Ukraińcy – jedna z dziewięciu ustawowo uznanych mniejszości narodowych w Rzeczypospolitej Polskiej[2], żyjąca w diasporze na obszarze całego kraju, z większą koncentracją na Mazurach, Warmii, Pomorzu Zachodnim, Pomorzu Gdańskim oraz w południowo-wschodniej części województwa podkarpackiego i podlaskiego.
Odrębną od mniejszości narodowej grupą są obywatele Ukrainy mieszkający w Polsce jako migranci, w tym uchodźcy.
W wyniku wojny o księstwo halicko-włodzimierskie do Polski przyłączono Ruś Czerwoną, zamieszkaną w większości przez Rusinów.
W 1569 na sejmie w Lublinie do Korony Królestwa Polskiego włączono województwo podlaskie, województwo wołyńskie, województwo kijowskie oraz województwo bracławskie. Szlachcie ruskiej z tych województw pozwolono zachować swoje prawa i cieszyć się szerokimi wolnościami: językiem urzędowym na tych ziemiach miał być nadal język ruski, a szlachta ruska otrzymywała przywileje identyczne jak szlachta polska[3]. Status prawny ziem ukrainnych inkorporowanych zbliżony był do autonomii, a szlachta ruska uzyskała miejsca w polskim parlamencie[4]. Mimo szerokich swobód przyznanych Rusinom na ziemiach ukrainnych doszło do niezadowolenia społecznego, które miało pewien wpływ na późniejsze powstania kozackie przeciw Rzeczypospolitej, z których największym było Powstanie Chmielnickiego.
Pierwszy spis ludności w Polsce po I wojnie światowej został przeprowadzony w 1921 r. Nie objął on ziemi wileńskiej i polskiej części Górnego Śląska. Ponadto spis zbojkotowała znaczną część ludności ukraińskiej w Galicji Wschodniej. Według spisu Ukraińcy stanowili najliczniejszą grupę spośród niepolskich narodowości. Całkowita liczba ludności wynosiła 27,2 mln mieszkańców. Ukraińcy stanowili (3 898 431 osób) – 14,3 proc[5].
Według dr Alfonsa Krysińskiego, 1 stycznia 1928 r. liczba Ukraińców wynosiła ok. 4,9 mln., a na końcu 1929 r. ok. 5 mln[6]. Krysiński pominął jednak mieszkańców Polesia (ok. 200 tys.), Chełmszczyzny i Podlasia (około 20 tys.) oraz Ukraińców wyznania rzymskokatolickiego. Tym samym maksymalna przybliżona liczba Ukraińców w Polsce na koniec 1929 r. wynosiłaby około 5,1–5,2 mln osób[7].
Według spisu powszechnego z 1931 jako Ukraińcy lub Rusini zadeklarowało się około 3 250 000 polskich obywateli, czyli 10% ludności całego kraju. Żyli oni głównie w województwach wołyńskim (68% ludności województwa), tarnopolskim (45%), stanisławowskim (68%) i lwowskim (33%).
Na terenie okupacji sowieckiej praca jest znacznie trudniejsza niż w generalnej Guberni. Wynika to przede wszystkim z tego, że bolszewicy rozporządzają znacznie liczniejszym aparatem policyjnym, rozumieją język polski i mają dużą pomoc elementu miejscowego: Ukraińców, Białorusinów, a przede wszystkim Żydów – mają też dużo zwolenników wśród młodzieży, którą faworyzują i dają jej posady.
W latach 1944–1945 w ramach repatriacji ludności ukraińskiej przesiedlono z Polski do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej około 480 tysięcy osób. Po przesiedleniach w granicach Polski pozostawało nadal ponad 140 tys. osób narodowości ukraińskiej. Zostali oni w większości deportowani z południowo-wschodniej Polski i osiedleni na Ziemiach Odzyskanych.
W 1956 r. Ukraińcom zezwolono na koncesjonowaną legalną działalność kulturalną i oświatową w ramach Ukraińskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego oraz na wydawanie w języku ukraińskim tygodnika „Nasze Słowo”.
