Carlo Ponti (1957–1962; anulowane; 1966–2007; jego śmierć)
Lata aktywności
od 1950
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa
Sophia Loren, właśc. Sofia Costanza Brigida Villani Scicolone (ur. 20 września1934 w Rzymie) – włoskaaktorka filmowa. Jedna z największych gwiazd włoskiego i światowego kina, występująca z powodzeniem zarówno w filmach europejskich, jak i amerykańskich. W 1999 American Film Institute umieścił ją na 21. miejscu w rankingu „największych aktorek wszech czasów” (The 50 Greatest American Screen Legends)[1].
Sofia Costanza Brigida Villani Scicolone urodziła się 20 września 1934 w rzymskiej Klinice Królowej Margherity[2]. Jest córką Romildy Villani (21 czerwca 1910 – 1991), nauczycielki gry na fortepianie, oraz inżyniera i przedsiębiorcy Riccarda Scicolonego di Murillo, którzy poznali się w listopadzie 1933[3]. Jej ojciec nie ożenił się z matką, za to zachęcał ją do poddania się aborcji i nie wspierał finansowo po narodzeniu córki[4]. Tuż po narodzinach Sofii rodzina zamieszkała przy piazza Bologna, jednak opuściła dom po tym, jak właścicielka lokalu świadomie omal nie doprowadziła do śmierci noworodka, podając mu soczewicę (Loren zachorowała na sinicę)[5]. Gdy miała sześć miesięcy, jej ojciec porzucił rodzinę[6]. Loren o istnieniu biologicznego ojca dowiedziała się dopiero w wieku pięciu lat, w późniejszych latach spotkała się z nim zaledwie kilka razy, najczęściej w atmosferze konfliktu[7][8].
Po rozpadzie rodziny matka zamieszkała z córką w mieszkaniu swoich rodziców – Luisy i Domenico Villanich – przy via Solfatara 5 w miasteczku Pozzuoli niedaleko Neapolu[9][10]; żyły we względnym niedostatku łącznie w siedem osób [11]. Była małomównym, nieśmiałym i refleksyjnym dzieckiem[12]. Jej matka często, pozostawiając dziecko pod opieką dziadków, wyjeżdżała do Rzymu, gdzie odnowiła relacje z Scicolonem, z którym zaszła w kolejną ciążę i w maju 1938 urodziła drugą córkę – Annę Marię[13]. Port i fabryka amunicji w Pozzuoli były przez siły alianckie często bombardowane, a gdy nastoletnia Sofia uległa skaleczeniu odłamkiem, rodzina przeniosła się na pozostały okres wojny do dalszych krewnych do Neapolu. Po wojnie kobiety podobno prowadziły w swoim domu bar, w którym matka grała na pianinie, Anna śpiewała, a Sofia była kelnerką i który odwiedzany był często przez stacjonujących niedaleko żołnierzy amerykańskich[14].
W okresie szkolnym była wyśmiewana z powodu swojej szczupłej sylwetki[15]. Uczęszczała do włoskiej Narodowej Szkoły Filmowej w Rzymie[16].
Kariera zawodowa
W wieku 15 lat za namową matki wzięła udział w konkursie piękności „Królowa Morza”, w którym zwyciężyła, w nagrodę zdobywając m.in. 23 tys. lirów i wycieczkę do Rzymu[17][18]. W 1950 zajęła czwarte miejsce w wyborach Miss Włoch[19]. Jury konkursowe było pod jej wrażeniem na tyle, że wprowadzono wtedy i jako pierwszą ją nagrodzono tytułem Miss Elegancji[20][21][22].
W 1950 w trakcie konkursu Miss Rzymu poznała producenta filmowegoCarlo Pontiego[23], który zaproponował jej siedmioletni kontrakt i dopomógł w dalszej karierze, a później został także jej mężem (według innych źródeł poznali się dopiero na planie filmowym w 1953[24]). Gdy miała 17 lat, statystowała w nakręconym z ogromnym rozmachem amerykańskim filmie wytwórni MGMQuo vadis? (1951), adaptacjipowieści historycznejHenryka Sienkiewicza[25], jednak nie została wymieniona w napisach końcowych[26]. Brała udział w kolejnych konkursach piękności, m.in. Miss Cesena, Miss Sirena i Miss Olio Extra Vergine d’Oliba, na których zajmowała miejsca w ścisłej czołówce[27]. Pracowała jako statystka przy filmach: Le sei mogli di Barbablú (1950), Tototarzan i Era lui... sì! sì! (1951)[28]. W wieku 18 lat wystąpiła w drobniejszych rolach w ponad 15 włoskich filmach[29]. W tym okresie przestała posługiwać się nazwiskiem ojca (Scicolone) i występowała jako Sofia Lazzaro[30]. Coraz większą rozpoznawalność zapewniło jej występowanie w fotonowelach publikowanych w magazynach: „Grand Hotel”, „Bolero” i „Sognu”[31]. W tym czasie przekonywano ją do operacyjnej korekty nosa, który w ocenie niektórych operatorów filmowych był za długi, jednak się na to nie zgodziła[32].
