| Spółgłoska szczelinowa wargowo-zębowa bezdźwięczna
|
|
| Numer IPA
|
128
|
| f
|
| Jednostka znakowa
|
f
|
| Unikod
|
U+0066
|
| UTF-8 (hex)
|
66
|
| Inne systemy
|
| X-SAMPA
|
f
|
| Kirshenbaum
|
f
|
| Alfabet Braille'a
|
⠋
|
| Przykład
|
| informacje • pomoc
|
| Obraz znaku
|
|
|
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.
|
Spółgłoska szczelinowa wargowo-zębowa bezdźwięczna – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczana symbolem: [f]. Głoska ta była obca językowi prasłowiańskiemu, a w języku polskim znalazła się dzięki zapożyczeniom z języków germańskich i łaciny. W najstarszych zapożyczeniach zastępowana przez [p] lub [b], np. niem. Farbe → pol. barwa[1].
Artykulacja
Opis
W czasie artykulacji podstawowego wariantu [f]:
- modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji płucnej i egresji;
- tylna część podniebienia miękkiego na skutek działania mięśni zamyka dostęp do jamy nosowej, prąd powietrza uchodzi przez jamę ustną,
- prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub też co najmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka,
- dolna warga kontaktuje się z górnymi siekaczami, tworząc małą szczelinę. Szczelina ta jest na tyle wąska, że masy powietrza wydychanego z płuc tworzą charakterystyczny szum;
- wiązadła głosowe nie drgają, spółgłoska ta jest bezdźwięczna[1].
Warianty
Spółgłoska ta może podlegać drobnym zmianom na skutek zmian w artykulacji, np.:
- wzniesienie środkowej części grzbietu języka w stronę podniebienia twardego powoduje artykulację spółgłoski zmiękczonej (spalatalizowanej): [fʲ]
- wzniesienie tylnej części grzbietu języka w kierunku podniebienia tylnego powoduje artykulację spółgłoski welaryzowanej: [fˠ]
- zaokrąglenie warg powoduje artykulację spółgłoski labializowanej[fʷ][1]
Występowanie
Przykłady w wybranych językach:
Przypisy
- ↑ a b c d Magdalena Derwojedowa: Zamiast korepetycji Język polski Kompendium. Świat książki, 2005. ISBN 83-7391-251-7.
- ↑ Robin Thelwall. Illustrations of the IPA: Arabic. „Journal of the International Phonetic Association”. 20 (2), s. 37–41, 1990. DOI: 10.1017/S0025100300004266 (ang.).
- ↑ Joan F. Carbonell, Joaquim Llisterri. Catalan. „Journal of the International Phonetic Association”. 22 (1–2), s. 53–56, 1992. DOI: 10.1017/S0025100300004618 (ang.).
- ↑ John C. Wells. Accents of English. . 2: The British Isles, 1982. Cambridge University Press (ang.).
- ↑ Lynn Clark, Graeme Trousdale. Advances in Cognitive Linguistics. , 2010. Walter de Gruyter (ang.).
- ↑ Ulrike Altendorf, Dominic Watt. A handbook of varieties of English. . 1: Phonology, s. 181–196, 2004. Mouton de Gruyter (ang.).
- ↑ David Britain. Innovation diffusion: "Estuary English" and local dialect differentiation: The survival of Fenland Englishes. „Linguistics”. 43 (5), s. 995-1022, 2005 (ang.).
- ↑ Elizabeth Wood. TH-fronting: The substitution of f/v for θ/ð in New Zealand English. „New Zealand English Journal”. 17, s. 50-56, 2003 (ang.).
- ↑ Elizabeth Gordon, Margaret Maclagan. Varieties of English. . 3: The Pacific and Australasia, s. 64-76, 2008. Walter de Gruyter (ang.).
- ↑ Sean Bowerman. A handbook of varieties of English. . 1: Phonology, s. 931–942, 2004. Mouton de Gruyter (ang.).
- ↑ Cecile Fougeron, Caroline L Smith. Illustrations of the IPA:French. „Journal of the International Phonetic Association”. 23 (2), s. 73–76, 1993. DOI: 10.1017/S0025100300004874 (ang.).
- ↑ Jasmine Dum-Tragut. Armenian: Modern Eastern Armenian. , 2009. John Benjamins Publishing Company (ang.).
- ↑ Wiktor Jassem. Polish. „Journal of the International Phonetic Association”. 33 (1), s. 103–107, 2003. DOI: 10.1017/S0025100303001191 (ang.).
- ↑ Madalena Cruz-Ferreira. European Portuguese. „Journal of the International Phonetic Association”. 25 (2), s. 90–94, 1995. DOI: 10.1017/S0025100300005223 (ang.).
- ↑ dexonline.ro (rum.) [dostęp: 22.08.2018]
- ↑ Jaye Padgett. Contrast and Post-Velar Fronting in Russian. „Natural Language & Linguistic Theory”. 21 (1), s. 39–87, 2003. DOI: 10.1023/A:1021879906505 (ang.).
- ↑ Eugenio Martínez-Celdrán, Ana Ma. Fernández-Planas, Josefina Carrera-Sabaté. Castilian Spanish. „Journal of the International Phonetic Association”. 33 (2), s. 255–259, 2003. DOI: 10.1017/S0025100303001373 (ang.).
- ↑ Andrii Danyenko, Serhii Vakulenko. Ukrainian. , 1995. Lincom Europa (ang.).
- ↑ Laurence Thompson. Saigon phonemics. „Language”. 35 (3), s. 454–476, 1959. DOI: 10.2307/411232 (ang.).
- ↑ Elizabeth Merrill. Tilquiapan Zapotec. „Journal of the International Phonetic Association”. 38 (1), s. 107–114, 2008. DOI: 10.1017/S0025100308003344 (ang.).
| Spółgłoski |
|---|
|
| |
| |
Z koartykulacją |
|---|
|
| nosowe
|
| nm
|
wargowo-przedniojęzykowa
|
| ŋm
|
wargowo-miękkopodniebienna
|
| zwarte
|
| tp
|
wargowo-przedniojęzykowa
(bezdźwięczna)
|
| db
|
wargowo-przedniojęzykowa
(dźwięczna)
|
| kp
|
wargowo-miękkopodniebienna
(bezdźwięczna)
|
| gb
|
wargowo-miękkopodniebienna
(dźwięczna)
|
| qʡ
|
języczkowo-nagłośniowa
|
|
| szczelinowe
|
| ɧ
|
zadziąsłowo-miękkopodniebienna
(bezdźwięczna)
|
| półotwarte
|
| ʍ
|
wargowo-miękkopodniebienna
(bezdźwięczna)
|
| w
|
wargowo-miękkopodniebienna
(dźwięczna)
|
| ɫ
|
boczna dziąsłowa welaryzowana
|
| ɥ̊
|
wargowo-podniebienna (bezdźwięczna)
|
| ɥ
|
wargowo-podniebienna (dźwięczna)
|
| |
| | |
Międzynarodowy alfabet fonetyczny |
|
