Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „UN”. Zobacz też: Un.
Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „ONZ”. Zobacz też: Orkiestra Na Zdrowie (ONZ).
Organizacja Narodów Zjednoczonych
United Nations
Naciones Unidas
الأمم المتحدة
Nations Unies
联合国
Объединённые Нации
Logotyp / flaga
Mapa
     państwa członkowskie ONZ
Język roboczy angielski, francuski, chiński, rosyjski, hiszpański, arabski
Siedziba Stany Zjednoczone Nowy Jork, 760 United Nations Plaza, New York
Dodatkowe biura:
Szwajcaria Genewa
Austria Wiedeń
Kenia Nairobi
Członkowie 193 państwa
Sekretarz generalny Portugalia António Guterres
Utworzenie 24 października 1945
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Organizacja Narodów Zjednoczonych, ONZ (ang. United Nations, UN; fr. Organisation des Nations Unies; hiszp. Organización de las Naciones Unidas; ros. Организация Объединённых Наций, Organizacyja Objedinionnych Nacyj; arab. الأمم المتحدة, al-Umam al-Muttahida; chiń. 联合国, Liánhéguó) – uniwersalna (z wyjątkiem narodów niereprezentowanych) organizacja międzynarodowa, z siedzibą w Nowym Jorku, powstała 24 października 1945 roku[1][2] w wyniku wejścia w życie podpisanej 26 czerwca 1945 w San Francisco Karty Narodów Zjednoczonych. ONZ jest następczynią Ligi Narodów[3].

ONZ stawia sobie za cel zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, rozwój współpracy między narodami oraz popieranie przestrzegania praw człowieka[4].

Historia

 Osobne artykuły: Karta Atlantycka i Deklaracja Narodów Zjednoczonych.

Idea powołania nowej organizacji światowej powstała jeszcze w czasie trwania II wojny światowej. Za pierwsze dokumenty zapowiadające utworzenie ONZ uznawane są Karta Atlantycka podpisana 14 sierpnia 1941 oraz Deklaracja Narodów Zjednoczonych, tzw. Deklaracja waszyngtońska, która została podpisana w Waszyngtonie 1 stycznia 1942 roku przez przedstawicieli 26 państw (w tym Polski). Kolejna decyzja zapadła na konferencji w Teheranie w roku 1943. Jej głównym pomysłodawcą był prezydent USA Franklin Delano Roosevelt, a nazwę zaproponował premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill (wcześniej określenie „narody zjednoczone” w trakcie wojny stosowano nieraz na określenie sojuszu aliantów przeciw państwom osi).

Od sierpnia do października 1944 roku przedstawiciele Francji, Chin, Wielkiej Brytanii, USA oraz ZSRR przebywali w Dumbarton Oaks w Waszyngtonie, gdzie przedyskutowano zakres, cele i sposoby działania nowej organizacji.

25 kwietnia 1945 roku zwołano pierwszą konferencję ONZ w San Francisco, w której uczestniczyło 50 państw z całego świata – pierwszych członków organizacji[5]. Za członka ONZ od założenia uznawana jest też Polska, której przedstawiciele (Rząd RP na uchodźstwie uznawany przez państwa-założycieli z wyjątkiem ZSRR) z powodów politycznych nie zostali zaproszeni na konferencję w San Francisco. Zachodni politycy obawiali się bowiem reakcji Józefa Stalina[6]. Podczas konferencji, 26 czerwca, podpisano Kartę Narodów Zjednoczonych, akt prawny regulujący działalność ONZ. Karta została podpisana przez 50 z 51 krajów członkowskich, pozostawiono miejsce dla Polski. Polska podpisała ją po utworzeniu Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej 16 października 1945[7]

Organizację Narodów Zjednoczonych powołano do życia 24 października 1945, kiedy postanowienia konferencji ratyfikowało pięciu przyszłych stałych członków Rady Bezpieczeństwa (Chiny, Francja, ZSRR, Wielka Brytania i USA) oraz większość pozostałych państw członkowskich. Powołanie ONZ położyło jednocześnie kres działalności Ligi Narodów, która rozwiązała się formalnie 18 kwietnia 1946, przekazując pełnienie swej misji nowej organizacji.

Rocznica wejścia w życie Karty Narodów Zjednoczonych – 24 października 1945 roku – jest obchodzona jako Dzień Narodów Zjednoczonych od 1948 roku[8].

Pierwsza sesja Zgromadzenia Ogólnego rozpoczęła się 10 stycznia 1946 r. w Londynie. Wzięli w niej udział przedstawiciele 51 państw[9].

