Publikowana najpierw w odcinkach w warszawskiej „Gazecie Polskiej” (lata 1895–1896) i – z minimalnym opóźnieniem w stosunku do „Gazety” – także w krakowskimdzienniku „Czas” i „Dzienniku Poznańskim”. Wkrótce powieść została wydana w formie druku zwartego, jej premiera odbyła się w Krakowie, w 1896 roku. Powieść odniosła światowy sukces i została przetłumaczona na ponad pięćdziesiąt języków. Pełny tekst powieści Quo vadis znajduje się w rękopisieBiblioteki Narodowej, a we wrocławskim Ossolineum znajduje się 39 luźnych kart pierwszego szkicu powieści[1]. Rękopis BN został zakupiony od spadkobiercówLeopolda Kronenberga. Karty znajdujące się w zbiorach Ossolineum pochodzą ze zbiorów rodziny pisarza z Oblęgorka.
Henryk Sienkiewicz dostał Literacką Nagrodę Nobla za całokształt twórczości. Quo vadis jest jednym z najbardziej znanych dzieł autora, dlatego częstym błędem jest uznawanie, że nagroda Nobla została przyznana właśnie za to dzieło. W istocie w 1905 roku Sienkiewicz otrzymał ją za wybitne osiągnięcia pisarskie w literaturze epickiej[2].
Tytuł książki to łaciński zwrot, oznaczający: Dokąd idziesz?. Odwołuje się on do słów Quo vadis, Domine? (Dokąd idziesz, Panie?), wypowiedzianych według legendy, przywołanych również w powieści, przez apostoła Piotra do Chrystusa.
W 1894 roku powstały pierwsze rozdziały Quo vadis, które ukazały się drukiem od marca 1895 roku w warszawskiej „Gazecie Polskiej”, krakowskim „Czasie” oraz „Dzienniku Poznańskim” (do lutego 1896 roku). Wydanie książkowe pojawiło się niedługo później i zrobiło zawrotną karierę w całej Europie. Książka do dziś cieszy się wyjątkową popularnością, została przetłumaczona na 57 języków, w tym na arabski, japoński, a także esperanto i opublikowana w ponad 70 krajach[6]. Quo vadis wielokrotnie adaptowano i wystawiano na deskach teatrów, ukazała się opera oparta na motywach powieści. W 1913 roku dzieło zostało po raz pierwszy sfilmowane, a później było ekranizowane jeszcze kilkakrotnie.
W 2016 Sienkiewiczowską powieść odczytywano publicznie podczas akcji społecznej propagującej znajomość literatury narodowej – Narodowe Czytanie Quo vadis[3][4]. Z tej okazji 3 września rękopis powieści opuścił na jeden dzień skarbiec Biblioteki Narodowej i można go było oglądać w warszawskim Pałacu Rzeczypospolitej.
Pełny tekst: Quo vadis w Wikiźródłach Pobierz jako: EPUB • PDF • MOBI
Miejsce i czas akcji
Akcja rozgrywa się głównie w Rzymie, podczas końcowych 6 lat panowania Nerona (63–68 r.), akcja epilogu – ok. 68 r. Wydarzenia pozwalające określić czas akcji to: przybycie Winicjusza do Rzymu po zawarciu pokoju z Partami (63 r.), pożar Rzymu (64 r.), śmierć Petroniusza (66 r.), śmierć Nerona (68 r.). Rzym był wówczas miastem wielonarodowościowym, bardzo zróżnicowanym.
Opis fabuły
Ta sekcja od 2024-03-06 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach:
Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.
Głównym wątkiem powieści jest miłość Winicjusza i Ligii. Należą oni do dwóch odrębnych światów: Winicjusz jest patrycjuszem rzymskim, Ligia zakładniczką pochodzącą z barbarzyńskiego plemienia Ligów, a także chrześcijanką. Wątek miłosny posiada liczne zwroty akcji: ucieczkę Ligii, jej poszukiwania przez Winicjusza, próbę porwania, przemianę Winicjusza i przyjęcie przez niego chrztu, wreszcie uwięzienie i cudowne ocalenie na arenie. Historyczny wątek powieści skupia się na osobie rzymskiego cesarza Nerona, a także na prześladowaniach i szerzeniu się wiary chrześcijańskiej. Istotną dla utworu postacią jest Petroniusz – rzymski patrycjusz, bliski doradca Nerona, wyrocznia smaku i elegancji, będący w powieści symbolem odchodzącej kultury antycznej. Balansujący na krawędzi życia i śmierci, krytykuje pomysł cesarza i przegrywa. Tak jak zaczął, kończy akcję, umierając samobójczo w ramionach ukochanej Eunice. Najbardziej tragiczną i jednocześnie komiczną postacią jest Chilon Chilonides. Nie ma zasad moralnych i jest gotów sprzedać niewinnego. Jednak i w nim zachodzi poważna zmiana, na końcu umiera na krzyżu w obronie tych, których wydał – chrześcijan. Punkt kulminacyjny stanowi walka Ursusa z turem. Pokonanie zwierza oznacza szczęśliwe zakończenie wątku miłosnego. Odtąd Ligia, Winicjusz i Ursus są pod opieką ludu rzymskiego. Ten moment symbolizuje także odwrót sympatii Rzymian od Nerona i zwrócenie się ku chrześcijanom.
