Spółgłoska szczelinowa wargowo-zębowa bezdźwięczna
Numer IPA 128
f
Jednostka znakowa f
Unikod U+0066
UTF-8 (hex) 66
Inne systemy
X-SAMPA f
Kirshenbaum f
IPA Braille↗ ⠋
Przykład
informacje • pomoc
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Spółgłoska szczelinowa wargowo-zębowa bezdźwięczna – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczana symbolem: [f]. Głoska ta była obca językowi prasłowiańskiemu, a w języku polskim znalazła się dzięki zapożyczeniom z języków germańskich i łaciny. W najstarszych zapożyczeniach zastępowana przez [p] lub [b], np. niem. Farbe → pol. barwa[1].

Artykulacja

Opis

W czasie artykulacji podstawowego wariantu [f]:

  • modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji płucnej i egresji;
  • tylna część podniebienia miękkiego na skutek działania mięśni zamyka dostęp do jamy nosowej, prąd powietrza uchodzi przez jamę ustną,
  • prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub też co najmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka,
  • dolna warga kontaktuje się z górnymi siekaczami, tworząc małą szczelinę. Szczelina ta jest na tyle wąska, że masy powietrza wydychanego z płuc tworzą charakterystyczny szum;
  • wiązadła głosowe nie drgają, spółgłoska ta jest bezdźwięczna[1].

Warianty

Spółgłoska ta może podlegać drobnym zmianom na skutek zmian w artykulacji, np.:

  • wzniesienie środkowej części grzbietu języka w stronę podniebienia twardego powoduje artykulację spółgłoski zmiękczonej (spalatalizowanej): [fʲ]
  • wzniesienie tylnej części grzbietu języka w kierunku podniebienia tylnego powoduje artykulację spółgłoski welaryzowanej: [fˠ]
  • zaokrąglenie warg powoduje artykulację spółgłoski labializowanej[fʷ][1]

Występowanie

Przykłady w wybranych językach:

Język Słowo IPA Znaczenie Uwagi
arabski Modern Standard Arabic[2] ظرف [ðˤɑrf] 'powłoka'
kataloński[3] fase [ˈfazə] 'faza'
angielski Wszystkie dialekty fill [fɪɫ] 'wypełnić' Zobacz: Fonologia i fonetyka języka angielskiego.
Cockney[4] think [fɪŋk] 'myśleć' Inny sposób wymowy głoski θ[5][6].
Różne gwary miejskie w Wielkiej Brytanii[7]
Odmiana stosowana w Nowej Zelandii[8][9]
Odmiana stosowana w RPA[10] Szczególnie na końcu wyrazu.
francuski[11] fabuleuse [fäbyˈløːz̪] 'świetny' Zobacz też: Wymowa i transkrypcja języka francuskiego.
ormiański Dialekt wschodni[12] ֆուտբոլ [fut̪bol] 'piłka nożna'
polski[13][1] futro [ˈfut̪rɔ] - Zobacz też: Fonetyka języka polskiego.
portugalski[14] fogo [ˈfoɡʊ] 'ogień'
rumuński[15] foc [fo̞k] 'ogień'
rosyjski[16] орфография [ɐrfɐˈɡrafʲɪjə] 'ortografia'
hiszpański[17] fantasma [fã̠n̪ˈt̪a̠zma̠] 'duch'
ukraiński[18] Фастів [ˈfɑsʲtʲiw] 'Fastów' (miasto)
wietnamski[19] pháo [faːw˧ˀ˥] 'petarda'
zapotecki[20] cafe [kafɘ] 'kawa' Głównie w zapożyczeniach z języka hiszpańskiego.