W grudniu 1945 Kongres Stanów Zjednoczonych wystosował propozycję, aby siedziba ONZ mieściła się w Nowym Jorku, co zostało zaakceptowane. Budynek siedziby głównej otwarto 9 stycznia 1951 roku na terenach podarowanych ONZ przez Johna Rockefellera Jr., gdzie mieści się do dziś. Część instytucji funkcjonuje jednak w innych miastach świata, m.in. w Genewie, Hadze, Nairobi i Wiedniu.

Cele ONZ

  1. Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa za pomocą zbiorowych i pokojowych wysiłków.
  2. Rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami na zasadach samostanowienia i suwerennej równości.
  3. Rozwiązywanie konkretnych problemów międzynarodowych (gospodarczych, społecznych, kulturowych, humanitarnych czy dotyczących praw człowieka) na zasadzie współpracy międzynarodowej oraz uznania równości ras, płci, języków i wyznań.
  4. Stanowienie ośrodka uzgadniania działań narodów w imię wspólnych celów.

Członkostwo ONZ

Główna kwatera ONZ, Nowy Jork
Sala obrad, Genewa

Członkiem ONZ, według artykułu 4. Karty NZ może być „każde państwo miłujące pokój, które przyjęło zobowiązania zawarte w Karcie” i – zdaniem ONZ – „jest w stanie je wypełniać”. Tym samym członkami Organizacji mogą być tylko państwa.

Przyjęcie następuje na podstawie uchwały Zgromadzenia Ogólnego podjętej na zalecenie Rady Bezpieczeństwa (artykuł 18 Karty).

Wystąpienie i wykluczenie z ONZ

Karta NZ nie określa konkretnych procedur wystąpienia z ONZ, wystąpienie takie jest więc możliwe na mocy jednostronnej deklaracji. Jak dotąd z ONZ wystąpiło tylko jedno państwo – Indonezja w 1965, powróciła jednak do Organizacji już rok później.

Za uporczywe łamanie zasad Karty NZ państwo członkowskie może być usunięte z ONZ przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa. Taka sytuacja miała miejsce w 1992, gdy wykluczono z Organizacji Jugosławię. Dyskutowano także nad wykluczeniem RPA za stosowanie apartheidu. Istnieje też procedura zawieszenia w prawach członka, podejmowana przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa (w obu przypadkach większością 2/3 głosów).

Członkowie pierwotni

Za członków pierwotnych uznanych jest 51 państw. Są to:

Obecni członkowie

 Osobny artykuł: Lista państw członkowskich Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Członkowie ONZ według daty przyjęcia do organizacji

Obecnie członkami ONZ są 193 państwa[10]. Do ONZ nie należą podmioty międzynarodowe, które mają:

Status państwa-obserwatora

Status niepaństwowego obserwatora:

  • Zakon Maltański Zakon Maltański (uznawany jako podmiot prawa międzynarodowego przez 104 państwa),
  • Flag of the ICRC (with full logo).svg Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża – ma on status obserwatora w ONZ, oraz – jako organizacja neutralna – prowadzi też mediacje z rządami (mimo że formalnie nie utrzymuje z nimi kontaktów dyplomatycznych) na temat wymiany jeńców, a także zawarł porozumienia z niektórymi organizacjami i instytucjami międzynarodowymi działającymi na polu humanitarnym[13].

Watykan pozostaje jedynym w pełni suwerennym i powszechnie uznanym na arenie międzynarodowej państwem, które nie należy do Narodów Zjednoczonych.

Zasady członkostwa

  • suwerenna równość wszystkich członków
  • wykonywanie w dobrej wierze zobowiązań zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych
  • rozwiązywanie sporów środkami pokojowymi
  • powstrzymanie się od groźby użycia siły lub użycia jej w sposób nieuzgodniony z celami ONZ
  • okazywanie wszelkiej pomocy ONZ w każdej akcji podjętej zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych, jako środka zapobiegawczego lub przymusu
  • nieingerowanie ONZ w sprawy, które należą do kompetencji wewnętrznych państwa
  • wpływanie na państwa, które nie są członkami ONZ, aby postępowały zgodnie z jej zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania bezpieczeństwa i pokoju

