rząd oskarżany jest również o podejmowanie działań ograniczających wolność prasy, takich jak przejęcie kontroli nad mediami państwowymi i niemalże wszystkimi mediami prywatnymi (według badania z 2017 90% wszystkich węgierskich mediów kontrolowanych było wówczas przez rząd lub węgierskich właścicieli będących stronnikami Viktora Orbána)[41].
Żonaty z prawniczką Anikó Lévai[42]; ma pięcioro dzieci (cztery córki i syna). Jest wiernym Węgierskiego Kościoła Reformowanego[43]. Występował w klubie piłkarskim FC Felcsút. W 2007 był założycielem klubu piłkarskiego Puskás Akadémia FC (nazwanego na cześć Ferenca Puskása)[44].
W 2001 otrzymał „Freedom Award” przyznaną przez American Enterprise Institute oraz Franz Josef Strauß-Preis od Fundacji Hannsa Seidela[1]. Tygodnik „Gazeta Polska” przyznał mu tytuł „Człowieka Roku 2013”[48]. Podczas XXVI edycji Forum Ekonomicznego w Krynicy-Zdroju w 2016 z rąk premier Beaty Szydło odebrał tytuł „Człowieka Roku” 2015[49][50]. W 2022 otrzymał złoty medal od redakcji azerskiego magazynu „My Azerbaijan”[51].
| Rząd Rewolucyjny (1848-1849) |
|
|---|---|
| Królestwo Węgier (1867-1918) |
|
| Węgierska Republika Ludowa (1918-1919) Węgierska Republika Rad (1919) Rządy kontrrewolucyjne (1919) |
|
| Węgierska Republika Ludowa (1919-1920) |
|
| Królestwo Węgier (1920-1946) |
|
| Republika Węgierska (1946-1949) |
|
| Węgierska Republika Ludowa (1949-1989) |
|
| Republika Węgierska (1989-2012) Węgry (od 2012) |
|
| W dniu powstania |
|
|---|---|
| Późniejsi członkowie rządu |
|
.jpg)
| W dniu powstania |
|
|---|---|
| Późniejsi członkowie rządu |
|
| W dniu powstania |
|
|---|---|
| Późniejsi członkowie rządu |
|
| W dniu powstania |
|
|---|---|
| Późniejsi członkowie rządu |
|
| Przewodniczący Rady Europejskiej |
|
|---|---|
| Członkowie Rady Europejskiej (27) |
|
| Przewodniczący Komisji Europejskiej |
|
| Przedstawiciele organów Unii Europejskiej |
|
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
