Pieńsk
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Centrum Pieńska (ul. Hutnicza)
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

zgorzelecki

Gmina

Pieńsk

Data założenia

przed 965

Prawa miejskie

1962

Burmistrz

Jan Magda[1]

Powierzchnia

9,92 km²

Populacja (01.01.2023)
• liczba ludności
• gęstość


5487[2]
553,1 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 75

Kod pocztowy

59-930

Tablice rejestracyjne

DZG

Położenie na mapie gminy Pieńsk
Mapa konturowa gminy Pieńsk, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Pieńsk”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Pieńsk”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, blisko lewej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Pieńsk”
Położenie na mapie powiatu zgorzeleckiego
Mapa konturowa powiatu zgorzeleckiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Pieńsk”
Ziemia51°14′47″N 15°02′46″E/51,246389 15,046111
TERC (TERYT)

0225044

SIMC

0936351

Urząd miejski
ul. Bolesławiecka 29
59-930 Pieńsk
Strona internetowa

Pieńsk (tuż po wojnie Pęczek[3], do 1945 niem. Penzig, gł. Peńsk[4]) – miasto w południowo-zachodniej Polsce, w woj. dolnośląskim, w powiecie zgorzeleckim, położone nad Nysą Łużycką, przy granicy z Niemcami. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pieńsk. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. jeleniogórskiego.

Historycznie zaliczana do Górnych Łużyc, choć w 1. połowie XIV w. i od roku 1815 związana ściślej z Dolnym Śląskiem.

Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. miasto miało 5487 mieszkańców[2] (540. miejsce w kraju). Według danych z 1 stycznia 2023 r. powierzchnia miasta wynosiła 9,92 km²[2] (562. miejsce w kraju).

Historia

Kościół par. pw. św. Franciszka z Asyżu
Zespół huty szkła „Lucyna”
Urząd Miasta w Pieńsku
Stadion Miejski w Pieńsku po remoncie (2023)

We wczesnym średniowieczu istniał tu gród Bieśniczan (Bieżuńczan)[5]. Najstarsza wzmianka o Pieńsku pochodzi z 965. Od XIII w. Pieńsk był siedzibą łużyckiego rodu von Penzig, który w 1250 wybudował zamek, budowla przetrwała do 1514. Po włączeniu Pieńska do piastowskiego księstwa jaworskiego w 1319, w 1321 książę Henryk I jaworski potwierdził prawa rodu Penzigów do osady[6]. W latach 1491-1492 osada i okoliczne lasy zostały sprzedane radzie miejskiej Zgorzelca, w tym czasie Pieńsk był ośrodkiem hutnictwa żelaza. Do połowy XIX wieku Pieńsk był ośrodkiem rolniczym, a część ludności zajmowała się rzemiosłem – głównie tkactwem.

Od 1815 w granicach rejencji legnickiej prowincji Śląsk Królestwa Prus, a od 1871 do 1945 także Niemiec. W 1841 wybuchł wielki pożar, który zniszczył większą część zabudowy[5]. W drugiej połowie XIX wieku osada stała się ośrodkiem przemysłu szklarskiego, pierwsza huta została uruchomiona w 1858[5]. Do II wojny światowej na terenie Pieńska istniało 13 hut, zatrudniających łącznie około 4000 osób, głównie Niemców. Pieńsk był jednym z największych ośrodków przemysłu szklarskiego w Europie, powstałego na bazie istniejących pokładów polodowcowych piasków szklarskich, oraz zasobów drewna i węgla brunatnego.

Niedaleko Pieńska we wsi Prędocice (Toporów) 16 kwietnia 1945 roku 2 Armia Wojska Polskiego forsowała Nysę Łużycką w ramach operacji łużyckiej, będącej częścią operacji berlińskiej. Obecnie w osadzie nad Nysą, niezamieszkanej od lat 60. XX wieku znajduje się pomnik upamiętniający to wydarzenie.

Zajęcie miejscowości przez wojska radzieckie w 1945 spowodowało znaczne zniszczenia. W wyniku II wojny światowej osada została włączona do Polski, a jej dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec. W 1946 roku istniała w Pieńsku 18 strażnica 4 Komendy Odcinka WOP, obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 19 maja 1946[7]. Po zniszczeniach wojennych uruchomiono huty szkła Łużyce i Nysa[5].

Odbudowa Pieńska spowodowała nadanie mu statusu osiedla w 1954, a w 1962 praw miejskich. Obecnie miasto jest ośrodkiem przemysłu szklarskiego – huta szkła "Łużyce" i fabryka form szklarskich – "UniMould".

W miejscowości do 21 grudnia 2007 r. istniało drogowe przejście graniczne Pieńsk-Deschka, kiedy to na mocy układu z Schengen zostało zlikwidowane. Obecnie w miejscu byłego mostu istnieje kładka rowerowo-piesza łącząca miasto z niemiecką wsią Deschka.

