Policja – umundurowana (służba mundurowa) i uzbrojona formacja służąca społeczeństwu i przeznaczona do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa publicznego i porządku publicznego; jeden z organów ścigania. Została utworzona na mocy Ustawy o Policji z dnia 6 kwietnia 1990 roku. Nadzór nad Policją sprawuje minister właściwy ds. wewnętrznych. Zwierzchnikiem wszystkich funkcjonariuszy i pracowników cywilnych formacji jest Komendant Główny Policji. Od 22 grudnia 2023 stanowisko komendanta głównego zajmuje insp. Marek Boroń.
W całej Polsce istnieje telefoniczne przekierowanie z numeru 997 do centrum powiadamiania ratunkowego, które działa zarówno z telefonu komórkowego, jak i stacjonarnego. Centrum powiadamiania ratunkowego obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych112, 997, 998 i 999, umożliwiając przekazanie zgłoszenia alarmowego w celu zaangażowania właściwych służb ratowniczych[4].
Jednolitym numerem alarmowym obowiązującym na terenie całej Unii Europejskiej jest numer 112. Działa zarówno z telefonów stacjonarnych, jak i komórkowych. Numer 112 służy do powiadamiania w sytuacjach zagrożenia zdrowia, życia lub mienia. Wybranie numeru 112 z jakiegokolwiek telefonu spowoduje połączenie z centrum powiadamiania ratunkowego. Operator 112 może, w miarę potrzeby, przełączyć połączenie do jednostki Państwowej Straży Pożarnej, Policji lub Państwowego Ratownictwa Medycznego.
Centralnym organem administracji rządowej, właściwym w sprawach ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego jest Komendant Główny Policji powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Zastępców Komendanta Głównego powołuje i odwołuje minister na jego wniosek.
Na poziomie wojewódzkim Policją kierują komendanci wojewódzcy powoływani i odwoływani przez ministra na wniosek Komendanta Głównego. W toku procedury minister zasięga opinii właściwego wojewody. Zastępców komendantów wojewódzkich powołuje i odwołuje Komendant Główny na ich wniosek.
W powiatach i miastach na prawach powiatu wyżej opisane zadania realizują komendanci powiatowi lub miejscy. Powołuje ich komendant wojewódzki po zasięgnięciu opinii właściwego starosty lub prezydenta miasta. Powołuje i odwołuje on również zastępców tych komendantów. Komendanci powiatowi/miejscy powołują i odwołują kierownictwo komisariatów policji, posterunków i rewirów dzielnicowych działających na ich terenie.
Struktura organizacyjna Policji
Policja składa się z następujących rodzajów służb:
kryminalnej;
śledczej;
prewencyjnej;
spraw wewnętrznych;
kontrterrorystycznej;
zwalczania cyberprzestępczości;
wspomagającej (w zakresie organizacyjnym, logistycznym i technicznym)[5].
W skład Policji wchodzą również: policja sądowa, Akademia Policji w Szczytnie, ośrodki szkolenia, szkoły policyjne, instytuty badawcze oraz wyodrębnione oddziały prewencji i pododdziały antyterrorystyczne. Komendant Główny Policji ma możliwość powołania w uzasadnionym przypadku innego rodzaju służb[5].
Komenda Stołeczna Policji, która stanowi aparat pomocniczy Komendanta Stołecznego Policji, wykonuje swoje zadania na obszarze m.st. Warszawy oraz dziewięciu powiatów: grodziskiego, legionowskiego, mińskiego, nowodworskiego, otwockiego, piaseczyńskiego, pruszkowskiego, warszawskiego zachodniego i wołomińskiego. Obszar ten jest wyłączony z terytorialnego zasięgu działania Komendanta Wojewódzkiego Policji właściwego dla województwa mazowieckiego[5]. Komendant Stołeczny Policji na obszarze swojego działania wykonuje zadania i kompetencje Komendanta Wojewódzkiego Policji[5].
