Tatarzy krymscy
Qırımtatarlar
Ilustracja
Flaga Tatarów krymskich
Populacja

ok. 500 000

Miejsce zamieszkania

Ukraina: 248 tys.[1], w tym: *Rep. Autonomiczna Krymu: 243 433
*Sewastopol: 1 858
Uzbekistan: 150-188 tys.[2]
Turcja: 150 tys.[3]
Rumunia: 24 tys.
Rosja: 2,5 tys.
Bułgaria: 1,8 tys.
Kazachstan: 1,5 tys. [4]
Tadżykistan: 18 [5]

Język

krymskotatarski, rosyjski, turecki

Religia

Islam sunnicki

Pokrewne

Krymczacy, Karaimi, Tatarzy

Mapa grupy etnicznej
Tatarzy na Krymie w 2014

Tatarzy krymscy (qırımtatarlar) – naród i grupa etniczna pochodzenia tureckiego posługująca się językiem krymskotatarskim od XIII wieku zamieszkująca Półwysep Krymski.

Tatar krymski w trakcie modlitwy

Rozmieszczenie

W 1850 roku Tatarzy krymscy stanowili 77,7% ludności Krymu, jednak od czasu wcielenia Krymu do ZSRR ich liczba wynosi nieco ponad 10% mieszkańców półwyspu. Wielu potomków emigrantów z Krymu z przełomu XIX i XX w. mieszka także w Turcji (jednym z większych skupisk jest prowincja Eskişehir), Uzbekistanie (po deportacjach stalinowskich w 1944) oraz Rumunii i Bułgarii (głównie w Dobrudży). Ich liczbę ocenia się na ok. 480 tys. osób, z czego 250 tys. na Krymie i 150 tys. w Uzbekistanie[6].

Procentowy udział w populacji miast krymskich (2001)[7]

Historia

Wielki Meczet Chan-Dżami – tatarski meczet w Bakczysaraju

Tatarzy krymscy przybyli do Europy wraz z ekspansją Imperium mongolskiego. Po rozpadzie Złotej Ordy utworzyli Chanat Krymski, obejmujący zasięgiem większość Krymu, południowe obszary dzisiejszej Ukrainy oraz część Kubania. Chanat, zależny od Imperium Osmańskiego, wielokrotnie najeżdżał i łupił ościenne kraje, Polskę i Rosję, wciągając Turcję w wojny z sąsiadami. W 1783 Chanat Krymski został anektowany przez Imperium Rosyjskie. Od tego momentu rozpoczął się stopniowy napływ osadników rosyjskich i ukraińskich, na skutek czego na początku XX wieku Tatarzy stanowili już mniejszość na Krymie. W 1944 roku pod zarzutem kolaboracji z III Rzeszą niemal cała ludność tatarska została deportowana do Uzbekistanu[8].

W okresie upadku ZSRR rozpoczął się w 1989 roku stopniowy powrót Tatarów na Krym[9], jednakże wciąż w Uzbekistanie żyje liczna społeczność krymskotatarska. W 1991 utworzony został na Krymie Medżlis krymskotatarski oficjalnie reprezentujący miejscowych Tatarów krymskich[10]. Stosunki Tatarów z rządem Ukrainy były poprawne, a ich stan zmieniał się w czasie. Dochodziło do konfliktów z władzami Autonomicznej Republiki Krymu, spory dotyczyły głównie zwrotu nieruchomości, statusu Tatarów jako ludności rdzennej oraz reprezentacji w organach przedstawicielskich[9]. Po wybuchu protestów Euromajdanu w 2013 roku Tatarzy jednoznacznie opowiadali się za pozostaniem Krymu w składzie Ukrainy, liczne protesty odbyły się marcu 2014 roku. Tatarzy w większości zbojkotowali referendum w sprawie przynależności państwowej Krymu[11][12]. Po przyłączeniu Krymu do Rosji w marcu 2014 roku jego terytorium opuściło ponad 9000 Tatarów, głównie aktywni politycznie i zagrożeni represjami ze strony nowych władz. Wobec Tatarów zastosowano prowokacje policyjne, przeszukania i zastraszanie[9].

Od 2013 rośnie liczba Tatarów Krymskich w Polsce. Posiadają oni też swojego przedstawiciela w medżlisie krymskotatarskim oraz współpracują ze społecznością Tatarów polskich.

Ludność Krymu 1795 1816 1835 1850 1858 1864 1897 1917 1920 1926 1934 1937 1939 1959 1979 1989 2001
Ogólnie, w tys. 467 454,7 156,4 212,6 279,4 343,5 331,3 198,7 546,7 749,8 718,9 713,8 832 996,8 1 123,8 1 201,5 2 135,9
Tatarzy krymscy, % 87,6 85,9 83,5 77,8 73 50,3 35,6 28,7 26 25,1 23,8 20,7 19,4 0,7 1,6 12,1
Rosjanie, % 4,3 4,8 4,4 6,6 12,6 28,5 33,1 41,2 44,1 42,2 44 47,7 49,6 71,4 68,4 67,1 58,3
Ukraińcy, % 1,3 3,7 3,1 7 4 11,8 8,6 7,4 10,9 10,9 12,9 13,7 22,3 25,6 25,8 24,3

Historyczne rozmieszczenie Tatarów krymskich

Zobacz też

Przypisy

  1. Всеукраїнський перепис населення 2001 | English version | Results | General results of the census | National composition of population: [online], 2001.ukrcensus.gov.ua [dostęp 2017-11-27].
  2. http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php?reg=4 Spis ludności z 1989 roku
  3. http://www.iccrimea.org/scholarly/jankowski.html
  4. https://web.archive.org/web/20120501091537/http://www.stat.kz/p_perepis/Pages/default.aspx
  5. https://web.archive.org/web/20130116004155/http://stat.tj/en/img/526b8592e834fcaaccec26a22965ea2b_1355502192.pdf
  6. Ethnologue report for language code: crh
  7. http://pop-stat.mashke.org/ukraine-ethnic2001.htm
  8. Gehenna Tatarów na Krymie. NKWD ich torturowało, gwałciło, mordowało, na końcu wysiedliło - WP Opinie [online], historia.wp.pl [dostęp 2017-12-03] (pol.).
  9. a b c Piotr Andrusieczko: Tatarzy krymscy na celowniku. [w:] Gazeta Wyborcza [on-line]. Agora SA, 2015-01-02. [dostęp 2015-01-02]. (pol.).
  10. Tatarzy krymscy po aneksji półwyspu przez Rosję. [dostęp 2015-10-13].
  11. Tatarzy nie uciekają z Krymu - Nasz Dziennik [online], www.naszdziennik.pl [dostęp 2017-11-27] (ang.).
  12. Ukraina: Tatarzy bojkotują referendum na Krymie - RMF24.pl [online], www.rmf24.pl [dostęp 2017-11-27].

Bibliografia

  • Selim Chazbijewicz, Tatarzy krymscy. Walka o naród i wolną ojczyznę, Poznań-Września 2001, ISBN 83-916144-1-7
  • Selim Chazbijewicz, 2001: Awdet czyli Powrót: walka polityczna Tatarów krymskich o zachowanie tożsamości narodowej i niepodległość państwa po II wojnie światowej. Wyd. Uniw. Warmińsko-Mazurskiego, ISBN 83-7299-097-2).

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się