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Pieńska w 2014 roku[8].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[9]:

  • zabudowa miasta z XV-XX w.
  • kościół par. pw. św. Franciszka z Asyżu, neogotycki z l. 1822-1885
  • kościół ewangelicki, nie istnieje (pozostał kawałek muru, znajduje się on w okolicach ul. Łużyckiej)
  • zespół huty szkła „Lucyna”, ul. Dąbrowskiego 44, z pierwszej ćw. XX w.:
    • dwa budynki administracyjne z 1905 r. i 1910 r.
    • dwadzieścia jeden budynków produkcyjnych i pomocniczych, z l. 1905-1920
    • cztery magazyny, z l. 1905–1920
    • wieża ciśnień, z 1910 r.
    • budynek przychodni, z 1900 r.
    • willa właściciela, z 1930 r.
    • park przy willi, z 1930 r.

inne zabytki:

  • domy mieszkalne z końca XIX i początku XX wieku

Kultura

Ulica Hutnicza – główny deptak miasta
  • Euroregionalne Centrum Kultury i Komunikacji EuRegioKom Pieńsk
  • Zespoły ludowe Lasowianie i Żarki
  • Stowarzyszenia, koła, związki, zespoły taneczne, warsztaty teatralne, plastyczne, literackie, recytatorskie, koło szachowe, klub gier planszowych, transgraniczne spotkania artystyczne, wystawy malarskie, chór parafialny, drużyna harcerska
  • Grupa filmowa "Penziger Horror Movies"[10]
  • Co roku w czerwcu odbywają się na terenie byłej huty szkła "Nysa" dni miasta. Również na jej terenie znajduje się "Stowarzyszenie Promocji Kultury Ziemi Pieńskiej - Qltur Kombinat", organizujące koncerty lokalnych artystów i zespołów.

Edukacja

  • Przedszkole Miejskie
  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. Polskich Żołnierzy Września 1939 roku
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. O.M. Tomaszka
  • Szkoła Podstawowa im. Jana Brzechwy w Dłużynie Dolnej

Sport

  • Od 2007 roku działa nowoczesna Hala Widowiskowo- Sportowa oraz kompleks boisk sportowych z bieżnią lekkoatletyczną przy Szkole Podstawowej nr 2
  • Stadion Miejski, na którym swoje mecze rozgrywa miejscowa drużyna "Hutnik" Pieńsk (klasa okręgowa)
  • Kompleks boisk sportowych "Orlik" przy Szkole Podstawowej nr 1 w Pieńsku
  • Uczniowski Klub Sportowy o profilu piłki nożnej i piłki siatkowej
  • Klub zapaśniczy "Hutnik" Pieńsk, którego wychowankowie zdobywali medale mistrzostw Polski czy Europy w zapasach, będąc również reprezentantami kadry Polski

Transport

W Pieńsku krzyżują się dwie droga wojewódzkie 351 i 353. Przez miasto przebiega też linia kolejowa nr 278 WęgliniecZgorzelec ze stację kolejową.

Wspólnoty wyznaniowe

W Pieńsku w okresie od 1 czerwca 1987 do 24 lipca 1989 posługę wikariusza w parafii p.w. św. Franciszka z Asyżu sprawował ojciec Michał Tomaszek, męczennik z Peru, zamordowany w 1991 w Pariacoto wraz z o. Zbigniewem Strzałkowskim. W grudniu 2015 został beatyfikowany. Jego imię nosi ulica w mieście oraz Szkoła Podstawowa nr 2 w której był katechetą.

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

Przypisy

  1. Burmistrz. piensk.bip.net.pl. [dostęp 2015-01-25].
  2. a b c GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-08-12] (pol.).
  3. Pierwsza powojenna mapa Polski wydana przez WIG Sztabu Generalnego w roku 1945
  4. Wiktor Wenzel, Der Slawengau Besunzane im Licht der Ortsnamen, 2014.
  5. a b c d Waldemar Bena opis do mapy "Bory Dolnośląskie, Przemkowski Park Krajobrazowy" Wydawnictwo Turystyczne Plan, Jelenia Góra 2004 ISBN 83-88049-83-6
  6. Hermann Knothe, Geschichte des Oberlausitzer Adels und seiner Güter, Leizpig, Breitkopf & Härtel, 1879, s. 568
  7. Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
  8. Pieńsk w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  9. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 256. [dostęp 2012-11-11].
  10. YouTube [online], www.youtube.com [dostęp 2020-06-07].
  11. Sala Królestwa w Pieńsku
  12. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-09].
  13. Miasto Rothenburg (NIEMCY) - Gmina Pieńsk [online], www.piensk.com.pl [dostęp 2021-03-24].
  14. Gmina Neißeaue (Niemcy) - Gmina Pieńsk [online], www.piensk.com.pl [dostęp 2021-03-24].

Linki zewnętrzne

  • Oficjalny Serwis Miasta i Gminy Pieńsk
  • Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miasta i Gminy w Pieńsku
  • Penczk, niem. Penzig, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 942.

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się