Pontifex maximus (łac. najwyższy kapłan; dosłownie: najwyższy budowniczy mostów) – najwyższy w hierarchii kapłan w starożytnym Rzymie, przełożony kolegium kapłańskiego, tzw. pontyfików.
Ogólnie przyjmuje się, że tytuł pontifex maximus znaczy najwyższy budowniczy mostów (od łacińskiego pons i facere)[1]. Mniejszym zainteresowaniem cieszy się teoria o etruskim pochodzeniu tytułu, który miałby wówczas znaczyć przygotowujący do drogi (od etruskiego słowa pont – droga).
Jak podaje tradycja, kolegium kapłańskie wraz z jego przewodniczącym miał utworzyć Numa Pompiliusz, drugi król Rzymu[2]. Początkowo najwyższy kapłan mianowany był przez władcę, a po upadku monarchii wybierany dożywotnio przez pozostałych pontyfików z własnego grona. Pod koniec III wieku p.n.e. wprowadzono wybór pontifexa maximusa na komicjach trybusowych[3].
Najwyższy kapłan zajmował się sprawami kultu państwowego. Tym samym podlegał mu kalendarz i kolegium westalek. W 254 roku p.n.e. urząd pełniony dotychczas tylko przez przedstawicieli patrycjatu objął plebej Tyberiusz Coruncarius.
Po śmierci Lepidusa w 12 roku p.n.e. urząd najwyższego kapłana objął Oktawian August i odtąd aż do roku 375 n.e. tytuł ten noszony był przez każdego kolejnego cesarza[4]. W przypadku dwuwładztwa czy w okresie tetrarchii tytuł najwyższego kapłana noszony był zawsze tylko przez jednego z augustów, gdyż prawo zabraniało jego dzielenia[5]. Cesarze pełnili swą sakralną funkcję podczas licznych świąt. Tytuł ten wskazywał także na opiekuńczą funkcję cesarza w stosunku do wszystkich religii w cesarstwie. Cesarz mógł więc ustanawiać kapłanów i kalendarz świąt wszystkich religii cesarstwa. Dopiero w 375 roku chrześcijański cesarz Gracjan po wstąpieniu na tron odmówił przyjęcia do swojej tytulatury godności najwyższego kapłana i zrzekł się związanych z tym urzędem funkcji[6]. Nie oznacza to jednak, iż od tego czasu cesarze zrezygnowali z interwencji w sprawy kościelne.
Od V w. za sprawą papieża Leona I (440–461) tytułem „pontifex maximus” zaczęto określać biskupów Rzymu[7][8][9]. Pomimo że tytuł ten stał się powszechny i pojawiał się w inskrypcjach na budynkach, monumentach i monetach w Watykanie, nigdy nie został włączony do oficjalnej tytulatury papieży (Annuario Pontificio jako czwarty oficjalny tytuł papieży podaje: Summus Pontifex Ecclesiae Universalis).
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.