Staurogram (⳨), również krzyż monogramatyczny lub tau-rho – ligaturagreckich liter tau (Τ) i rho (Ρ) – . Stosowany był wewnątrz greckiego wyrazu stauros (krzyż lub pal) w rękopisach Nowego Testamentu od około 175–250 roku do IV wieku[1]. W późniejszych wiekach zaczął być używany jako chrystogram.
Historia
Moneta Heroda Wielkiego (pruta) z 3 roku jego panowania (37 roku p.n.e.) zawierająca na awersie ligaturę ⳨
Tau-rho (znak ⳨), podobnie jak i chi rho (znak ⳩), ma przedchrześcijańskie pochodzenie. Można go znaleźć m.in. na monecie Heroda Wielkiego datowanej na 37 rok p.n.e.[2]. Znak ten w grece pełnił rolę skrótu "tr."[1]. Wiąże się to z powszechnym stosowaniem ligatur w świecie rzymskim.
Staurogram użyty wewnątrz słowa stauron, zapisanego jako Σ⳨ΟΝ i czytanego S-(taur)-ON (Papirus Bodmer XIV-XV, fragment Ewangelii wg Łukasza).
Staurogram stosują następujące rękopisy greckiego Nowego Testamentu: Papirus Bodmer XIV-XV (Łk 23,21 [dwukrotnie]; 23,23; 24,20)[3], Papirus Bodmer II, Chester Beatty I (datowane na lata 175–250)[4] oraz w Dz 2,36[5]. W IV wieku wyszedł z użycia, a słowo stauros zaczęto zapisywać w rękopisach poprzez zaliczany do nomina sacra skrót ΣΤΣ (STS).
Staurogram stosowany był również w koptyjskich rękopisach (np. P. Palau Rib. 182 z V wieku)[6]. Stosuje go kodeks 059, pochodzi on jednak z około 400 roku i ze względu na późne pochodzenie nie odgrywa większej roli w dyskusji nad kształtem krzyża Chrystusa.
Według części uczonych, znak ⳨ sosowany w rękopisach biblinych przez chrześcijan z II–III wieku, mógł być symbolicznym wyobrażeniem Chrystusa na krzyżu[1]. Według innych poglądów, mógł on dopiero wpłynąć na późniejsze wyobrażenia krzyża lub nie miał z nim związku, będąc tylko skrótem dwóch liter.
W późnym antyku i średniowieczu staurogramu zaczęto używać jako jednego z chrystogramów, czyli symboli Chrystusa.
↑Erich Dinkler jeszcze w 1951 roku pisał, że symbol krzyża pojawił się dopiero w czasach Konstantyna Wielkiego i jest to niepodważalny dogmat. Dinkler sądził, że „krzyż” wyewoluował z „chrystogramu”, ligatury liter „chi” oraz „rho”. W 1967 roku Dinkler uznał historyczną wartość staurogramu jako odniesienie do ukrzyżowania Chrystusa.
↑Simcha Jacobovici King Herod a Messiah?, 9 lipca 2013, Simcha Jacobovici TV
↑Larry W. Hurtado, The Staurogram in Early Christian Manuscripts: The Earliest Visual Reference to the Crucified Jesus?, [w:] New Testament Manuscripts: Their Texts and Their World, ed. Thomas J. Kraus and Tobias Nicklas, Leiden: Brill 2006, s. 213.
Philip W. Comfort, David P. Barrett: The Text of the Earliest New Testament Greek Manuscripts. Wheaton, Illinois: Tyndale House Publishers Incorporated, 2001. ISBN 978-0-8423-5265-9.
Larry W. Hurtado: The Codex, the Nomina Sacra and the Staurogram. W: Stephen G. Wilson, Michel Desjardins: Text and artifact in the religions of Mediterranean antiquity. Wilfrid Laurier University Press, s. 279-282. ISBN 0-88920-356-3.
Witaj
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
_I_193_2.jpg){kind=small}
. Stosowany był wewnątrz greckiego wyrazu stauros (krzyż lub pal) w rękopisach Nowego Testamentu od około 175–250 roku do IV wieku[1]. W późniejszych wiekach zaczął być używany jako chrystogram.
