Pismo tajskie
Sutra buddyjska w piśmie tajsko-khmerskim

Pismo tajskie, alfabet tajski (taj. อักษรไทย àksŏn thai) – alfabet sylabiczny używany do zapisu głównie języka tajskiego. Posiada 44 znaki spółgłoskowe, 14 podstawowych znaków samogłoskowych oraz 4 znaki do oznaczania tonów.

Historia

Alfabet tajski wywodzi się pośrednio od starożytnego indyjskiego pisma brahmi, poprzez jego późniejszą południowoindyjską odmianę, zwaną vatteluttu.

Charakterystyka

W swojej strukturze pismo tajskie stanowi odmianę indyjskiego alfabetu sylabicznego, w którym podstawowym elementem jest sylaba, rozumiana jako spółgłoska wraz z niezapisywaną samogłoską „a” lub „o”. Inne samogłoski zapisywane są za pomocą pomocniczych znaków umieszczanych nad, pod, z lewej strony, z prawej strony lub z obu stron tej spółgłoski. Jak we wszystkich współczesnych alfabetach pochodzenia indyjskiego, kierunek pisania od strony lewej do prawej. Nie ma dużych i małych liter. Poszczególne wyrazy nie są oddzielane spacją.

Spółgłoski

Spółgłoski podzielone są na trzy klasy: – niskie (เสียงต่ำ siang tam), średnie (เสียงกลาง siang klang) i wysokie (เสียงสูง siang sung), określające ton na którym mają być wymawiane. Nazwy liter nawiązują do wyrazów, które się na daną literę zaczynają.

Symbol Nazwa Transliteracja Royal Thai IPA Klasa
Tajski Znaczenie Nagłos Wygłos Nagłos Wygłos
ก ไก่ ko kai (kurczak) k k k k średnia
ข ไข่ kho khai (jajko) kh k kʰ k wysoka
ฃ ขวด kho khuat (butelka) kh k kʰ k wysoka
ค ควาย kho khwai (bawół) kh k kʰ k niska
ฅ คน kho khon (osoba) kh k kʰ k niska
ฆ ระฆัง kho ra-khang (dzwon) kh k kʰ k niska
ง งู ngo ngu (wąż) ng ng ŋ ŋ niska
จ จาน cho chan (talerz) ch t tɕ t średnia
ฉ ฉิ่ง cho ching (cymbały) ch tɕʰ - wysoka
ช ช้าง cho chang (słoń) ch t tɕʰ t niska
ซ โซ่ so so (łańcuch) s t s t niska
ฌ เฌอ cho choe (krzak) ch tɕʰ - niska
ญ หญิง yo ying (kobieta) y n j n niska
ฎ ชฎา do cha-da (czapka) d t d t średnia
ฏ ปฏัก to pa-tak (ropucha, cattleprod spear) t t t t średnia
ฐ ฐาน tho san-than (podstawa) th t tʰ t wysoka
ฑ มณโฑ tho nangmon-tho (postać z Ramajany) th t tʰ t niska
ฒ ผู้เฒ่า tho phu-thao (starszy) th t tʰ t niska
ณ เณร no nen (młody mnich) n n n n niska
ด เด็ก do dek (dziecko) d t d t średnia
ต เต่า to tao (żółw) t t t t średnia
ถ ถุง tho thung (torba) th t tʰ t wysoka
ท ทหาร tho thahan (żołnierz) th t tʰ t niska
ธ ธง tho thong (flaga) th t tʰ t niska
น หนู no nu (mysz) n n n n niska
บ ใบไม้ bo baimai (liść) b p b p średnia
ป ปลา po plaa (ryba) p p p p średnia
ผ ผึ้ง pho phueng (pszczoła) ph pʰ - wysoka
ฝ ฝา fo fa (wieko) f f - wysoka
พ พาน pho phan (taca) ph p pʰ p niska
ฟ ฟัน fo fan (zęby) f p f p niska
ภ สำเภา pho sam-phao (łódź żaglowa) ph p pʰ p niska
ม ม้า mo ma (koń) m m m m niska
ย ยักษ์ yo yak (olbrzym) y y j j niska
ร เรือ ro ruea (łódka) r n r n niska
ล ลิง lo ling (małpa) l n l n niska
ว แหวน wo waen (pierścień) w w w w niska
ศ ศาลา so sala (pawilon) s t s t wysoka
ษ ฤๅษี so rue-si (pustelnik) s t s t wysoka
ส เสือ so suea (tygrys) s t s t wysoka
ห หีบ ho hip (skrzynia) h h - wysoka
ฬ จุฬา lo chu-la (latawiec) l n l n niska
อ อ่าง o ang (basen) * ʔ - średnia
ฮ นกฮูก ho nok-huk (sowa) h h - niska