Przypisy

  1. ↑ a b c d Magdalena Derwojedowa: Zamiast korepetycji Język polski Kompendium. Świat książki, 2005. ISBN 83-7391-251-7.
  2. ↑ Robin Thelwall. Illustrations of the IPA: Arabic. „Journal of the International Phonetic Association”. 20 (2), s. 37–41, 1990. DOI: 10.1017/S0025100300004266 (ang.). 
  3. ↑ Joan F. Carbonell, Joaquim Llisterri. Catalan. „Journal of the International Phonetic Association”. 22 (1–2), s. 53–56, 1992. DOI: 10.1017/S0025100300004618 (ang.). 
  4. ↑ John C. Wells, Accents of English, t. 2: The British Isles, Cambridge University Press, 1982 (ang.).
  5. ↑ Lynn Clark, Graeme Trousdale, Advances in Cognitive Linguistics, Walter de Gruyter, 2010 (ang.).
  6. ↑ Ulrike Altendorf, Dominic Watt, A handbook of varieties of English, t. 1: Phonology, Mouton de Gruyter, 2004, s. 181–196 (ang.).
  7. ↑ David Britain. Innovation diffusion: "Estuary English" and local dialect differentiation: The survival of Fenland Englishes. „Linguistics”. 43 (5), s. 995-1022, 2005 (ang.). 
  8. ↑ Elizabeth Wood. TH-fronting: The substitution of f/v for θ/ð in New Zealand English. „New Zealand English Journal”. 17, s. 50-56, 2003 (ang.). 
  9. ↑ Elizabeth Gordon, Margaret Maclagan, Varieties of English, t. 3: The Pacific and Australasia, Walter de Gruyter, 2008, s. 64-76 (ang.).
  10. ↑ Sean Bowerman, A handbook of varieties of English, t. 1: Phonology, Mouton de Gruyter, 2004, s. 931–942 (ang.).
  11. ↑ Cecile Fougeron, Caroline L Smith. Illustrations of the IPA:French. „Journal of the International Phonetic Association”. 23 (2), s. 73–76, 1993. DOI: 10.1017/S0025100300004874 (ang.). 
  12. ↑ Jasmine Dum-Tragut, Armenian: Modern Eastern Armenian, John Benjamins Publishing Company, 2009 (ang.).
  13. ↑ Wiktor Jassem. Polish. „Journal of the International Phonetic Association”. 33 (1), s. 103–107, 2003. DOI: 10.1017/S0025100303001191 (ang.). 
  14. ↑ Madalena Cruz-Ferreira. European Portuguese. „Journal of the International Phonetic Association”. 25 (2), s. 90–94, 1995. DOI: 10.1017/S0025100300005223 (ang.). 
  15. ↑ dexonline.ro (rum.) [dostęp: 22.08.2018]
  16. ↑ Jaye Padgett. Contrast and Post-Velar Fronting in Russian. „Natural Language & Linguistic Theory”. 21 (1), s. 39–87, 2003. DOI: 10.1023/A:1021879906505 (ang.). 
  17. ↑ Eugenio Martínez-Celdrán, Ana Ma. Fernández-Planas, Josefina Carrera-Sabaté. Castilian Spanish. „Journal of the International Phonetic Association”. 33 (2), s. 255–259, 2003. DOI: 10.1017/S0025100303001373 (ang.). 
  18. ↑ Andrii Danyenko, Serhii Vakulenko, Ukrainian, Lincom Europa, 1995 (ang.).
  19. ↑ Laurence Thompson. Saigon phonemics. „Language”. 35 (3), s. 454–476, 1959. DOI: 10.2307/411232 (ang.). 
  20. ↑ Elizabeth Merrill. Tilquiapan Zapotec. „Journal of the International Phonetic Association”. 38 (1), s. 107–114, 2008. DOI: 10.1017/S0025100308003344 (ang.). 
p • d • e
Spółgłoski
 