Od 2014 zauważalne jest zwiększenie skali migracji ukraińskiej do Polski i coraz częstszy pobyt długoterminowy.
Według narodowego spisu powszechnego 2011 narodowość ukraińską zadeklarowało 51 001 osób, z czego 27 630 jako jedyną[9]. Z tej grupy właściwa mniejszość ukraińska w Polsce (osoby posiadające polskie obywatelstwo) obejmuje 38 795 osób[10]. Podczas narodowego spisu powszechnego ludności w 2002 narodowość ukraińską zadeklarowało 27 172 obywateli RP, w tym w poszczególnych województwach:
Według pierwszego, eksperymentalnego opracowania GUS na temat cudzoziemców w Polsce, według stanu na 31 grudnia 2019, liczba cudzoziemców narodowości ukraińskiej wynosiła 1 351 418[12]. W 2021 roku liczba obywateli ukraińskich przebywających w Polsce i posiadających ważne zezwolenia na pobyt (nie licząc osób przebywających w ramach ruchu bezwizowego lub na podstawie wiz) przekroczyła 300 tysięcy. Najczęstszym celem pobytu była praca (77%), a kolejnym kwestie rodzinne (12%)[13]. Liczbę Ukraińców pracujących legalnie w Polsce szacowano w tym czasie na ok. 850 tysięcy, wskazując, że przy uwzględnieniu szarej strefy mogło to być nawet 1,5 miliona osób[14].
W 2022 po rosyjskiej inwazji Polska stała się jednym z państw przyjmujących uchodźców z Ukrainy. Od 24 lutego do 17 czerwca 2022 do Polski trafiło ponad 4,9 mln osób, głównie kobiety i dzieci[15]. Większość z nich zamieszkała w dużych ośrodkach miejskich[16].
Obszar metropolitalny | Stolica obszaru metropolitalnego | Populacja obszaru metropolitalnego[17] | Liczba Ukraińców w obszarze metropolitalnym | Procent Ukraińców wśród mieszkańców obszaru metropolitalnego | Procent Ukraińców wśród mieszkańców centralnego miasta |
---|---|---|---|---|---|
Aglomeracja warszawska | Warszawa | 3 254 474 | 469 628 | 14 | 13 |
Konurbacja górnośląska | Katowice | 2 151 302 | 302 963 | 14 | 25 |
Aglomeracja wrocławska | Wrocław | 1 308 100 | 302 467 | 23 | 23 |
Aglomeracja krakowska | Kraków | 1 569 260 | 229 938 | 15 | 19 |
Aglomeracja trójmiejska | Gdańsk | 1 393 981 | 223 952 | 16 | 25 |
Aglomeracja rzeszowska | Rzeszów | 646 792 | 152 203 | 24 | 35 |
Aglomeracja łódzka | Łódź | 1 052 221 | 114 162 | 11 | 11 |
Aglomeracja poznańska | Poznań | 1 254 741 | 101 481 | 8 | 14 |
Aglomeracja lubelska | Lublin | 705 352 | 87 048 | 12 | 17 |
Aglomeracja szczecińska | Szczecin | 897 538 | 84 489 | 9 | 13 |
Aglomeracja bydgosko-toruńska | Bydgoszcz | 766 108 | 80 447 | 11 | 11 |
Aglomeracja białostocka | Białystok | 511 213 | 62 445 | 12 | 11 |
Do stowarzyszeń mniejszości ukraińskiej w Polsce należą[18]:
Na rzecz stosunków polsko-ukraińskich działają liczne organizacje pozarządowe, w tym Fundacja Nasz Wybór
Ukraińcy są w większości wiernymi dwóch Kościołów: Kościoła Greckokatolickiego w Polsce i Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. W Polsce działa również 8 zborów i 32 grupy języka ukraińskiego Świadków Jehowy[19].
Do najważniejszych tytułów prasowych zaliczają się:
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.