* „อ” – litera oznaczająca „niemą spółgłoskę” w wyrazach zaczynających się od samogłoski.

Samogłoski

Znaki oznaczające samogłoski nie są samodzielne, zaznaczane są zawsze w odniesieniu do spółgłoski.

Symbol Nazwa IPA Royal Warianty transkrypcji angielskiej Wymowa
inherentne a aʔ a u a
– – inherentne o o o   ou
–รร ro han * ɑn an un un in tun; tak samo jak -ัน
–รร– ro han * ɑ a u a; tak samo jak -ั-
–รรม ro han * ɑm am um um in „hum”; tak samo jak -ำ
–ว– sara ua * ua ua uar ju
–วย sara ua uɛj uai uay uoj
–อ sara o ɔː o or, aw o
–อย sara o ɔːj oi oy oj
–ะ sara a aʔ a u a
–ั – sara a a a u a
–ัย sara a ɑj ai   aj
–ัว sara ua ua ua   ju
–ัวะ sara ua uaʔ ua   ua
–า sara a aː a ah, ar, aa długie a
–าย sara a aːj ai aai, aay, ay aj
–าว sara a aːw ao au au
–ำ sara am ɑm am um am
–ิ sara i i i   i
–ิว sara i iw io ew iu
–ี sara i iː i ee, ii, y długie i
–ึ sara ue ɯ ue eu, u, uh krótkie ü
–ื sara ue ɯː ue eu, u długie ü
–ุ sara u u u oo u
–ู sara u uː u oo, uu długie u
เ– sara e eː e ay, a, ae, ai, ei ej
เ–็ – sara e e e   e
เ–ะ sara e eʔ e eh e
เ–ย sara oe ɤːj oei oey yj
เ–อ sara oe ɤː oe er, eu, ur y
เ–อะ sara oe ɤʔ oe eu ø
เ–ิ – sara oe ɤ oe eu, u ø
เ–ว sara e eːw eo eu, ew ou
เ–า sara ao aw ao aw, au, ow au
เ–าะ sara o ɔʔ o orh, oh, or o in „not”
เ–ีย sara ia iːa ia ear, ere, ie ij
เ–ียะ sara ia iaʔ ia iah, ear, ie ija
เ–ียว sara ia io iao eaw, iew, iow io
เ–ือ sara uea ɯːa uea eua, ua, ue ua
เ–ือะ sara uea ɯaʔ uea eua, ua ua
แ– sara ae ɛː ae a otwarte e
แ–ะ sara ae ɛʔ ae aeh, a a
แ–็ – sara ae ɛ ae aeh, a a
แ–ว sara ae ɛːw aeo aew, eo æł
โ– sara o oː o or, oh, ô
โ–ะ sara o oʔ o oh
ใ– sara ai mai muan ** ɑj ai ay, y aj
ไ– sara ai mai malai ɑj ai ay, y aj
ro rue (short) * rɯ rue ru, ri ri
ฤๅ ro rue (long) * rɯː rue ruu ry
lo lue (short) * lɯ lue lu, li li
ฦๅ lo lue (long) * lɯː lue lu

* Półsamogłoski lub dyftongi zapisywane za pomocą znaków spólgłoskowych.

