Salah ad-Din as-Sabbagh
صلاح الدين الصباغ
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

1889
Mosul

Data i miejsce śmierci

październik 1945
Bagdad

Przebieg służby
Lata służby

1915–1918, 1921–1941

Siły zbrojne

Armia Osmańska
Siły Zbrojne Iraku

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
II wojna światowa

Salah ad-Din as-Sabbagh (arab. ‏صلاح الدين الصباغ‎, ur. 1889 w Mosulu, zm. w październiku 1945 w Bagdadzie) – iracki wojskowy, przywódca Złotego czworoboku, działacz panarabski.

Życiorys

Wczesna działalność

Jego matka była Irakijką, ojciec pochodził z Libanu[1]. Był sunnitą[2]. Ukończył szkołę wojskową w Konstantynopolu i w 1915 został promowany na pierwszy stopień oficerski. Walczył w armii tureckiej w I wojnie światowej, trafił do niewoli. W 1921, krótko po utworzeniu niesuwerennego Królestwa Iraku i koronacji Fajsala I, przybył do nowego państwa i został przyjęty do jego sił zbrojnych. W kolejnych latach brał udział w szkoleniach wojskowych w Wielkiej Brytanii oraz Belgii, od 1924 był wykładowcą szkoły wojskowej w Bagdadzie, a następnie szkoły sztabu generalnego[1]. Przed 1936 został awansowany na stopień pułkownika i objął dowództwo III dywizji wojsk irackich[3].

Spisek przeciwko Bakrowi Sidkiemu. Powstanie złotego czworoboku

Jako panarabista negatywnie odnosił się do polityki powstałego po zamachu stanu w 1936 rządu Hikmata Sulajmana wspieranego przez głównodowodzącego irackich sił zbrojnych Bakra Sidkiego[1], a orientującego się w sprawach międzynarodowych głównie na Iran i Turcję[4]. Razem z sześcioma innymi wyższymi oficerami (Aminem al-Umarim, Kamilem Szabibem, Abd al-Azizem Dżamulkim, Mahmudem Salmanem, Husajnem Fauzim oraz Fahmim Sa’idem) zawiązał spisek, który miał na celu zabójstwo Bakra Sidkiego, jako głównego gwaranta istnienia rządu Sulajmana. W rezultacie w sierpniu 1937 Sidki został zamordowany na lotnisku w Mosulu. Fakt ten zachęcił armię do wypowiedzenia rządowi posłuszeństwa i doprowadził do upadku gabinetu Sulajmana[5].

As-Sabbagh i pozostali uczestnicy spisku stali się po tym wydarzeniu najważniejszymi osobami w Iraku: de facto decydowali o obsadzie najwyższych stanowisk państwowych, chociaż nie ingerowali w codzienną aktywność utworzonych za ich zgodą gabinetów. Oficerowie narzucili cywilnym politykom ideologię panarabską, która ich zdaniem stanowiła podstawę irackiej tożsamości. Pragnęli, by Irak odegrał wiodącą rolę w procesie jednoczenia Arabów i tworzenia ich wspólnego, potężnego państwa[2]. Drugim filarem tożsamości arabskiej w przekonaniu as-Sabbagha miała być religia muzułmańska[6]. Oficerowie nie interesowali się natomiast problemami społecznymi kraju[7]. Krąg siedmiu oficerów zdecydował o powierzeniu przez króla Ghaziego teki premiera najpierw Dżamilowi al-Midfa’i (grudzień 1937), a następnie Nuriemu as-Sa’idowi (grudzień 1938)[7].

As-Sabbagh razem z Szabibem, Salmanem i Sa’idem tworzył tzw. złoty czworobok - nieformalną grupę sprawującą faktyczną kontrolę nad państwem irackim. Rząd Nuriego as-Sa’ida konsultował z nimi wszystkie swoje działania[8]. Postawa taka jeszcze obniżała jego znaczenie i ostatecznie doprowadziła do jego rezygnacji w 1940[9]. W tym samym roku as-Sabbagh został zastępcą szefa sztabu armii irackiej[1]. Był najbardziej charyzmatyczny z grona dominujących w irackiej polityce oficerów[10].

Aby osłabić panarabskich oficerów, regent Abd al-Ilah powołał na nowego premiera Raszida Alego al-Kilaniego i doprowadził do utworzenia rządu jedności narodowej grupującego polityków o orientacji probrytyjskiej. Równocześnie as-Sabbagh razem z innymi nacjonalistami arabskimi był przekonany o nieuniknionym zwycięstwie wojennym III Rzeszy (inspirowała go w tym zakresie działalność Al-Hadżdża Muhammada Amina al-Husajniego[1]) i twierdził, że Irak nie powinien prowokować Niemców, wspierając w jakikolwiek sposób brytyjski wysiłek wojenny[9].

