Prawo Grimma (ang. Grimm’s law) – prawo głosowe, opisujące przebieg pierwszej (starogermańskiej) przesuwki spółgłoskowej[1].
Zostało sformułowane w 1822 roku przez Jacoba Grimma w jego Deutsche Grammatik na podstawie pochodzących z 1818 roku ustaleń Rasmusa Kristiana Raska (stąd inna nazwa – reguła Raska). W 1877 doprecyzował je Karl Verner, który zauważył, iż dalsza ewolucja indoeuropejskich głosek zwartych bezdźwięcznych p, t, k zależy od tego, czy akcent występuje przed czy za nimi (prawo Vernera)[2]. Zjawisko przechodzenia indoeuropejskich zwartych bezdźwięcznych w germańskie zwarte dźwięczne traktowano do tego momentu jako wyjątek. Angielską nazwę Grimm’s law wprowadził w 2. poł. XIX w. Max Friedrich Müller. Niektórzy językoznawcy uważają, że nie jest to określenie adekwatne, gdyż użycie słowa law (‘prawo’) sugeruje regułę o charakterze bezwyjątkowym i uniwersalnym, a więc dotyczącą wszystkich języków. Tylko niewielka liczba odkrytych przez językoznawstwo zasad, np. prawo Zipfa, spełniałaby taki wymóg.
Prawo Grimma mówi, iż indoeuropejskie spółgłoski zwarte bezdźwięczne przechodzą w językach starogermańskich (zob. język pragermański) przed akcentem – w zwarte dźwięczne, po akcencie – w przydechowe. Indoeuropejskie zwarte dźwięczne w starogermańskich ubezdźwięczniają się. Indoeuropejskie przydechowe przechodzą w starogermańskie zwarte dźwięczne.
Starogermańskie spółgłoski zwarte bezdźwięczne po samogłoskach w śródgłosie przechodzą w staro-wysoko-niemieckie długie bezdźwięczne szczelinowe, a po spółgłoskach i w nagłosie – w zwarto-szczelinowe. Starogermańskie zwarte dźwięczne na ogół ulegają w staro-wysoko-niemieckim ubezdźwięcznieniu[3].
Prawo Grimma można ująć tabelarycznie:
Języki | Głoski | |||
---|---|---|---|---|
grecki (ogólniej: indoeuropejskie) |
zwarte bezdźwięczne p, t, k |
zwarte dźwięczne b, d, g |
aspiraty (przydechowe) bh, dh, gh | |
przed akcentem | po akcencie | |||
gocki (ogólniej: starogermańskie) |
zwarte dźwięczne b, d, g |
aspiraty (przydechowe) f, θ, x |
zwarte bezdźwięczne p, t, k |
zwarte dźwięczne b, d, g |
Języki | Głoski | ||
---|---|---|---|
starogermańskie | zwarte bezdźwięczne p, t, k |
zwarte dźwięczne b, d, g | |
w śródgłosie po samogłoskach | w nagłosie lub po spółgłosce | ||
staro-wysoko-niemiecki | bezdźwięczne szczelinowe ff, zz, hh |
zwarto-szczelinowe pf, ts, kh |
(najczęściej) zwarte bezdźwięczne p, t, k |
zwarte dźwięczne > zwarte bezdźwięczne:
zwarte bezdźwięczne > szczelinowe bezdźwięczne
aspiraty > zwarte dźwięczne
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.