** Rzadko używane (około 20 wyrazów)

Tony

Pismo tajskie posiada również możliwość zapisu jednego z pięciu tonów języka tajskiego (niski, średni, wysoki, rosnący i opadający), z jakimi sylaba powinna być wymawiana. Sposób odczytu tonu sylaby zależy od klasy spółgłoski rozpoczynającej sylabę (klasa wysoka, średnia i niska), rodzaju sylaby (otwarta luba zamknięta), znaku tonu oraz obecności dodatkowych liter modyfikujących.

Jeśli sylaba zakończona jest na samogłoskę długą, dyftong, spółgłoskę -m, -n, -ŋ, -w lub -y, sylaba jest sylabą otwartą. W tradycyjnej gramatyce tajskiej jest nazywana również sylabą „żywą” (คำเป็น, kham pen). W przeciwnym wypadku (samogłoska krótka, -p, -t, lub -k) mówimy o sylabie zamkniętej, „martwej” (คำตาย, kham taay).

W piśmie tajskim występują cztery znaki modyfikujące sposób wymowy tonu:

Symbol Nazwa
–่ ไม้เอก mái èek
–้ ไม้โท mái thoo
–๊ ไม้ตรี mái trii
–๋ ไม้จัตวา mái chàttawaa

Dwa ostatnie znaki, występujące wyłącznie ze spółgłoskami średniej klasy, oznaczają zawsze ten sam ton: mái trii – ton wysoki, mái chàttawaa – ton rosnący. Przykłady: โต๊ะ [tó] drzwi, เดี๋ยว [dĭao] chwila, moment. W przypadku pozostałych dwu znaków, ton sylaby jest zależny od klasy spółgłoski oraz rodzaju sylaby:

Klasa Brak znaku –่ –้ –๊ –๋
Sylaba otwarta Sylaba zamknięta
Wysoka rosnący: ขาม khǎam niski: ขับ khàp, ขาบ khàap niski: ข่าม khàam opadający: ข้าม khâam
Średnia średni: กาม kaam niski: กับ kàp, กาบ kàap niski: ก่าม kàam opadający: ก้าม kâam wysoki: ก๊าม káam rosnący: ก๋าม kǎam
Niska średni: คาม khaam wysoki: คับ kháp opadający: คาบ khâap opadający: ค่าม khâam wysoki: ค้าม kháam

Dwa znaki pisma tajskiego mogą występować jako litery modyfikujące – są to ห oraz อ. Nie są one wymawiane, a ich rolą jest zmiana klasy następującej po nich spółgłoski:

(ห นำ hǒo nam) – zmienia następną spółgłoskę na klasę wysoką. Przykłady – ไม่ [mâi] nie > ไหม่ [mài] nowy, ลวง [luang] oszukiwać, zwodzić > หลวง [lǔang] państwowy, królewski. Znak ten występuje wyłącznie przed spółgłoskami klasy niskiej, niemających swoich odpowiedników w klasie wysokiej (ง, ญ, น, ม, ย, ร, ล, ว).

(อ นำ ʼɔɔ nam) – zmienia następną spółgłoskę na klasę średnią. Występuje wyłącznie w czterech słowach: อย่า yàa „nie...! (zakaz)”, อยู่ yùu „znajdować się”, อย่าง yàaŋ „rodzaj; tak jak” oraz อย่าก yàak „chcieć”.

Bibliografia

  • David Smyth, Thai, wyd. [New ed.], London: Teach Yourself, 2003, ISBN 0-340-86857-0, OCLC 56441950.
  • Benjawan Poomsan Becker, Thai for Beginners, Berkeley, Calif.: Paiboon Pub, 1995, ISBN 1-887521-00-3, OCLC 34580567.

Linki zewnętrzne

  • Thai Consonants and Their Transcription
  • Thai Vowels, Diphthongs, and Their Transcription
  • Alfabet tajski na portalu Omniglot
  • Nauka pisma – film

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się