Na planie Afryki pod wodą w 1952 za namową Carlo Pontiego przyjęła pseudonim artystyczny Sophia Loren, który był inspirowany nazwiskiem szwedzkiej aktorki Märty Torén[33]. W 1953 zagrała swoją pierwszą główną rolę – tytułową w Aidzie (1953), pierwszej ekranizacji operyGiuseppego Verdiego. Za swój występ w filmie zdobyła uznanie krytyki. Zagrała też w filmach: Dwie noce z Kleopatrą i Attyla[34]. Jej kariera zaczęła nabierać rozpędu, gdy poznała w 1954 Vittoria De Sicę i zagrała w reżyserowanej przez niego antologii filmowejZłoto Neapolu[35]. W tym okresie podjęła naukę języka angielskiego, by móc grać w międzynarodowych produkcjach[36].
W 1957 podczas pobytu w Ghadamis, gdzie kręciła Legendę zaginionego miasta, omal nie udusiła się gazem ulatniającym się z uszkodzonego piecyka w motelu, w którym nocowała w czasie prac nad filmem[39]. Nieprzytomną aktorkę uratował aktor Rossano Brazzi, który wezwał pomoc i podjął udaną próbę resuscytacji[40]. W 1958 za rolę w Czarnej orchidei otrzymała nagrodę dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji[41]. Kluczową rolę w jej karierze odegrała dalsza współpraca z włoskim reżyserem Vittorio De Siką. Za główną rolę matki w Matce i córce (1960) otrzymała Oscara (jako druga Włoszka i pierwsza w historii aktorka za rolę w filmie nieanglojęzycznym)[42] oraz nagrodę aktorską na 14. MFF w Cannes. Film został znakomicie odebrany przez krytyków i okazał się przebojem kasowym. Jakkolwiek dumna ze swoich osiągnięć, Loren nie pojawiła się na rozdaniu Oscarów, tłumacząc się potencjalnym stresem związanym z występem przed publicznością.
Od 1962 zagrała łącznie w pięciu udanych filmach De Siki, m.in. w oscarowej komedii Wczoraj, dziś, jutro (1963, Oscar dla filmu nieanglojęzycznego) i filmie Małżeństwo po włosku (1964), za występ w którym była nominowana do Oscara dla najlepszej aktorki[43]. W obu filmach partnerował jej Marcello Mastroianni, z którym stworzyła stały ekranowy duet[44] – na przestrzeni 40 lat zagrali razem w 13 filmach. W 1966 przewodniczyła jury konkursu głównego na 19. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes.
W 1971 wydała książkę kucharską pt. In cucina con amore (pol. W kuchni z miłością)[45].
W 1977 zagrała gospodynię domową, obiekt zauroczenia głównego bohatera w cieszącym się uznaniem krytyków włosko-kanadyjskim melodramacieSzczególny dzień o faszyźmie[46]. W latach 80. rzadko występowała na ekranie, m.in. zagrała samą siebie w filmie biograficznymSophia Loren. Her Own Story[47]. W 1981 odrzuciła rolę Alexis Carrington w serialu Dynastia. Zaniechała karierę aktorską, by poświęcić się życiu rodzinnemu. W 1991 otrzymała Oscara honorowego za całokształt twórczości.
Powróciła na ekran rolą femme fatale w amerykańskim filmie Jeszcze bardziej zgryźliwi tetrycy (1995), który odniósł sukces kasowy. W 1998 otrzymała Złotego Lwa za całokształt twórczości podczas Festiwalu Filmowego w Wenecji[48]. W 2009 zagrała matkę Guida Continiego (Daniel Day-Lewis), głównego bohatera w ekranizacji musicaluDziewięć[49]. Następnie zagrała własną matkę w telewizyjnym miniserialu biograficznym La mia casa è piena di specchi (2010); w postać Loren wcieliła się Margareth Madè[47]. W 2013 pojawiła się we włoskiej adaptacji monodramuGłos ludzki.
Na globalne ekrany powróciła rolą w dramacieŻycie przed sobą (2020), za którą zebrała szerokie uznanie; konsensus krytyków w serwisie Rotten Tomatoes brzmi: Klasyczny przykład, jak utalentowany aktor może wydźwignąć trochę przeciętny materiał. „Życie przed sobą” dowodzi, że gwiazdorska moc Sophii Loren pozostaje absolutnie niewzruszona[50].
Odbiór
Ze względu na swoją urodę i role grane w filmach okrzyknięta została seksbombą[51]. Jak Claudia Cardinale, Gina Lollobrigida i Lucía Bosé zaliczana była do grupy „włoskich piękności”, które łączyły figlarność oraz emocje w filmach włoskiego neorealizmu. W pewien sposób była jednak przeciwieństwem Anny Magnani, uważanej za mniej atrakcyjną, lecz bardziej emocjonalną.
