ResponseEve, a responsive template by SiGa

Split
Herb	Flaga
Państwo	Chorwacja
Żupania	splicko-dalmatyńska
Miasto	Split
Burmistrz	Ivica Puljak↗
Populacja (2011); • liczba ludności	; 167 121
Nr kierunkowy	021
Kod pocztowy	21000
Tablice rejestracyjne	ST
Podział miasta	27 dzielnic
	Położenie na mapie Chorwacji Split
	Położenie na mapie Europy Split
	43°30′50″N 16°27′21″E/43,513889 16,455833
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Split (wł. Spalato) – miasto w południowo-zachodniej części Chorwacji, stolica żupanii splicko-dalmatyńskiej, siedziba miasta Split. Jest położony w Dalmacji, nad Morzem Adriatyckim, na niewielkim półwyspie. W 2011 roku liczyło 167 121 mieszkańców^[1].

Jest drugim co do wielkości miastem kraju pod względem liczby mieszkańców^[2].

Gospodarka

Split jest ważnym miastem przemysłowym Dalmacji oraz ośrodkiem komunikacyjnym. W mieście działają: port lotniczy, dworzec kolejowy (linia z Zagrzebia przez Oštarije, Knin i Perković o dużych walorach widokowych) i terminal promowy obsługujący rejsy między innymi do Rijeki, Dubrownika, na pobliskie wyspy (Brač, Hvar, Vis, Čiovo, Korčula, Lastovo), do Ankony, Pescary, Wenecji we Włoszech. Znajduje się tam też węzeł komunikacji drogowej – Autostrada A1 Zagrzeb – Split, trasa europejska E65 w ciągu Magistrali Adriatyckiej. W mieście rozwinął się przemysł stoczniowy, chemiczny, cementowy, drzewny, rybny oraz piwowarski^[2].

Historia

Pierwotnie na terenie Splitu (koło Salony, obecnie Solin) znajdowała się Aspalathos, osada starożytnych Greków. Rzymianie zmienili nazwę miejscowości na Spalatum (od łac. palatium). W latach 295–305 cesarz Dioklecjan zbudował tam swoją rezydencję. W 395 Spalatum znalazła się na terenie Bizancjum.

Od VI wieku Salona była siedzibą arcybiskupstwa. W 1. połowie VII wieku została zburzona przez Słowian i Awarów, a nowe miasto powstało wokół pałacu. W VIII wieku nastąpił wzrost znaczenia portu handlowego.

W 1069 Split włączono do Chorwacji, a w 1105 został przejęty przez Węgry. W latach 1420–1797 należał do Wenecji, następnie, do 1918, do Austro-Węgier, z przerwą w czasie wojen napoleońskich (1806–1813). Od 1918 należał do Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców, w 1929 znalazł się w Jugosławii. W latach 1941–1943 był pod okupacją włoską, a od 1991 należy do Chorwacji^[3].

Klimat

Średnia temperatura i opady dla Splitu
Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C]	10.4	11.2	13.8	17.2	22.7	26.8	30.0	29.7	24.9	19.9	14.7	11.4	19,4
Średnie dobowe temperatury [°C]	8.0	8.4	10.6	13.7	18.9	22.8	25.7	25.4	21.2	16.8	12.0	9.1	16,1
Średnie temperatury w nocy [°C]	5.6	5.7	7.8	10.6	15.4	18.9	21.7	21.7	18.0	14.1	9.6	6.7	13,0
Opady [mm]	73.7	61.2	63.4	61.9	61.6	47.3	25.5	44.8	68.9	82.1	102	90.8	783
Średnia liczba dni z opadami	10.6	9.5	9.6	10.9	9.4	8.7	5.3	5.4	7.9	9.6	11.5	11.5	109,8
Średnie usłonecznienie [h]	133	154	186	210	273	306	347	319	246	192	135	130	2629
Źródło: DHMZ^[4]

Średnia dobowa temperatura morza (°C)^[5]
Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Rok
13,7	13,5	13,9	15,1	18,2	22,3	24,4	24,8	23,8	20,3	18,2	16,0	18,7

