La schiavona, obraz Tiziano Vecellio (1510)
Tavola Nuova Di Schiavonia (1561) – historyczna Schiavonia obejmująca obecne: Karyntię, Istrię, Liburnię, Serbię, Bośnię, Chorwację i Słowenię

Schiavoni, staropol. Sklawończyk, Schiavonin[1]włoski etnonim słowiańskiej grupy etnicznej, pochodzący z okresu Republiki Weneckiej dla określenia ludności zamieszkującej obszar Dalmacji i Istrii oraz historycznej Slawonii między Dunajem, Drawą i Sawą będącej we władaniu dożów w dzisiejszych Słowenii i Chorwacji[2]. Jeszcze w roku 1561 sklawińska prowincja dzieliła się na Chorwację, Bośnię, Serbię, Dalmację, Liburnię, Istrię i Karyntię.

Najstarsze zapisy, wymieniają również nazwę regionu jako in Sclavonis, Schiavonia, następnie Venezia Schiavonia, Schiavonia Veneta, Sclavonia, i odnoszą się obecnie do Słowenii[3].

We współczesnej włoskiej etnografii słowem Schiavonia, lub określeniami Slavia italiana oraz Slavia friulana nazywa się część prowincji Friuli-Wenecja Julijska przylegającą bezpośrednio do Słowenii[3], a w przeszłości grupę etnograficzną, która zamieszkiwała nadmorską dzielnicę Wenecji, wyróżniającą się własnym językiem, strojem i tradycją. Sklawińskie ślady obecności widoczne są również na całym Półwyspie Apenińskim.

Pochodzenie nazwy

Termin ten derywowany został z greckiego słowa Σλάβος, Slabos i łacińskiego Sclavo. W okresie Cesarstwa Rzymskiego aż po późne średniowiecze, sclavoni byli zbiorczym terminem określającym ogół niewolników. W następnych stuleciach nazwa przechodzi w pojęcie określane słowem servus, przez co słowo to staje się synonimem niewolnika. Według różnych szacunków historyków liczba niewolników w okresie wczesnego cesarstwa mogła już dochodzić do 40% ogółu ludności. Największa koncentracja owych servus poza stolicą znajdowała się na terytorium Kampanii, Lacjum i Etrurii[4].

Również zbiorcza nazwa Schiavoni używana w muzułmańskiej Hiszpanii jest arabskim odpowiednikiem słowa Saqaliba, oznaczającym zarówno europejskich niewolników jak i Słowian. Schwytani i zakupieni w Europie niewolnicy byli w większości Słowianami i Germanami, a nawet Chazarami z Europy Środkowej i Wschodniej, którzy następnie służyli na dworach lub jako najemnicy w arabskim wojsku Al-Andalusi[5]. Jeszcze do XIX wieku obecne Morze Adriatyckie oddzielające Dalmację od Półwyspu Apenińskiego znane było ówczesnej geografii jako Morze Słowian lub Mare di Schiavonia[6].

Historia

Hubert Sattler „Riva degli Schiavoni” w Wenecji

Słowianie pojawili się na tym obszarze na przełomie VI/VII wieku kiedy to plemiona chorwackie pokonały Awarów panujących w Dalmacji oraz zajęły części Królestwa Longobardów, Państwa Ostrogotów oraz Cesarstwa Bizantyńskiego. Po tym okresie największym zagrożeniem byli dla nich Arabowie, panujący na Morzu Śródziemnym, a pod sam koniec tego okresu pojawienie się na Morzu Adriatyckim Normanów. Osiadli nad Adriatykiem Słowianie przyjęli chrześcijaństwo od frankońskich misjonarzy w roku 800.

W X wieku wybrzeża Morza Śródziemnego pustoszone były przez piratów Saqaliba (słowiańskich), którzy wspólnie z Arabami na statkach przez szereg kolejnych lat wyprawiali się również na Genuę oraz wybrzeża Kalabrii, Korsykę i Sardynię[7]. Znany jest jeden z takich korsarzy, zwany Sarib as-Saqlabi, który w latach 927 do 930 kilkakrotnie napadał południowe Włochy. Zajął Tarent i Tiriolo oraz ściągał okup od mieszkańców Salerno i Neapolu. Jemu i jego drużynie przypisuje się też udział w założeniu w Palermo dzielnicy zwanej Harat as-Saqaliba. Według Michelego Amariego, Sarib nie było to imię własne lecz wskazanie przez arabskiego pisarza przynależności do słowiańskiego szczepu Serbów[8].

