Orchońska inskrypcja w mieście Kyzył, Republika Tuwy, Rosja.

Pismo orchońskie (od nazwy rzeki Orchon) lub orchońsko-jenisejskie, zwane też runami tureckimi lub kök türk (od jednego z ludów tureckich, Kök Turków Niebieskich Turków), względnie pismem starotureckim – najwcześniejszy alfabet turecki. Ze względu na charakterystyczne, kanciaste kształty pismo orchońskie zaliczane jest do pism runopodobnych, nie ma jednak nic wspólnego z runami germańskimi. Pierwsze znane napisy datowane są na VIII wiek n.e. i pochodzą z terenów nad rzeką Orchon gol (północna Mongolia) i dolnego Jeniseju (IX w.). Napisy typu orchońskiego zostały odkryte w 1889 roku przez Nikołaja Jadrincewa. Opublikowane przez Wasilija Radłowa, zostały odszyfrowane przez duńskiego filologa Vilhelma Thomsena w 1893 roku. Uważa się, że alfabet orchoński mógł wywodzić się z pisma sogdyjskiego. Przez krótki czas po rozpadzie wschodniego kaganatu tureckiego, kök türk używany był w kaganacie ujgurskim. W ciągu IX–X w. został zastąpiony alfabetem ujgurskim.

Odmiany

  • dońska
  • jenisejska
  • kubańska (znad rzeki Kubań)
  • orchońska
  • tałaska

Inskrypcje

Najbardziej znane pomniki z napisami orchońskimi powstały dla upamiętnienia chanów Niebieskich Turków:

  • Tonjukuka (~720 n.e.)
  • Köl-tegina (732 n.e.)
  • Bilge-kagana (735 n.e.)

Wybrana bibliografia

  • David Diringer, Alfabet, czyli klucz do dziejów ludzkości, Warszawa 1972
  • György Kara, Aramaic Scripts for Altaic Languages. In Daniels and *Bright, eds., The World's Writing Systems, 1996.
  • Kyzlasow I.L, Runiczeskije pis'miennosti jewrazijskich stiepiej, Moskwa 1994

Zobacz też

Linki zewnętrzne

  • Orkhon Inscriptions complete text. gokturkanitlari.appspot.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-11)].
  • Orkhon Alphabet page from Omniglot
  • http://www.turkicworld.org/

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się