We wrześniu 1953 zaręczyła się z Carlo Pontim[53]. W połowie lat 50. prasa spekulowała o jej romansie z aktorem Carym Grantem, jednak żadne z nich nie komentowało plotek[54]. W 1957 wyszła za Pontiego podczas uroczystości w Meksyku; w prezencie ślubnym otrzymała od męża willę w Marino[55]. Ich małżeństwo wywołało duże kontrowersje m.in. w watykańskiej i włoskiej prasie oraz było potępiane przez kościół katolicki[56]. Chcąc uniknąć aresztowania Pontiego, oskarżanego o bigamię, zamieszkali w Bürgenstock i Saint-Tropez[57]. W 1962 ich małżeństwo zostało unieważnione[58], ponieważ Ponti nie dopełnił uprzednio formalności rozwodowych ze swoją pierwszą żoną[59]. W 1965 wraz z mężem uzyskali francuskie obywatelstwo, Ponti rozwiódł się na gruncie francuskim, a następnie zawarli związek małżeński w kwietniu 1966 w Sèvres, trwał on do jego śmierci w 2007[59][60][61].
Zanim została matką, poroniła kilka ciąż[62]. Z Pontim ma dwóch synów: dyrygenta i pianistę Carla Pontiego Jr. (ur. 29 grudnia 1968) i Edoarda Pontiego (ur. 6 stycznia 1973)[63], scenarzystę, reżysera i producenta. W maju 2006 urodziła się jej pierwsza wnuczka, Lucia Sofia Ponti (córka Edoardo Pontiego i aktorki Sashy Alexander[64]; w 2010 parze urodził się syn, Leonardo Fortunato. Drugi z synów – Carlo Ponti Jr. – w 2004 ożenił się ze skrzypaczką Andreą Meszaros[64], z którą ma dwoje dzieci: syna Vittorio Leona (ur. 2007) i córkę Beatrice Larę (ur. 2012).
Jej siostra Anna Maria w 1962 poślubiła Romano Mussoliniego (syna duceBenito Mussoliniego i Rachele Mussolini), z którym ma dwie córki: Alessandrę i Elisabettę[65]. Loren była przeciwna temu małżeństwu ze względu na naturę kobieciarza, jaką prezentował Mussolini[66].
W maju 1982 została skazana przez Sąd Kasacyjny na 17 dni pozbawienia wolności za uchylanie się od płacenia podatków[67]. Karę odbyła w więzieniu w Casercie[68].
Filmografia
Filmy fabularne
1950: Totò Tarzan jako tancerka
1950: Le sei mogli di Barbablù jako Ragazza rapita
1950: Serca na morzu (Cuori sul mare) jako Epizod (niewymieniona w czołówce)
1950: Il voto jako Un popolana alla festa di Piedigrotta
1951: Quo vadis jako niewolnica Ligii (niewymieniona w czołówce)
1951: Anna jako Asystentka night clubu (niewymieniona w czołówce)
1951: Il padrone del vapore jako Ballerinetta
1951: Milano miliardaria jako Epizod
1951: Il mago per forza jako La Sposa
1951: Lebbra bianca jako dziewczyna w domu
1951: Io sono il capataz jako Segretaria del Dittatore
1951: Era lui... si! si! jako Odaliska
1952: Faworyta (La favorita) jako Leonora
1952: Znak Zorro (Il sogno di Zorro) jako Conchita
1952: È arrivato l'accordatore jako Amica di Giulietta
1953: Pellegrini d’amore
1953: Il paese dei campanelli
1953: Ci troviamo in galleria jako Marisa
1953: Afryka pod wodą (Africa sotto i mari) jako Barbara Lama
1953: Handel żywym towarem (La tratta delle bianche) jako Elvira
↑"Sophia Loren now appearing in `El Cid,' she remains a very human icon", „The Boston Globe”, HighBeam Research, web.archive.org, 22 sierpnia 1993 [dostęp 2021-02-16] [zarchiwizowane z adresu 2012-11-15](ang.).
↑Turner Classic Movies - Film article - Quo Vadis [online], web.archive.org, 4 lutego 2018 [dostęp 2021-02-16] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-04](ang.).
↑THE LIFE AHEAD, 2020, Drama, 1h 35m [online], Rotten Tomatoes [dostęp 2021-02-18](ang.), "A classic example of how a talented actor can elevate somewhat standard material, The Life Ahead proves Sophia Loren's star power remains absolutely undimmed.".
↑ abCarlo Ponti, Husband to Sophia Loren, Dead at 94 - Fox News [online], web.archive.org, 4 września 2013 [dostęp 2021-02-16] [zarchiwizowane z adresu 2013-09-04](ang.).
J. Arthur Ball / Walt Disney / Deanna Durbin i Mickey Rooney / Gordon Jennings, Jan Domela, Devereaux Jennings, Irmin Roberts, Art Smith, Farciot Edouart, Loyal Griggs, Loren L. Ryder, Harry D. Mills, Louis Mesenkop, Walter Oberst / Oliver T. Marsh i Allen Davey / Harry Warner (1938)