Kiedy powstała w 1918 r. niepodległa Rzeczpospolita, należało między innymi stworzyć niezależną administrację. Ustrój terytorialny w niepodległym państwie był konsekwencją systemów prawnych państw zaborczych. Podstawą utworzenia administracji na tym terenie była ustawa z 3 grudnia 1920 r. O tymczasowej organizacji władz administracyjnych II instytucji (województwa) na obszarach byłego Królestwa Galicji i Lodomerii i Wielkiego Księstwa Krakowskiego oraz wchodzących w skład Rzeczypospolitej obszarach Spisza i Orawy. Tak powstał powiat nowotarski i powiat spisko-orawski, składający się z miejscowości przyłączonych z Czechosłowacji przez Radę Ambasadorów w 1920 r. z siedzibą w Nowym Targu[2]. Kres temu powiatowi położyła unifikacja z powiatem nowotarskim dokonana 1 lipca 1925r[3].
Po zakończeniu II wojny światowej powiat odrodził się w tych samych granicach, ale w innych warunkach politycznych.
Istotnym uszczupleniem terytorium powiatu było utworzenie w 1951 r. powiatu miejskiego Zakopane[8]. Spowodowane to było szybkim rozwojem tego miasta, które stało się centrum turystyki i sportów zimowych.
Natomiast Rabka jako centrum uzdrowiskowe uzyskała status miasta w 1953 r.[9] Tak więc bilans jeśli chodzi o liczbę miast był taki sam, z tym że powiat stracił istotną część terytorium turystycznego z Zakopanem.
Ważnym momentem była przeprowadzona w 1954 r. reforma struktury administracyjnej państwa, która likwidowała gminy, tworząc w ich miejsce gromady z gromadzkimi Radami Narodowymi, jako organami państwowymi. Zburzyło to system strukturalno-przestrzenny oraz przyzwyczajenie mieszkańców.
Tak więc w porównaniu z katalogiem gmin z 1934r nastąpiły pewne zmiany, nie przywrócono gmin Chochołów i Odrowąż, gmina Ludźmierz zmieniła nazwę na Lasek, a gmina Ciche na Ratułów.
Dekada gierkowska w połowie lat siedemdziesiątych to okres wielu zmian administracyjnych w kraju, która nie ominęła również ziemi podhalańskiej. Bardzo ważnym wydarzeniem była likwidacja powiatu nowotarskiego i przyłączenie miast i gmin byłego powiatu do nowego województwa nowosądeckiego w połowie 1975 r.[11]
Dla ówczesnych władz ważną rzeczą było konsolidowanie jednostek albo ich podział. I tak w styczniu 1976 r. połączono gminy Lipnica Wielka i Jabłonka w gminę Jabłonka, gminę Ratułów i Czarny Dunajec w gminę Czarny Dunajec, Szaflary i Biały Dunajec w gminę Biały Dunajec. Do gminy Raba Wyżna włączono część obszaru gminy Spytkowice[12].
Dalszym krokiem do konsolidacji gmin, było stworzenie w 1977 r. gminy Tatrzańskiej. W jej skład weszły znoszone gminy Poronin, Kościelisko-Witów oprócz Dzianisza i Chochołowa, część gminy Biały Dunajec (Bustryk, Suche, Ząb) oraz część gminy Czarny Dunajec (Nowe Bystre)[13].
Wraz z nastaniem przywróceniem niepodległości naszemu krajowi, nastąpił proces demokratyzacji i powołania samorządu gminnego. W maju 1990 r. odbyły się pierwsze wybory do tych organów. Mieszkańcy mogli wreszcie swobodnie wypowiedzieć się o przynależności do tej, czy innej gminy.
I tak rozporządzeniem Rady Ministrów 2 kwietnia 1991 r. utworzono ponownie: gminę Lipnica Wielka z gminy Jabłonka oraz Szaflary z gminy Biały Dunajec[14].
W 1994 r. zniesiono gminę Tatrzańską, wyodrębniając miasto Zakopane i tworząc gminy: Kościelisko i Poronin[15]. Z kolei w związku z napełnianiem zbiornika Czorsztyńskiego, uległo zalaniu kilka miejscowości. Co spowodowało wybudowanie nowej wsi Maniowy, gdzie przeniesiono siedzibę gminy Czorsztyn.
Finałem tych zmian było dopełnienie reformy administracyjnej, gdzie powołano województwo małopolskie i ponownie powiat nowotarski. W jego skład weszły miasta: Nowy Targ, Rabka i Szczawnica oraz gminy Nowy Targ, Jabłonka, Lipnica Wielka, Raba Wyżna, Czarny Dunajec, Szaflary, Czorsztyn, Krościenko nad Dunajcem, Łapsze Niżne, Ochotnica Dolna i Spytkowice. Łatwo zauważyć, że nie wszystkie dawniejsze gminy weszły ponownie w skład powiatu nowotarskiego. Gminy Biały Dunajec, Bukowina Tatrzańska, Kościelisko i Poronin wraz z Zakopanem, stworzyły nowy powiat tatrzański. W powiecie nowotarskim znalazła się gmina Spytkowice, która przed reformą stanowiła część powiatu suskiego[16].
Według danych z 31 grudnia 2019 roku[17] powiat zamieszkiwały 191 782 osoby. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwały 191 882 osoby[18].