Polska Policja to ponad 100 tys. funkcjonariuszy[15] (analogicznie liczebność Milicji Obywatelskiej w PRL wynosiła ok. 80 000 milicjantów[16] nie licząc przeszło 300 tysięcy ORMO), z czego 58% służy w pionie prewencji, 34% w kryminalnym, a pozostałe 8% w działach pomocniczych. 14% funkcjonariuszy stanowią kobiety. Najwięcej, – 6695 funkcjonariuszek – ma staż od 3 do 10 lat, natomiast 229 kobiet służy od ponad 30 lat[17]. Wiekowo wśród polskich funkcjonariuszy przeważa grupa 30-40-latków (44%), dalej plasują się 40-50-latkowie (25%) i 25-30-latkowie (21%), policjanci w wieku poniżej 25 i powyżej 50 lat stanowią 5% stanu. Większość policjantów ma wykształcenie średnie (72%), wyższe ma 27%, a podstawowe i zawodowe jedynie 1%. Policjantów w codziennej pracy wspiera ok. 25 tys. pracowników cywilnych.
Zadania Policji
ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami godzącymi w te dobra;
ochrona bezpieczeństwa i porządku, zapewnienie spokoju w miejscach publicznych, w transporcie i komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach;
wykrywanie i ściganie sprawców przestępstw i wykroczeń;
działania profilaktyczne (prewencyjne) w celu ograniczenia popełniania przestępstw i wykroczeń, a także wszelkim zachowaniom kryminogennym, współpraca w tym zakresie z innymi podmiotami;
kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych obowiązujących w miejscach publicznych, a także związanych z działalnością publiczną;
zarządzanie informacją kryminalną, prowadzenie baz danych Systemu Informacyjnego Schengen, DNA;
współpraca z policjami innych państw, a także z organami i instytucjami Unii Europejskiej, realizacja zadań wynikających z podpisanych umów międzynarodowych i odrębnych przepisów;
gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji kryminalnych;
realizacja zadań wynikających z przepisów prawa Unii Europejskiej oraz umów i porozumień międzynarodowych na zasadach i w zakresie w nich określonych;
prowadzenie zbiorów danych zawierających informacje gromadzone przez uprawnione organy o odciskach linii papilarnych osób, niezidentyfikowanych śladach linii papilarnych z miejsc przestępstw oraz o wynikach analizy kwasu deoksyrybonukleinowego (DNA);
nadzór nad strażami gminnymi/miejskimi oraz nad innymi specjalistycznymi uzbrojonymi formacjami.
Zgodnie z art. 19 ust. 22 Ustawy o Policji minister właściwy do spraw wewnętrznych przedstawia corocznie Sejmowi i Senatowi informację o działalności Policji określonej w ust. 1–21, w tym informacje i dane, o których mowa w art. 20 ust. 3 ustawy. Informacja jest udostępniana w postaci druku sejmowego (senackiego).
Uprawnienia Policji
W ramach wykonywania swoich ustawowych obowiązków Policja wykonuje czynności: operacyjno-rozpoznawcze, dochodzeniowo-śledcze i administracyjno-porządkowe.
Wykonując wymienione czynności policjanci mają prawo do:
legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości (z uzasadnieniem);
zatrzymywania osób na zasadach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw;
zatrzymywania osób pozbawionych wolności, które korzystając z przepustki nie powróciły w wyznaczonym terminie do zakładu karnego lub aresztu śledczego;
zatrzymywania osób stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego i mienia;
pobierania od osób wymazu ze śluzówki policzków w celu identyfikacji osób o nieustalonej tożsamości oraz osób usiłujących ukryć swoją tożsamość, jeżeli ustalenie tożsamości w inny sposób nie jest możliwe, pobierania materiału biologicznego ze zwłok ludzkich o nieustalonej tożsamości;
przeszukiwania osób i pomieszczeń na podstawie przepisów Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw;
dokonywania kontroli osobistej, a także przeglądania zawartości bagaży i sprawdzania ładunku w portach i na dworcach oraz w środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego, w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary;
obserwowania i rejestrowania obrazu zdarzeń w miejscach publicznych, a w określonych przypadkach, także i dźwięku,
kontrolowanie rodzaju używanego paliwa przez pobranie próbek paliwa ze zbiornika pojazdu;
żądania pomocy od instytucji państwowych, organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz jednostek gospodarczych prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej, oraz zwracania się o niezbędną pomoc do innych jednostek gospodarczych i organizacji społecznych, jak również zwracania się w nagłych wypadkach do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy, w ramach obowiązujących przepisów prawa.
