| republika | |||||
| |||||
| |||||
| Hymn: | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Siedziba | |||||
| Kod ISO 3166-2 |
RU-KO | ||||
| Zarządzający |
Władimir Ujba | ||||
| Powierzchnia |
416 774 km² | ||||
| Populacja (2021) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
1,95 os./km² | ||||
| Tablice rejestracyjne |
11 | ||||
| Strefa czasowa |
czas moskiewski, UTC +3:00 | ||||
| Języki urzędowe | |||||
Położenie na mapie Rosji
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Komi (ros. i komi Коми), pełna nazwa Republika Komi (ros. Республика Коми, komi Коми Республика) – republika w składzie Federacji Rosyjskiej.
Republika Komi leży po zachodniej stronie gór Ural, na północnym wschodzie Niziny Wschodnioeuropejskiej, w północno-wschodniej europejskiej części Rosji. Graniczy z Krajem Permskim, obwodami: archangielskim, kirowskim, swierdłowskim oraz z okręgami autonomicznymi: Nienieckim, Chanty-Mansyjskim i Jamalsko-Nienieckim.
Terytorium republiki zajmuje 415 900 km² (15. na terenie Rosji), zamieszkuje ją zaledwie 1 019 000 mieszkańców (54. na terenie Rosji), gęstość zaludnienia równa jest 2,44 osoby/km². Stolicą republiki jest Syktywkar, położony w południowo-zachodniej części republiki. Językami urzędowymi są język rosyjski i język komi.
Lasy zajmują ponad 70% terytorium republiki, a bagna około 15%.
Ponad 32 800 km² północnej części Republiki Komi jest pokryte dziewiczymi lasami Komi. Jest tu Peczorsko-Iłycki Rezerwat Biosfery, który wraz z Parkiem Narodowym „Jugyd Wa” został w 1995 wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Znajduje się tu też Park Narodowy „Kojgorodzkij”.
Od 2014 r. Komi należy do moskiewskiej strefy czasowej (MSK). UTC +3:00 przez cały rok. Wcześniej, przed 27 marca 2011 roku, na terenie republiki obowiązywał czas standardowy (zimowy) strefy UTC+3:00, a czas letni – UTC+4:00.
Większość obszaru Komi leży w dorzeczu dużych równinnych rzek: Wyczegdy, Łuzy, Mezeni i Waszki. Prócz rzek typu równinnego przez teren kraju płyną też rzeki górskie. Są nimi prawe dopływy Peczory, m.in. Unja, Iłycz, Podczerem, Szczugor i in.
Głównymi rzekami Komi są:
Od wieków rzeki Komi odgrywały znaczącą rolę przy zasiedlaniu i zagospodarowywaniu zarówno tego kraju, jak i regionów położonych dalej na wschód. Już w XII wieku przez obszar dzisiejszej republiki (określanej wówczas mianem) przebiegała tzw. wielka nowogrodzka droga do Jugry (tj. dzisiejszego Chanty-Mansyjskiego Okręgu Autonomicznego – Jugry) (ros. великий новгородский чрезкаменный путь в Югру), której znaczna część wiodła właśnie ułatwiającymi komunikację licznymi rzekami Komi.
Na terenie Komi znajduje się ponad 78 tysięcy jezior, które łącznie zajmują obszar ok. 4,5 tys. km², jednak 98% tych zbiorników wodnych to jeziora niewielkie, o powierzchni nieprzekraczającej 0,5 km².
Jeziora te podzielić można ze względu na pochodzenie, jak też ze względu na położenie. Pod względem genezy wśród lokalnych zbiorników wyróżnić można polodowcowe, krasowe, torfowiskowe i reliktowe. Z uwagi na lokalizację i związaną z tym faunę i florę jeziora dzielą się na tundrowe, tajgowe (leśne), górskie oraz zalewowe. Największe rozmiary posiadają reliktowe jeziora leśne, które jednak są na ogół płytkie; największą głębokość (do 50 m) mają jeziora górskie, które z kolei są niewielkie pod względem obszaru – rzadko przekraczają 1 km².
Największe jeziora
Inne większe jeziora, ważne z gospodarczego, krajobrazowego lub ekologicznego punktu widzenia
Bagna zajmują ok. 7,7% powierzchni Komi, tj. 3,2 mln ha. Obszary te stanowią odrębne ekosystemy, silnie oddziałujące na tereny sąsiednie poprzez wpływ na poziom wód gruntowych, akumulację wilgoci i oczyszczanie wód z zanieczyszczeń, a także jako miejsca lęgowe licznych gatunków ptaków.
Największe bagna:
Na terenie republiki wydobywa się: węgiel, ropę naftową, gaz ziemny, złoto i diamenty.
Większość obszaru republiki leży w strefie klimatu umiarkowanego chłodnego, typu kontynentalnego, jedynie północne skrawki kraju pozostają w strefie klimatu subpolarnego.