Zabytki

Kamienna budowla z ozdobnym portykiem nad wejściem do dawnej świątyni Jowisza. Nad budyniem błękitne niebo. Po bokach zdjęcia widoczne fragmenty innych budynków — Świątynia Jowisza w Splicie

pałac cesarza Dioklecjana (III–IV wiek) założony na planie rzymskiego obozu wojskowego (ok. 150 na 190 m) z murami i wieżami. Pałac został wpisany na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO
podziemna część pałacu cesarza Dioklecjana^[6]
brama pałacowa Porta Aurea
oktagonalne mauzoleum Dioklecjana, przebudowane w VIII wieku na splicką katedrę pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (chor. Uznesenju Blažene Djevice Marije), znana także jako katedra Świętego Domniona (chor.: katedrala sv. Duje lub katedrala sv. Dujma); przy katedrze dzwonnica z XIII – XVII wieku
świątynia Jowisza – od VIII wieku baptysterium
perystyl – obecnie teatr
westybul
kościół św. Franciszka – przebudowany kościół gotycki z XV wieku. Wewnątrz znajdują się nagrobki mieszkańców miasta, m.in. archidiakona Tomasza (pierwszego dalmatyńskiego historyka), pisarza Marka Marulicia i kompozytora Ivana Lukačica.
pozostałości akweduktu
zabytkowe kościoły poza murami z IX–XV wieku

Sport

W mieście znajdują się hale sportowe Spaladium Arena i Arena Gripe oraz stadion sportowy Poljud, który w 1990 roku był areną lekkoatletycznych mistrzostw Europy.

Swoją siedzibę ma tutaj klub piłki nożnej, Hajduk Split, założony w 1911 roku, grający obecnie chorwackiej lidze Prva HNL.

Miasta partnerskie

Zobacz też

Uniwersytet w Splicie

Przypisy

↑ ^a ^b Popis stanovništva, kućanstava i stanova 2011. Stanovništvo prema spolu i starosti, Zagreb: Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske, 2013 (Statistička izvješća; 1468), s. 554, ISSN 1333-1876 [zarchiwizowane 2023-02-12] .
↑ ^a ^b Split, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-08-11] .
↑ ŁukaszŁ. Ropczyński ŁukaszŁ., Split [online], Kierunek Chorwacja, 19 sierpnia 2018 .
↑ Split – DHMZ, 1971–2000.
↑ Split average sea temperature – seatemperature.org.
↑ WojciechW. Tyluś WojciechW., Podziemia Pałacu Dioklecjana w Splicie [online], crolove.pl [dostęp 2017-09-01] (pol.).

Linki zewnętrzne

Kamera internetowa Instytutu Oceanografii i Rybołówstwa. izor.hr. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-21)].
Grad Split – oficjalna strona internetowa miasta
Split na starych fotografiach
Split na filmie z komentarzem

[stat-1] Popis stanovništva, kućanstava i stanova 2011. Stanovništvo prema spolu i starosti, Zagreb: Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske, 2013 (Statistička izvješća; 1468), s. 554, ISSN 1333-1876 [zarchiwizowane 2023-02-12] .

[PWN-2] Split, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-08-11] .

[Łukasz_Ropczyński2018-3] ŁukaszŁ. Ropczyński ŁukaszŁ., Split [online], Kierunek Chorwacja, 19 sierpnia 2018 .

[------k1-2-split-marjan-4] Split – DHMZ, 1971–2000.

[seatemperature--5] Split average sea temperature – seatemperature.org.

[Wojciech_Tyluś-6] WojciechW. Tyluś WojciechW., Podziemia Pałacu Dioklecjana w Splicie [online], crolove.pl [dostęp 2017-09-01] (pol.).

[:1-7] Wspólnie z Albanią, Austrią, Belgią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Czechami, Francją, Hiszpanią, Macedonią Północną, Niemcami, Polską, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Szwajcarią, Ukrainą i Włochami

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[A]

Kulturowe	Historyczne centrum Dubrownika Historyczne centrum Splitu z Pałacem Dioklecjana Bazylika Eufrazjusza w Poreču Zabytkowe miasto Trogir Katedra św. Jakuba w Szybeniku Krajobraz kulturowy wyspy Hvar Stećci
Przyrodnicze	Park Narodowy Jezior Plitwickich Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy^[A]