Bohaterowie
W powieści pojawiają się:
augustianie – najbliżsi z otoczenia cesarza Nerona (doradcy).
patrycjusze – możne rody rzymskie w senacie, sprawują najwyższe urzędy, biorą udział w wyprawach wojennych.
plebejusze– ludzie wolni, ale niezbyt bogaci (kupcy, rzemieślnicy, a także wolna biedota).
niewolnicy – często to jeńcy wojenni, nie mają żadnych praw, wśród nich wyróżniają się gladiatorzy.
Lukan – poeta, bratanek Seneki, bliski towarzysz Nerona. Brał udział w spisku Pizona, za co został skazany na śmierć i popełnił samobójstwo.
Neron – cesarz rzymski, panował w latach 54–68. W 65 r. brutalnie stłumił wymierzony przeciw sobie spisek Pizona. Popełnił samobójstwo w willi wyzwoleńca Faona.
Petroniusz – arbiter elegantiarum, mistrz dobrego smaku, patrycjusz rzymski, obiekt zawiści Tygellina, zamieszany w spisek Pizona, popełnił samobójstwo. W utworze Sienkiewicza jest wujem Marka Winicjusza, epikurejczykiem, estetą, odmawia udziału w spisku.
Wespazjan – późniejszy cesarz rzymski, za czasów Nerona namiestnik Afryki. Wsławił się drzemkami podczas występów cesarza, za co popadł w niełaskę[6].
Westynus – konsul, jego pierwszą żoną była Statilia Messalina, początkowo jeden z najbliższych przyjaciół Nerona, następnie przez niego zgładzony.
Bohaterowie fikcyjni
Marek Winicjusz – patrycjusz rzymski, trybun wojskowy. Zakochuje się w Ligii i pod jej wpływem zostaje chrześcijaninem.
Ligia (Kallina) – córka wodza barbarzyńskiego plemienia Ligiów, zakładniczka Rzymu, wychowana przez Aulusa Plaucjusza i Pomponię Grecynę. Chrześcijanka, ukochana Marka Winicjusza. Jednak odmawia zostania kochanką Winicjusza i ucieka przy pomocy Ursusa. Dzięki niej młody patrycjusz przechodzi przemianę, stając się chrześcijaninem. Wówczas Ligia zgadza się go poślubić.
Ursus – po chrzcie Urban; służył matce Ligii, po jej śmierci przyrzekł, że będzie bronić jej córki; odznaczał się potężną siłą fizyczną: zabił zapaśnika Krotona, na arenie gołymi rękami pokonał tura.
Glaukus – z pochodzenia Grek; lekarz; chrześcijanin; kilkakrotnie skrzywdzony przez Chilona Chilonidesa, który sprzedał w niewolę jego dzieci i żonę; wielokrotnie przebaczał Chilonowi jego czyny, czym w końcu przyczynił się do jego nawrócenia; zginął na płonącym krzyżu - pochodni Nerona.
Kryspus – fanatyczny chrześcijanin, bardzo radykalny, ginie na krzyżu podczas Igrzysk.
Eunice – niewolnica i kochanka Petroniusza, wybiera śmierć samobójczą z ukochanym zamiast wyzwolenia i życia pośród jego bogactw.
Chilon Chilonides – filozof; Grek; żyje z nauczania przypadkowych ludzi i oszustw; jest łasy na pieniądze – wydaje chrześcijan Neronowi za posadę i złoto, wcześniej sprzedał rodzinę Glaukusa w niewolę; nawraca się pod koniec powieści (pod wpływem postawy Glaukusa umierającego na płonącym palu).
Germanin Gulo – niewolnik, wychowawca i nauczyciel Marka Winicjusza.
Interpretacja
Utwór ma wyraźną wymowę ideową, głosi zwycięstwo idei moralnej nad fizyczną przemocą. Pojawiały się interpretacje, które Ligię pochodzącą z północnego ludu Ligiów utożsamiały z Prasłowianami, wiele domysłów snuto na temat kim jest i kogo oznacza Ursus, olbrzym ratujący księżniczkę (Polskę)[7]. W ówczesnej literaturze europejskiej autorzy często wstawiali bohaterów swojej narodowości – np. J. Verne. Ówczesna nauka także nie odrzucała jednoznacznie hipotezy o Ligach jako Prasłowianach.
Tytuły alternatywne
Tytuły poszczególnych wydań nieznacznie się od siebie różniły. Różnice dotyczyły podtytułów oraz znaku zapytania.
Quo vadis
Quo vadis?
Quo vadis: Powieść z czasów Nerona
Quo vadis?: Powieść z czasów Nerona
Ekranizacje
Na podstawie książki nakręcono kilka filmów:
Quo Vadis? reż. Lucien Nonguet i Ferdinand Zecca, 1901, Francja (film niemy).
Quo Vadis? reż. Enrico Guazzoni, 1912, Włochy (film niemy).
Quo Vadis reż. Gabriello D'Annunzio i Georg Jacoby, 1924, Włochy (film niemy).
Na Quo vadis Sienkiewicza oparta została fabuła powieści Quo vadis. Trzecie tysiąclecie autorstwa Martina Abrama, której akcja rozgrywa się w XXII wieku.
Przypisy
↑Jadwiga Chojko-Boutière, Dwie wersje „Pieśni Nerona” w rękopisie „Quo vadis”, Pamiętnik Literacki nr 57/3, 1966