Zima na tym obszarze jest dość długa i bardzo chłodna; średnia temperatura najchłodniejszego miesiąca – stycznia waha się od −17 °C na południu kraju do −20 °C w części północnej. Lato, jakkolwiek krótkie, jest dość ciepłe – średnia temperatura lipca to od +11 °C na północy do +15 °C na południu republiki.
W regionie występuje dość wysoki poziom opadów – średnio ok. 700 mm; opady te mają głównie postać deszczu, a ich największe nasilenie ma miejsce w sierpniu.
Od średniowiecza tereny dzisiejszej republiki wchodziły w skład Państwa Nowogrodzkiego; pod koniec XV wieku stały się częścią Państwa Moskiewskiego. Obszary te były ważnym źródłem futer. Z racji surowego klimatu i braku dróg ziemie Komi pozostawały bardzo słabo zaludnione.
W XVIII wieku tereny dzisiejszej republiki wchodziły w skład guberni archangielskiej, w której ramach stanowiły 3 ujezdy (jareński, solwyczegodzki i pustoziorski); w 1780 z części terenu ujezdu jareńskiego wydzielono ujezd ust-sysolski. Niższą od ujezdu jednostką podziału administracyjnego była wołost (ros. волость) – jednostka zbliżona do polskiej gminy.
Na początku XX wieku niewielkie części dzisiejszego obszaru Komi wchodziły też w skład guberni wołogodzkiej i wiackiej.
W latach 30. odkryto na terenie Komi duże zasoby węgla kamiennego (eksploatacja rozpoczęła się jednak dopiero w latach II wojny światowej, gdy Wehrmacht zajął dostarczające węgla na potrzeby radzieckiej gospodarki obszary zagłębia Donbasu). W latach 30. rozpoczęto w Komi budowę przemysłu, zbudowano koleje i drogi. Spowodowało to szybki napływ osadników (głównie Rosjan) i wzrost zaludnienia.
Od lat 30. do 50. XX wieku obszar republiki był ważnym punktem na mapie radzieckiego systemu obozów – Gułagów. Część ówczesnych obozów funkcjonuje do dziś jako więzienia lub kolonie karne.
Po upadku ZSRR przemysł republiki (główne źródło dochodów mieszkańców) znalazł się w kryzysie. Spowodowało to znaczną emigrację, w konsekwencji czego w latach 1990–2007 liczba mieszkańców kraju spadła o 22%.
Autonomia Komiaków utworzona została 22 sierpnia 1922, kiedy to zorganizowano Komi-Zyriański Obwód Autonomiczny. Tworzenie autonomicznych jednostek terytorialnych dla mniejszości narodowych było częścią polityki tzw. korienizacji, tj. przyznawania autonomii mniejszościom narodowym zamieszkującym obszary dawnego Imperium, poprzednio dyskryminowanym i rusyfikowanym przez carat. Obwód istniał do 5 grudnia 1936. Wtedy to zmieniono status tej autonomicznej jednostki administracyjnej – podniesiono jej rangę i poszerzono zakres autonomii, tworząc Komijską Autonomiczną Socjalistyczną Republikę Radziecką. Komijska ASRR została zlikwidowana w 1990 na fali zmian związanych z rozpadem ZSRR. Jej prawną kontynuacją jest obecna Republika Komi.
Rdzenną ludnością kraju są ugrofińscy Komiacy (dawniej zwani też Zyrianami). Wywodzą się oni ze średniowiecznych plemion ugrofińskich, zamieszkujących tereny między jeziorem Ładoga a Uralem. Już od XI wieku podlegali ruskim (potem rosyjskim) wpływom kulturowym, które nasiliły się jeszcze w XIV i XV w., gdy ziemie Komi zostały formalnie włączone do Rosji. Na przełomie średniowiecza i epoki nowożytnej Komiacy pod wpływem Rosjan przyjęli religię prawosławną, choć do dziś, zwłaszcza na północy i na odizolowanych obszarach wiejskich zachowali elementy dawnego kultu przyrody.
