Układ mięśniowy (łac.systema musculorum) – istnieją dwa rodzaje mięśni, które przeciętnie stanowią 40% masy całego ciała. Typowy mięsień szkieletowy zbudowany jest z brzuśca oraz ścięgien. Brzusiec jest skupieniem włókien mięśniowych. Ma czerwone zabarwienie ze względu na obecność barwnika – mioglobiny. Większość mięśni ma jeden brzusiec, np. mięsień pośladkowy, niektóre mają ich jednak więcej, np. mięsień dwugłowy ramienia.
Najprostsze mięśnie w ciele człowieka to mięśnie gładkie odpowiedzialne za ruchy bezwiedne, takie jak rozszerzanie źrenic, skurcze jelit i żołądka. Mięśnie poprzecznie prążkowane umożliwiają poruszanie się. Mają bardziej złożoną budowę niż mięśnie gładkie i powstały później w procesie ewolucji. Specjalna grupa mięśni poprzecznie prążkowanych powoduje rytmiczne ruchy serca pompującego krew.
Podział mięśni
Ta sekcja od 2015-03 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach:
Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.
Mięśnie (łac.musculi) możemy podzielić na kilka rodzajów:
Pod względem topograficznym (w zależności od położenia)
Mięśnie antagonistyczne są to: zginacze i prostowniki – działają antagonistycznie – podczas ruchu jeden kurczy się bardziej od drugiego (np. mięsień dwugłowy ramienia i mięsień trójgłowy ramienia).
Mięśnie synergistyczne (współdziałają w wykonywaniu tego samego rodzaju ruchu), np. mięśnie żebrowe czy mięśnie tułowia.
Przy czym podział ten jest prawdziwy względem kierunku działania, bowiem w każdym ruchu zawsze biorą udział obie przeciwnie działające grupy mięśni. Gdy jedna z nich działa silniej, np. przy zgięciu, druga działa słabiej i tylko hamuje zamierzony ruch, np. prostowanie. To współdziałanie sprawia iż ruch jest płynny, precyzyjny i kontrolowany.
Pod względem budowy
płaskie, np. brzucha
okrężne, np. wokół ust, oczu i odbytu
jednobrzuścowy – wrzecionowaty, np. mięśnie pośladków
dwugłowy, np. biceps, mięsień zginacz ramienia
czworogłowy, np. uda
trójgłowy, np. triceps, mięsień prostownik ramienia
szerokie, np. mięśnie wyścielające ściany brzucha i klatki piersiowej
krótkie, np. mięśnie wokół kręgosłupa
długie, np. mięśnie kończyn
Pod względem przyczepu
dwugłowe
trójgłowe
czworogłowe
pięciogłowe np.: szyi macicy
Budowa morfologiczna mięśni
brzusiec zbudowany z włókien mięśniowych
ścięgno początkowe i końcowe
przyczep początkowy i końcowy
Typy morfologiczne mięśni szkieletowych
wrzecionowaty
płaski
wielogłowy (dwu–, trój–, czworogłowy) – gdy brzusiec dzieli się na jednym ze swoich końców na wiele części czyli tzw. głowy
dwubrzuścowy – gdy brzusiec ma w swojej części środkowej trzecie ścięgno, które dzieli mięsień na dwie części
pierzasty – gdy ścięgno wnika ostrym końcem w głąb brzuśca a włókna biegną skośnie do jednej lub obu krawędzi
Elementy pomocnicze mięśni
Powięzie (fasciae) – błony zbudowane z tkanki łącznej włóknistej, których zadaniem jest zewnętrzna osłona poszczególnych mięśni, grup mięśniowych i całej warstwy. Występują one przeważnie w kończynach, a ich odnogi przyczepiając się do kości oddzielają od siebie poszczególne grupy mięśniowe tworząc tzw. przegrody międzymięśniowe.
Kaletki maziowe (bursae synoviales) – występują między odcinkami narządu ruchu czyli między kością a ścięgnem lub mięśniem, między torebką stawową a ścięgnem, między kością a skórą; ułatwiają ślizganie się narządów względem siebie.
Pochewki ścięgien (vaginae tendinum) – obejmują ścięgna mięśni i podobnie jak kaletki maziowe ułatwiają ślizganie się narządów względem siebie. Zbudowane z cewki i dwóch blaszek: pokrywającej bezpośrednio ścięgno mięśnia i wyścielającej wewnętrzną powierzchnię pochewki włóknistej. Blaszki te przechodzą w siebie tworząc krezkę ścięgna.
Bloczki mięśni (trochleae musculares) – stanowią podporę, wokół których owijające się ścięgna mięśni zmieniają kierunek swego przebiegu i działania.
Trzeszczki (ossa sesamoidea) – działają podobnie do bloczków mięśni, lecz w przeciwieństwie do nich są ruchome oraz są włączone w ścięgna mięśni w pobliżu ich przyczepów. Trzeszczki zmieniają kierunek ścięgna.
Troczki (retinacula) – są silnymi, krótkimi wiązkami ścięgnistymi utrzymującymi ścięgna mięśni blisko kości. Razem z kością mogą tworzyć kanały dla przebiegu ścięgien, umożliwiając z jednej strony zmianę ich położenia, z drugiej, zmieniają kierunek przebiegu ścięgien. Troczki działają zatem jako szczególny rodzaj bloczków mięśniowych.