Naciski złotego czworoboku na premiera (razem z innymi czynnikami) odniosły skutki; al-Kilani, wbrew oczekiwaniom regenta, coraz wyraźniej przechodził na pozycje antybrytyjskie. Gdy w związku z tym regent zaczął domagać się od niego dymisji, as-Sabbah wystąpił w obronie gabinetu i oznajmił, iż w razie dymisji al-Kilaniego wojsko wymusi przywrócenie jego rządu[9]. Ostatecznie al-Kilani odszedł ze stanowiska w styczniu 1941, gdy złoty czworobok doszedł do przekonania, że nie warto interweniować zbrojnie i ryzykować wojny domowej w jego obronie. Zaakceptował również jako nowego premiera Tahę al-Haszimiego[9]. Zorientowawszy się, iż nie zamierzał on dzielić się władzą z oficerami, as-Sabbagh i jego towarzysze siłą wymusili na nim rezygnację[9].

Zamach stanu al-Kilaniego i interwencja brytyjska

Złoty czworobek przeprowadził 1 kwietnia 1941 przewrót, znany następnie jako zamach stanu al-Kilaniego. As-Sabbagh brał udział w rozmowach z przedstawicielami III Rzeszy w sprawie poparcia dla ruchu panarabskiego[1]. Złoty czworobok przekonał również al-Kilaniego do odrzucenia brytyjskich żądań rozmieszczenia w Iraku dodatkowych sił (do czego prawo gwarantował im układ iracko-brytyjski z 1930). W rezultacie w maju wojska brytyjskie zaatakowały siły irackie, pokonały je i wkroczyły do Bagdadu, przez co doprowadziły do obalenia rządu al-Kilaniego[11].

Razem z al-Kilanim, członkami jego rządu i innymi wpływowymi oficerami[11] as-Sabbagh opuścił Bagdad przed upadkiem miasta i emigrował do Iranu. Następnie przeniósł się do Turcji[1]. W Iraku został in absentia skazany na śmierć na fali czystek przeprowadzonych przez nowy, probrytyjski rząd Nuriego as-Sa’ida[12]. Ujęty przez Brytyjczyków, w 1945 as-Sabbagh został wydany rządowi irackiemu i stracony, podobnie jak pozostali oficerowie tworzący złoty czworobok[13]. Jego ciało zostało, dla postrachu, publicznie wywieszone na bramie irackiego ministerstwa obrony[10].

Jest autorem autobiografii[1].

Przypisy

  1. a b c d e f g h Ghareeb E., Dougherty B.: Historical Dictionary of Iraq. Scarecrow Press, 2004. ISBN 978-0-8108-6568-6.
  2. a b Tripp Ch.: Historia Iraku. Warszawa: Książka i Wiedza, 2009, s. 125-126. ISBN 978-83-05-13567-2.
  3. Jamsheer H. A.: Współczesna historia Iraku. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2007, s. 81. ISBN 978-83-89899-82-8.
  4. Tripp Ch.: Historia Iraku. Warszawa: Książka i Wiedza, 2009, s. 120-121. ISBN 978-83-05-13567-2.
  5. Tripp Ch.: Historia Iraku. Warszawa: Książka i Wiedza, 2009, s. 124. ISBN 978-83-05-13567-2.
  6. Zdanowski J.: Historia Bliskiego Wschodu w XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2010, s. 125. ISBN 978-83-04-05039-6.
  7. a b Tripp Ch.: Historia Iraku. Warszawa: Książka i Wiedza, 2009, s. 128. ISBN 978-83-05-13567-2.
  8. Tripp Ch.: Historia Iraku. Warszawa: Książka i Wiedza, 2009, s. 131. ISBN 978-83-05-13567-2.
  9. a b c d e Tripp Ch.: Historia Iraku. Warszawa: Książka i Wiedza, 2009, s. 133-135. ISBN 978-83-05-13567-2.
  10. a b Dawisha A.: Iraq. A Political History. Princeton: Princeton University Press, 2013, s. 99-100. ISBN 978-0-691-15793-1.
  11. a b Tripp Ch.: Historia Iraku. Warszawa: Książka i Wiedza, 2009, s. 137-138. ISBN 978-83-05-13567-2.
  12. Tripp Ch.: Historia Iraku. Warszawa: Książka i Wiedza, 2009, s. 142-143. ISBN 978-83-05-13567-2.
  13. Dziekan M.: Historia Iraku. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2002, s. 163. ISBN 978-83-89899-82-8.

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się