| Spółgłoska szczelinowa sycząca dziąsłowa dźwięczna
|
|
| Numer IPA
|
133
|
| z
|
| Jednostka znakowa
|
z
|
| Unikod
|
U+007a
|
| UTF-8 (hex)
|
7a
|
| Inne systemy
|
| X-SAMPA
|
z
|
| Kirshenbaum
|
z
|
| IPA Braille↗
|
⠵
|
| Przykład
|
| informacje • pomoc
|
| Obraz znaku
|
|
|
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.
|
Spółgłoska szczelinowa sycząca dziąsłowa dźwięczna – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczana jest symbolem: [z].
Artykulacja
W czasie artykulacji podstawowego wariantu [z]:
- modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna
- tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, powietrze uchodzi przez jamę ustną (spółgłoska ustna)
- prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej uchodzi wzdłuż środkowej linii języka (spółgłoska środkowa)
- jest to spółgłoska dziąsłowa – język kontaktuje się z dziąsłami, tworząc małą szczelinę. Szczelina ta jest na tyle wąska, że masy powietrza wydychanego z płuc tworzą charakterystyczny dla spółgłosek szczelinowych szum. W zależności od tego czy kontaktu dokonuje spodnia powierzchnia czy czubek języka, mowa o spółgłosce apikalnej [z̺] lub laminalnej [z̻].
- wiązadła głosowe drgają periodycznie, spółgłoska ta jest dźwięczna.
Terminologia
Spółgłoskę [z] zalicza się do spółgłosek syczących, czyli sybilantów.
Przykłady
- w języku polskim: zupa ['z̻upa]
- w języku angielskim: zone [z̻əʊn] „strefa”
- w języku perskim: ﺰﻤﻴﻦ [z̻a'mi:n] „ziemia”
- w kastylijskim dialekcie języka hiszpańskiego: desde ['dez̺de] „od kiedy”
- w języku nowogreckim: ζάλη ['z̺ali] „zawroty głowy”
Spółgłoska szczelinowa niesycząca dziąsłowa dźwięczna
W niektórych językach występuje spółgłoska szczelinowa niesycząca dziąsłowa dźwięczna, pozbawiona odrębnego symbolu IPA, zapisywana [ð̠], [ð͇] lub [ɹ̝], kiedy zachodzi potrzeba rozróżnienia.
Artykulacja
W czasie artykulacji podstawowego wariantu [ð̠]:
- modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna
- tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, powietrze uchodzi przez jamę ustną (spółgłoska ustna)
- prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej uchodzi wzdłuż środkowej linii języka (spółgłoska środkowa)
- jest to spółgłoska dziąsłowa – język kontaktuje się z dziąsłami, tworząc małą szczelinę. Szczelina ta jest na tyle wąska, że masy powietrza wydychanego z płuc tworzą charakterystyczny dla spółgłosek szczelinowych szum. W zależności od tego czy kontaktu dokonuje górna powierzchnia czy czubek języka, mowa o spółgłosce apikalnej lub laminalnej.
- wiązadła głosowe drgają periodycznie, spółgłoska ta jest dźwięczna
Przykłady
Przypisy
- ↑ a b Peter Ladefoged, Ian Maddieson: The Sounds of the World's Languages. Oxford: Blackwell, 1996, s. 144-145. ISBN 0-631-19814-8. (ang.)
| Spółgłoski |
|---|
|
| |
| |
Z koartykulacją |
|---|
|
| nosowe
|
| nm
|
wargowo-przedniojęzykowa
|
| ŋm
|
wargowo-miękkopodniebienna
|
| zwarte
|
| tp
|
wargowo-przedniojęzykowa
(bezdźwięczna)
|
| db
|
wargowo-przedniojęzykowa
(dźwięczna)
|
| kp
|
wargowo-miękkopodniebienna
(bezdźwięczna)
|
| gb
|
wargowo-miękkopodniebienna
(dźwięczna)
|
| qʡ
|
języczkowo-nagłośniowa
|
|
| szczelinowe
|
| ɧ
|
zadziąsłowo-miękkopodniebienna
(bezdźwięczna)
|
| półotwarte
|
| ʍ
|
wargowo-miękkopodniebienna
(bezdźwięczna)
|
| w
|
wargowo-miękkopodniebienna
(dźwięczna)
|
| ɫ
|
boczna dziąsłowa welaryzowana
|
| ɥ̊
|
wargowo-podniebienna (bezdźwięczna)
|
| ɥ
|
wargowo-podniebienna (dźwięczna)
|
| |
| | |
Międzynarodowy alfabet fonetyczny |
|
