Niektóre z zamieszczonych tu informacji wymagają weryfikacji. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.
Wasilij Polenow: Le droit du Seigneur (1874) – starzec przyprowadza swoje młode córki do pana feudalnego
Prawo pierwszej nocy (łac.ius primae noctis) – prawo mężczyzny o wysokiej randze społecznej, rodzinnej lub religijnej do zdeflorowania świeżo poślubionejżony każdego z wprost mu podległych czy zależnych mężczyzn.
Recepcja
Zwyczaj ten opisany został m.in. przez Herodota jako obyczaj ludów Afryki[1]. Prawo to formalnie do niedawna obowiązywało na wyspie Sark, choć od dawna było już niestosowane. W kontekście europejskim wielu historyków uważa prawo pierwszej nocy za legendę miejską[2]
Feudalizm
Najczęściej to prawo pana feudalnego do spędzenia pierwszej nocy ze świeżo poślubioną żoną każdego ze swych poddanych i zdeflorowania jej[3][4].
W Europie funkcjonował w okresie średniowiecza jedynie w niektórych regionach Francji i Włoch i to przez krótki czas. Niemal wszystkie informacje na ten temat pochodzą ze źródeł mówiących o wykupywanych przez wasali zobowiązaniach, celem uniknięcia wyegzekwowania tego prawa. Było ono jednym z uprawnień pana feudalnego w stosunku do poddanych, stanowiących jego źródło dochodu związane z nadzwyczajnymi wydarzeniami. Podobnie jak prawo do wyboru narzeczonej dla swego wasala, stanowiło rodzaj podatku. W niektórych rejonach, gdzie to prawo stosowano, zostało ono zastąpione „transakcją”, polegającą na tym, że pan feudalny w zamian za zgodę na spędzenie nocy poślubnej z żoną poddanego pozwalał mu na upolowanie jednego lub kilku jeleni ze swego lasu. Zwyczaj ten szybko wyszedł z użycia, ponieważ mężowie zgadzający się na taką „transakcję” nie cieszyli się szacunkiem w swoim otoczeniu (jedyny ślad to nazywanie zdradzanego męża „rogaczem”).
Judaizm
Dziewictwo panny młodej było w judaizmie szczególną wartością. Było na tyle ważne, że Miszna stwierdza, że śluby zawierano w środy, by – w razie, gdyby okazało się w czasie nocy poślubnej, że panna młoda nie była dziewicą – pan młody mógł złożyć pozew do sądu zwanego bet din, który zasiadał regularnie w czwartki (Ketubot 1,1). Przyjął się jednak zwyczaj zawierania ślubu we wtorek, by zapobiec wyegzekwowaniu przez miejscowego władcę prawa pierwszej nocy[5][6].
Hinduizm
Max Weber podaje, że niekiedy praktykowano ten zwyczaj we wspólnocie gokulastha gosainów, potomków Gokul Natha z linii sukcesji Wallabhy. Świadczą o tym dokumenty z procesu sądowego, który odbył się w 1862 w Bombaju. Gosainowie dokonywali takiego świętego zespolenia w obecności członków gminy religijnej z nowo poślubionymi członkiniami wspólnoty[7].
↑Libijczycy mieszkają w takim porządku: Poczynając od Egiptu, jako pierwsi z nich zajmują swe siedziby Adyrmachidzi, którzy mają przeważnie egipskie zwyczaje, ale szaty takie jak reszta Libijczyków. (...) oni tylko mające wyjść za mąż dziewice pokazują królowi; która z nich najwięcej mu się spodoba, tę on pozbawia dziewictwa. (Dzieje IV, 168, tłum. Seweryn Hammer).
↑AlainA.BoureauAlainA., The Lord’s First Night: The Myth of the Droit de Cuissage [online].
↑Seksuologia kulturowa. W: Anna Zadrożyńska: Etnologiczne problemy seksuologii. Kazimierz Imieliński (red.). Warszawa: PWN, 1984, s. 206. Cytat: Publiczny stosunek seksualny, jeżeli rozumieć go jako znak w komunikowaniu o określonych treściach, wyjaśniałby również dawny obyczaj przyznający jednemu z mężczyzn o wysokiej randze społecznej czy rodzinnej ius primae noctis. Bywał on najczęściej przywódcą innych mężczyzn w osadzie lub głową rodu (tym samym „właścicielem” podlegających mu kobiet). Miał więc obowiązek (nie przywilej), jako ich oficjalny przedstawiciel, odbierania proponowanego gestu przyjaźni i dowodu wartości ofiarowywanej kobiety. Ius primae noctis było więc raczej oznaką hierarchii mężczyzn w społeczności, jej symboliczną realizacją, a nie prymitywnym wykorzystywaniem władzy. Podobny sens najprawdopodobniej należałoby przypisać obyczajowi wymagającemu, by wszyscy mężczyźni wioski lub towarzysze pana młodego z określonego związku mężczyzn przed nim w trakcie obrzędu mieli stosunek z nowo poślubioną kobietą (...) Było to więc społeczne przyjęcie daru i społeczne zaakceptowanie powstającej więzi.
↑Michael P. Ghiglieri Ghiglieri: Ciemna strona człowieka. W poszukiwaniu źródeł męskiej agresji. Warszawa: Wydawnictwo CiS, Wydawnictwo WAB, 2001, s. 75. Cytat: W czasach feudalnych europejskie droit du seigneur (albo ius primae noctis – prawo pierwszej nocy) pozwalało panu odbyć pierwszy stosunek z każdą panną młodą w jego włościach. Taki pan zapładniał, jak się ocenia, jedną na pięć świeżo zaślubionych małżonek.
↑Por. L.L.RabinowitzL.L., Marriage Laws, s. 152–160.
↑Virgin, Virginity. W: Encyclopaedia Judaica. T. 16. s. 162.
↑III. Azjatycka religijność sekt i zbawiciela. W: Max Weber: Dzieła zebrane z socjologii religii. Etyka gospodarcza religii światowych. Grzegorz Sowiński (tł.). Wyd. 1. T. II. Hinduizm i buddyzm. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”, 2000, s. 308. ISBN 83-88508-11-3.
Bibliografia
Boureau, Alain, The Lord’s First Night: The Myth of the Droit De Cuissage. Chicago: Univ. of Chicago Press, 1998. ISBN 0-226-06743-2.