Płucne
wargowe przedniojęzykowe tylnojęzykowe laryngalne
dwuwar-
gowe 		wargowo-
zębowe 		językowo-
wargowe 		zębo-
we  		przednio-
językowo-
dziąsłowe 		zadziąs-
łowe 		z retroflek-
sją 		podnie-
bienne 		miękko-
podnie-
bienne 		języcz-
kowe 		gardłowe / nagłośniowe krtaniowe
nosowe m̥ m ɱ n̼ n̥ n ɳ̊ ɳ ɲ̊ ɲ ŋ̊ ŋ ɴ
zwarte p b p̪ b̪ t̼ d̼ t d ʈ ɖ c ɟ k ɡ q ɢ ʡ ʔ
syczące zwarto-szczelinowe ts dz t̠ʃ d̠ʒ ʈʂ ɖʐ t̠ɕ d̠ʑ
niesyczące zwarto-szczelinowe pɸ bβ p̪f b̪v t̪θ d̪ð tɹ̝̊ dɹ̝ t̠ɹ̠̊˔ d̠ɹ̠˔ cç ɟʝ kx ɡɣ qχ ʡʢ ʔh
syczące szczelinowe s z ʃ ʒ ʂ ʐ ɕ ʑ
niesyczące szczelinowe ɸ β f v θ̼ ð̼ θ ð θ̠ ð̠ ɹ̠̊˔ ɹ̠˔ ɻ˔ ç ʝ x ɣ χ ʁ ħ ʕ h ɦ
półotwarte ʋ̥ ʋ ɹ̥ ɹ ɻ̊ ɻ j̊ j ɰ̊ ɰ ʔ̞
uderzeniowe ⱱ̟ ⱱ ɾ̼ ɾ̥ ɾ ɽ̊ ɽ ɢ̆ ʡ̆
drżące ʙ̥ ʙ r̥ r ʀ̥ ʀ ʜ ʢ
boczne zwarto-szczelinowe tɬ dɮ ʈɭ̊˔ cʎ̝̊ kʟ̝̊ ɡʟ̝
boczne szczelinowe ɬ ɮ ɭ̊˔ ɭ˔ ʎ̝̊ ʎ̝ ʟ̝̊ ʟ̝
boczne półotwarte l̥ l ɭ̊ ɭ ʎ̥ ʎ ʟ̥ ʟ ʟ̠
boczne uderzeniowe ɺ ɭ̆ ʎ̆ ʟ̆
 
Niepłucne
dwuwar-
gowe 		wargowo-
zębowe 		zębowe przednio-
językowo-
dziąsłowe 		zadziąs-
łowe 		z retroflek-
sją 		podnie-
bienne 		miękko-
podnie-
bienne 		języcz-
kowe 		gardło-
we 		krtaniowe
ejektywne zwarte pʼ tʼ ʈʼ cʼ kʼ qʼ ʡʼ
zwarto-
szczelinowe 		t̪θʼ tsʼ t̠ʃʼ ʈʂʼ kxʼ qχʼ
szczelinowe ɸʼ fʼ θʼ sʼ ʃʼ ʂʼ ɕʼ xʼ χʼ
boczne zwarto-
szczelinowe 		tɬʼ cʎ̝̊ʼ kʟ̝̊ʼ
boczne
szczelinowe 		ɬʼ
mlaski nieprzydechowe/
dźwięczne 		ʘ ʘ̬ ǀ ǀ̬ ǃ ǃ̬ ǃ˞ ǃ̬˞ ǂ ǂ̬ ◌ˀ
nosowe ʘ̃ ǀ̃ ǃ̃ ǃ̃˞ ǂ̃ ◌̃ˀ
boczne ǁ ǁ̬
boczne nosowe ǁ̃
iniektywne ɓ̥ ɓ ɗ̥ ɗ ᶑ̥ ᶑ ʄ̊ ʄ ɠ̊ ɠ ʛ̥ ʛ
 
Z koartykulacją
nosowe
nm wargowo-przedniojęzykowa
ŋm wargowo-miękkopodniebienna
zwarte
tp wargowo-przedniojęzykowa
(bezdźwięczna)
db wargowo-przedniojęzykowa
(dźwięczna)
kp wargowo-miękkopodniebienna
(bezdźwięczna)
gb wargowo-miękkopodniebienna
(dźwięczna)
qʡ języczkowo-nagłośniowa
szczelinowe
ɧ zadziąsłowo-miękkopodniebienna
(bezdźwięczna)
półotwarte
ʍ wargowo-miękkopodniebienna
(bezdźwięczna)
w wargowo-miękkopodniebienna
(dźwięczna)
ɫ boczna dziąsłowa welaryzowana
ɥ̊ wargowo-podniebienna (bezdźwięczna)
ɥ wargowo-podniebienna (dźwięczna)
Międzynarodowy alfabet fonetyczny

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

W Biblii znaleźć można wiele fragmentów Mata drenażowa Pompy odwodnieniowe opakowania ekologiczne ortodoncja katowice

Podziel się