Krytyka
Justyn Piskorski w 2011 roku stwierdził, że karierę w policji robi się dzięki poprawie statystyk przestępczości i wykrywalności, także poprzez manipulowanie statystykami, w tym przy rejestracji przestępstw. Sprzyja temu brak mechanizmu weryfikacji działań Policji, np. mała kontrola prokuratorska[18].
Również według Adama Rapackiego problemem jest manipulacja statystykami przestępczości. Policja informuje prokuraturę, dopiero gdy już prowadzi działania operacyjno-śledcze i jest bliska zatrzymania sprawców, a także prowadzi jedynie akcje poszukiwawcze zaginionych, gdy istnieją silne przesłanki wszczęcia śledztwa w sprawie zabójstwa. Inny przykład według Rapackiego, to wykrywalność przestępstw z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii powyżej 90%[19].
Wyposażenie
Środki przymusu bezpośredniego stosowane przez Policję
przedmioty przeznaczone do obezwładniania osób za pomocą energii elektrycznej
pojazdy służbowe
środki przeznaczone do pokonywania zamknięć budowlanych i innych przeszkód, w tym materiały wybuchowe
środki pirotechniczne o właściwościach ogłuszających lub olśniewających
Podstawą prawną użycia środków przymusu bezpośredniego jest Ustawa z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej (Dz.U. z 2024 r. poz. 383).
Do wyposażenia Policji zalicza się także broń palną:
W 2018 roku zakupiono 3 śmigłowce. Trafiły do zarządu lotnictwa w KGP Komendy Głównej Policji. Są wykorzystywane przez Biuro Operacji Antyterrorystycznych do desantu, ewakuacji i szybkiego przemieszczania się po kraju[25][26][27][28][29][30].
W 2022 roku zawarto umowę na zakup kolejnych 2 egzemplarzy[31]. Pierwszy z nich dostarczono w grudniu 2023 roku[32].
W latach 1996 – 2014 formacja użytkowała 2 śmigłowce PZL Kania, które zostały wycofane z czynnej służby z m.in. powodów finansowych[41]. Egzemplarz o numerze rejestracyjnym SN-51XP w maju 2020 przekazany został do Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie[42]. Od 2011 roku Policja użytkowała samolot Aeroprakt-22LS o numerach SP-YDF, jednak w 2014 roku uległ on wypadkowi podczas wykonywania zadania służbowego związanego z przestępstwem. Maszyna została skreślona ze stanu[43][44].
↑PolskaP.PolicjaPolskaP., Uroczyste przekazanie obowiązków Komendanta Wojewódzkiego Policji we Wrocławiu [online], Policja Dolnośląska [dostęp 2024-01-01](pol.).
↑PolicjaP.LubelskaPolicjaP., Zdanie i powierzenie obowiązków na stanowisku Komendanta Wojewódzkiego Policji w Lublinie [online], Policja Lubelska [dostęp 2024-02-20](pol.).
↑PolicjaP.Warmińsko-MazurskaPolicjaP., Zmiana na stanowisku Komendanta Wojewódzkiego Policji w Olsztynie [online], Policja Warmińsko-Mazurska [dostęp 2024-01-19](pol.).
↑Policja Wielkopolska: Kierownictwo KWP w Poznaniu. Policja Wielkopolska. [dostęp 2017-12-14].