Najstarszym zabytkiem piśmienniczym odnoszącym się do dalmatyńskich Słowian jest pochodzący z roku 1167 latopis Duklanina – Libellus Gothorum quod latine Sclavorum dicitur Regnum – który identyfikował Słowian z Gotami[9].

Kultura

Porta Schiavonia (dosł. Brama Słowiańska) nad Montone (Forlì)

Znaczenie roli Schiavoni w Republice Weneckiej najlepiej wskazuje nazwa jednej z głównych ulic w Wenecji, „Riva degli Schiavoni[10], naprzeciwko Pałacu Dożów i Placu Świętego Marka, w dawnym kwartale sklawińskiej gminy kupieckiej[11]. We wczesnym średniowieczu było to miejsce gdzie sprzedawano niewolników-Słowian – „młodych dryblasów, łapanych w pobliskiej Dalmacji”[12].

Innym przykładem świadczącym o dalmatyńskich przybyszach jest budynek bractwa Scuola di San Giorgio degli Schiavoni ufundowany pod koniec XV wieku, który w XIX wieku stał się jednym z najsłynniejszych miejsc pielgrzymkowych dla artystów. Wewnątrz budowli znajduje się kolekcja obrazów Carpaccia, a przy wejściu wzdłuż klatki schodowej wiszą obrazy z portretami dalmatyńskich Sklawinów będących donatorami tego towarzystwa[13].

Wielu z Schiavoni było wykwalifikowanymi rzemieślnikami i zaznaczyło swój ślad w miejskim budownictwie, przemyśle stoczniowym oraz jako gwardia przyboczna dożów. Nazwiskiem sklawińskich przybyszów posługiwali się urodzony w Dalmacji włoski malarz Andrea Schiavone oraz Natale Schiavoni.

Galeria

Zobacz też

Przypisy

  1. Słownik podręczny polsko-włoski : dla dobrego wymawiania opatrzony akcentami nad wyrazami włoskiemi. Ignacy Pląskowski, 1860
  2. Dictionnaire universel français et latin, vulgairement appelé Dictionnaire de Trevoux, Tome III. str. 351-352; Treccani Enciclopedia Italiana. Pristupljeno; Rozprawy t. 9 s. 305
  3. a b Jan Baudouin de Courtenay on the Dialects Spoken in Venetian Slovenia and Rezija. Rado L. Lenček, 1977; Słowiańszczyzna w kontekście przemian Europy końca XX wieku, Emil Tokarz, 2001
  4. Wyzwoleńcy w Pompejach: studium stosunków ekonomicznych w kampańskim mieście. Andrzej Łoś, UW. 1991. s.19
  5. Francis Conte, Les Slaves, Bibliothèque de l'Evolution de l'Humanité, Albin Michel, 1996, str. 93
  6. Mer d'Esclavonie (fr); Mare di Schiavonia, (wł), Mare Dalmaticum (łac.) w: Abrégé de la langue toscane, ou nouvelle méthode, 1768; He always refers to the whole of Dalmatia as "Schiavonia" (Exes. 34, 45, 73); "he even calls the Adriatic Sea "mare di Schiavonia". w: Italian influence on the poets of the Ragusan republic s. 50, 1931; "Adriatic “the Sea of Slavonia” (Mare di Schiavonia)" w: When Ethnicity Did Not Matter in the Balkans, s. 251, 2006; Biblioteka warszawska t. 3 s. 62, 1845
  7. Przegląd historyczny t. 44 s. 482.; Abu'l- Fida'y
  8. Przegląd historyczny, t. 44 s. 482; Slavia antiqua 1980, t. 26 s. 6
  9. "Libellus Gothorum. Jest to nawiązanie do najstarszych dziejów Słowian bałkański, którzy w pojęciu kronikarza byli "Gotami". Identyfikacja Słowian z Gotami we wczesnym średniowieczu była rozpowszechniona w sferach uczonych w Dalmacji." w: "Słownik starożytności słowiańskich: encyklopedyczny zarys kultury słowian od czasów najdawniejszych, Polska Akademia Nauk. Komitet Słowianoznawstwa t. 1
  10. "na nie zatartym jeszcze napisie daje się odczytać inna nazwa, a mianowicie – Riva degli Slavi, czyli Wybrzeże Słowian w: Przegląd humanistyczny t. 13 s. 28, 1969
  11. Norbert Mappes-Niediek: Kroatien. Das Land hinter der Adria-Kulisse. 2009, S. 36.
  12. Lata nauki i mistrzostwa Stanisława Noakowskiego. Mieczysław Wallis. s. 250, 1970
  13. Co mówią kamienie Wenecji Ewa Bieńkowska. s. 108, 2011

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się