Ludność ogółem: 975 000 (szacunkowo na koniec 2006)
Zmiany składu etnicznego populacji Komi w latach 1926–2002 (według danych spisowych)
| 1926 | 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2002 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Komiacy | 191 245 (92,2%) |
231 301 (72,5%) |
245 074 (30,4%) |
276 178 (28,6%) |
280 798 (25,3%) |
291 542 (23,3%) |
256 464 (25,2%) |
| Rosjanie | 13 731 (6,6%) |
70 226 (22,0%) |
389 995 (48,4%) |
512 203 (53,1%) |
629 523 (56,7%) |
721 780 (57,7%) |
607 021 (59,6%) |
| Ukraińcy | 34 (0,0%) |
6010 (1,9%) |
80 132 (9,9%) |
82 955 (8,6%) |
94 154 (8,5%) |
104 170 (8,3%) |
62 115 (6,1%) |
| Białorusini | 11 (0,0%) |
3323 (1,0%) |
22 339 (2,8%) |
24 706 (3,1%) |
24 763 (2,2%) |
26 730 (2,1%) |
15 212 (1,5%) |
| Tatarzy | 32 (0,0%) |
709 (0,2%) |
8459 (1,0%) |
11 906 (1,5%) |
17 836 (1,6%) |
25 980 (2,1%) |
15 680 (1,5%) |
| Niemcy | 15 (0,0%) |
2617 (0,8%) |
19 805 (2,5%) |
14 647 (1,8%) |
13 339 (1,2%) |
12 866 (1,0%) |
9246 (0,9%) |
| inni | 2246 (1,1%) |
4810 (1,5%) |
40 395 (5,0%) |
42 207 (4,4%) |
49 948 (4,5%) |
67 779 (5,4%) |
52 936 (5,2%) |
Zdecydowana większość populacji republiki wyznaje prawosławie. Prócz tego istnieje liczna grupa ateistów; z mniejszości religijnych najliczniejsi są muzułmanie (ok. 2%). Katolicy stanowią 0,4% populacji.
miasta i największe osiedla typu miejskiego (stan na 1 stycznia 2005)
| Nazwa | Nazwa rosyjska | Liczba mieszkańców |
|---|---|---|
| Syktywkar | Сыктывкар | 228 928 |
| Uchta | Ухта | 103 064 |
| Workuta | Воркута | 82 000 |
| Peczora | Печора | 47 726 |
| Usinsk | Усинск | 45 238 |
| Inta | Инта | 38 772 |
| Sosnogorsk | Сосногорск | 29 203 |
| Worgaszor | Воргашор | 19 873 |
| Jemwa | Емва | 15 777 |
| Siewiernyj | Северный | 14 228 |
| Wuktył | Вуктыл | 14 031 |
| Niżnyj Odes | Нижний Одес | 11 654 |
| Mikuń | Микунь | 11 409 |
| Żeszart | Жешарт | 9832 |
| Jariega | Ярега | 8519 |
| Troicko-Pieczorsk | Троицко-Печорск | 8499 |
| Krasnozatonskij | Краснозатонский | 8464 |
| Wodnyj | Водный | 6662 |
| Ussogorsk | Усогорск | 5432 |
| Zapoliarnyj | Заполярный | 4498 |
| Wierchniaja Maksakowka | Верхняя Максаковка | 4010 |
| Wojwoż | Войвож | 3673 |
| Szudajag | Шудаяг | 3620 |
| Komsomolskij | Комсомольский | 3426 |
| Kożwa | Кожва | 3421 |
| Sindor | Синдор | 2973 |
| Błagojewo | Благоево | 2607 |
| Wierchniaja Inta | Верхняя Инта | 2095 |
| Siedkyrkieszcz | Седкыркещ | 2011 |
Gospodarka Komi opiera się głównie na wydobyciu surowców energetycznych (ropa naftowa, gaz ziemny oraz węgiel) oraz wykorzystaniu lasów (przemysł drzewny i celulozowo-papierniczy).
Po rozpadzie ZSRR lokalna ekonomia pogrążona jest w kryzysie; spowodował on m.in. to, iż w ciągu ostatniego dwudziestolecia populacja kraju spadła o blisko ¼.
Republika Komi dzieli się na 15 rejonów municypalnych (ros. муниципальный район); 5 największych miast stanowi wydzielone okręgi miejskie.
Na obszarze Komi znajdują się złoża kopalin opałowych, zwłaszcza węgla (213 mld ton, z czego – węgiel kamienny, ok. 78%, węgiel brunatny – 19%, antracyt – 3%), łupków opałowych, asfaltytu, torfu (złoża: 12 mld ton) oraz ropy naftowej (blisko 4 mld ton) i gazu ziemnego (ok. 3 trylionów m³).
Ponadto na terenie republiki istnieją pokłady pierwiastków i minerałów wykorzystywanych w przemyśle chemicznym, przede wszystkim fosforytów, siarki, soli kamiennej i wapiennych, barytu i fluorytu.
Prócz tego w Komi wydobywane są wapienie i dolomity, gips, piaskowiec i kwarcyt. W górach Uralu na wschodzie znajdują się złoża kwarcu, rubinów, granatów, prehnitu i bursztynu. W różnych częściach kraju znajdują się także miejsca wydobycia agatów, jaspisu, marmuru (różnych typów), nefrytu, jadeitu itd.
Z rud metali odkryto m.in. tytan, rudy aluminium (boksyty) i metale szlachetne – zwłaszcza złoto (w Uralu Polarnym i na Timanie oraz w dorzeczu rzeki Korzym).
Tablice pojazdów zarejestrowanych w Republice Komi mają oznaczenie „11” w prawym górnym rogu nad flagą Rosji i literami RUS.
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