↑Małgorzata Kolińska-Dąbrowska: Policja pompuje statystyki, więc o przestępczości wiemy niewiele. Wyborcza.pl, 1 grudnia 2011. [dostęp 2017-03-30].
↑Justyna Kopińska: Ten trup się nie liczy. Tropimy policyjne statystyki. Wyborcza.pl Duży Format, 25 marca 2015. [dostęp 2017-03-28].
↑Decyzja nr 368 Komendanta Głównego Policji z dnia 19 września 2009 r. w sprawie wprowadzenia na uzbrojenie Policji karabinów „Heckler & Koch” typu HK417.
↑ abRoboty pirotechniczne dla Policji – InfoSecurity24. www.infosecurity24.pl, 2019-03-19. [dostęp 2019-03-19].
↑PolskaP.PolicjaPolskaP., Policyjne radiowozy i inne pojazdy [online], O Policji [dostęp 2023-12-15](pol.).
↑Dwa Black Hawki już w Policji. Kolejne trzy w przyszłym roku? (InfoSecurity24 TV).
↑Dwa kolejne Black Hawki dla Policji. Jest zgoda premiera.
↑Trzeci Black Hawk już w Policji. Umowa na kolejne w najbliższych dniach.
↑Latająca dwunastka, czyli flota policyjnych śmigłowców w liczbach – InfoSecurity24. infosecurity24.pl. [dostęp 2020-06-10].
↑PolskaP.PolicjaPolskaP., Nowe Black Hawki dla polskiej Policji [online], Policja.pl [dostęp 2023-12-15](pol.).
↑PolskaP.PolicjaPolskaP., Czwarty policyjny Black Hawk już w służbie [online], Policja.pl [dostęp 2023-12-15](pol.).
↑Polska Policja: Lotnictwo w Policji. Policja.pl. [dostęp 2020-06-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-21)].
↑Redakcja: Flotę lotnictwa Policji uzupełniły trzy nowe śmigłowce Bell 407GXi.. aviation24.pl. [dostęp 2020-09-27].
↑ŁukaszŁ.PacholskiŁukaszŁ., Policja odebrała nowe śmigłowce Bell 407GXi [online], Wydawnictwo militarne ZBIAM, 15 grudnia 2023 [dostęp 2023-12-16](pol.).
↑Pierwszy policyjny Bell 407 już w Warszawie – InfoSecurity24. infosecurity24.pl. [dostęp 2020-06-10].
↑Nowe śmigłowce w rękach policji w sierpniu – InfoSecurity24. www.infosecurity24.pl. [dostęp 2020-06-10].
↑Drugi Bell 407GXi w Policji [online], Zespół Badań i Analiz Militarnych, 6 września 2020 [dostęp 2023-03-28](pol.).
↑Policja szuka części zamiennych do śmigłowców – InfoSecurity24. www.infosecurity24.pl. [dostęp 2020-06-10].
↑*Eintritt(s)reflektor, Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg, 2013, s. 290–290, DOI: 10.1007/978-3-642-33335-4_50837, ISBN 978-3-642-33334-7 [dostęp 2020-06-10].
↑Policyjne lotnictwo wyjdzie z zapaści? MSWiA: Planujemy zakup czterech śmigłowców – Defence24. www.defence24.pl. [dostęp 2020-08-02].
↑Policyjny śmigłowiec trafił do muzeum – InfoSecurity24. infosecurity24.pl. [dostęp 2020-08-02].
↑Nowoczesny samolot dla dolnośląskiej policji. www.rmf24.pl. [dostęp 2020-08-02].
↑Dolnośląskie: wypadek policyjnego samolotu Aeroprakt – dwie osoby ranne. dlapilota.pl. [dostęp 2020-08-02].
Linki zewnętrzne
Strona internetowa
Informacja za 2018 rok na temat działalności Policji, Biura Nadzoru Wewnętrznego, Służby Ochrony Państwa (druk sejmowy nr 70)