Pismo protosynajskie – pismo alfabetyczne, pochodzące z pierwszych wieków II tysiąclecia p.n.e., stanowiące pośrednią fazę rozwoju pisma między hieroglifami a alfabetem semickim[1]. Zostało ono odkryte na początku XX wieku przez Hildę i Williama Petrie w okolicach miejscowości Sarabit al-Chadim. Jego nazwa pochodzi od miejsca odkrycia pierwszych inskrypcji na Synaju, ale używano go też na obszarze Palestyny[2].
Zachowało się ponad 50 inskrypcji zawierających pismo protosynajskie. Jest ono uważane za najstarsze pismo posiadające cechy alfabetyczności.
W latach 1904–1905 Hilda i William Flinders Petrie odkryli inskrypcje znajdujące się na skałach w okolicy świątyni Hathor, egipskiej bogini nieba[3]. Odkrycia dokonano w Sarabit al-Chadim w Wadi Maghara na południu Synaju[4]. Większość tych inskrypcji zapisano hieroglifami, jednak niektóre zostały zapisane przy użyciu ograniczonej ich liczby w języku innym niż egipski, prawdopodobnie należącym do grupy języków semickich[2]. Ponieważ pismo to używa 30 znaków, uważa się, że chodzi o pismo alfabetyczne[5].
W roku 1993 John Darnell odkrył dwie inskrypcje wyryte na wapiennej skale Wadi al-Hôl niedaleko Luksoru. Kształt liter tych inskrypcji jest niemal identyczny z napisami z Sarabit al-Chadim. Odkrycie to potwierdziło używanie pisma protosynajskiego poza Synajem[4].
W roku 2009 w kopalni miedzi w Timnie w Wadi Arawah na izraelskim Negewie odnaleziono dwie inskrypcje naskalne zaliczane do inskrypcji protokananejskich zawierające znaki podobne do protosynajskich. Datowane są one na okres późnego brązu[4].
W 1916 roku brytyjski egiptolog Alan H. Gardiner zauważył, że z formy graficznej znaków pisma protosynajskiego można wywieść większość liter alfabetu fenickiego[2]. Na podstawie tego odczytał często powtarzającą się grupę znaków jako b'lt – ba'alat, czyli „Pani” – semicki odpowiednik pojawiającego się w inskrypcjach hieroglificznych imienia bogini Hathor. Mimo starań nie odczytano jednak ani jednego wyrazu więcej[5]. Podejmowane próby odczytu, takie jak zaproponowana przez Williama Albrighta, nie spotkały się z powszechną akceptacją[2].
Znaki pisma protosynajskiego pisane były, podobnie jak egipskie hieroglify, w pionowych kolumnach lub poziomych liniach. Najprawdopodobniej czytano je od prawej do lewej[2]. Ponieważ inskrypcje w większości zostały wykute w skale, nie można określić ich wieku. Zaledwie dwa napisy powstały na zabytkach kamiennych, na figurce sfinksa i na posążku znalezionym w świątyni Hathor. Na podstawie badań cech stylistycznych ustalono, że kamienne zabytki powstały albo w okresie Średniego Państwa (XII dynastia, 1991–1785 r. p.n.e.), albo za panowania faraon Hatszepsut (Nowe Państwo, XVIII dynastia, 1479–1458 r. p.n.e.). Nie oznacza to jednak, że napis musiał powstać w tym samym czasie co figurki, gdyż mógł zostać wyryty na figurkach później. Alan Gardiner uznawał, że teksty z Sarabit al-Chadim pochodzą z okresu Średniego Państwa[5]. Inskrypcje wykonali prawdopodobnie Semici z Kanaanu pracujący w synajskich kopalniach. Są one datowane na drugą połowę XIX w. p.n.e. w czasie panowania Amenemhata III[4].
Inskrypcje z Wadi al-Hôl datowane są na końcowy okres Średniego Państwa (pierwsza połowa XVIII wieku p.n.e. – okres XIII dynastii)[4].
Mimo nieznanej dokładnej daty powstania alfabet protosynajski jest uznawany za przodka alfabetu fenickiego, gdyż stanowi pośrednie stadium rozwoju pisma pomiędzy hieroglifami egipskimi a alfabetem semickim[1]. Pismo protosynajskie wskazuje, że pismo alfabetyczne powstało w środowisku semickim. Odkrycia z Wadi al-Hôl i Timny dowiodły, że pismo protosynajskie zostało przeniesione do Kanaanu (gdzie rozwijało się dalej) jak również do Egiptu (gdzie jednak zanikło)[4]. Maurice Sznycer zwrócił uwagę, że nazwy liter alfabetu fenickiego odpowiadają rysunkowym znakom protosynajskim posiadającym tę samą wartość fonetyczną[5].
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
Szamba betonowe Kamieńsk . . — Přestavba koupaliště v Hostinném navzdory ts2 space Ts2 Satellite ts2 satellite