Organy ONZ

Struktura ONZ
  • Zgromadzenie Ogólne – składa się z przedstawicieli wszystkich krajów członkowskich.
  • Rada Bezpieczeństwa – składa się z 5 stałych członków (Rosja, Chiny, USA, Wielka Brytania, Francja) i 10 członków niestałych wybieranych na 2 lata. Odpowiada za utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa na świecie.
  • Rada Gospodarcza i Społeczna – zajmuje się sprawami gospodarczymi, społecznymi i kulturalnymi, prawami człowieka, przygotowuje projekty konwencji, ustala wytyczne dla organów pomocniczych.
  • Rada Powiernicza – powołana została do kontroli nad terytoriami powierniczymi do momentu ich usamodzielnienia, aby działać w interesie ich mieszkańców.
  • Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości – powołany w celu rozstrzygania sporów między państwami. Składa się z 15 sędziów.
  • Sekretariat – organ wykonawczy pod przewodnictwem sekretarza generalnego, 12 podsekretarzy, biura i departamenty.
  • Rada Praw Człowieka

Istnieje również wiele organów doradczych, np. Wojskowy Komitet Sztabowy.

Organizacje wyspecjalizowane ONZ

 Osobny artykuł: Organizacje wyspecjalizowane ONZ.

Jest to system organizacji międzynarodowych funkcjonalnie powiązanych z ONZ na mocy art. 57. Karty NZ: różnego rodzaju organizacje wyspecjalizowane, utworzone na podstawie porozumień zawartych między rządami i posiadające z mocy swych statutów rozległe kompetencje międzynarodowe w dziedzinach gospodarczej, społecznej, kulturalnej, wychowawczej, zdrowia publicznego i innych dziedzinach pokrewnych, będą związane z Organizacją Narodów Zjednoczonych.

ONZ odgrywa w tym systemie centralną rolę, posiadając uprawnienia koordynacyjne, co ma na celu zapobieżenie dublowaniu prawa i osiągnięciu większej efektywności działania. W tej dziedzinie ONZ jest reprezentowana przez Radę Gospodarczą i Społeczną, która „może uzgadniać działalność organizacji wyspecjalizowanych w drodze porozumiewania się z nimi i udzielania im zaleceń, jak również w drodze udzielania zaleceń Zgromadzeniu Ogólnemu i członkom Organizacji Narodów Zjednoczonych” (art. 63 ust. 2 Karty NZ).

Ponadto z ONZ są związane inne organizacje o charakterze powszechnym, m.in.:

Operacje pokojowe ONZ

Tablica upamiętniająca Organizację Narodów Zjednoczonych wmontowana 1995 r., w 50-lecie istnienia na rondzie ONZ w Warszawie
 Osobny artykuł: Operacje pokojowe Narodów Zjednoczonych.

Siedziba

 Osobny artykuł: Kwatera główna ONZ.

Zobacz też

 Zobacz też kategorię: Konferencje i obchody ONZ.

Uwagi

  1. ↑ Rząd ten był również uznawany przez Czechosłowację, a Francja utrzymywała przy nim przedstawiciela dyplomatycznego.
  2. ↑ Watykan i Stolica Apostolska – stanowią państwa (suwerenne podmioty prawa międzynarodowego) złączone ze sobą ścisłą unią personalną i funkcjonalną. Traktowanie Stolicy Apostolskiej i Watykanu jako odmiennych podmiotów, jakkolwiek uzasadnione z punktu widzenia ustrojowego, nie występuje jednak wyraźnie na gruncie prawa międzynarodowego. W stosunkach międzynarodowych nazwy te bywają stosowane zamiennie, a zaciągnięcie zobowiązania przez jeden z podmiotów jest rozumiane jako wiążące dla obu.

Przypisy

  1. ↑ History of the United Nations, web.archive.org, 27 stycznia 2012 [dostęp 2020-01-09] [zarchiwizowane z adresu 2012-01-27].
  2. ↑ Organizacja Narodów Zjednoczonych – Zapytaj.onet.pl –, zapytaj.onet.pl [dostęp 2020-01-09] (pol.).
  3. ↑ Organizacja Narodów Zjednoczonych. Pokój – Bezpieczeństwo – Współpraca, epodreczniki.pl [dostęp 2020-05-06].
  4. ↑ Overview, www.un.org, 2 października 2014 [dostęp 2020-05-06] (ang.).
  5. ↑ Lista członków ONZ, członkowie pierwotni są wyróżnieni kolorowym tłem.
  6. ↑ Jonathan Walker, Trzecia wojna światowa. Tajny plan wyrwania Polski z rąk Stalina, Znak Horyzont, Kraków 2014, s. 129.
  7. ↑ Ustawa z dnia 31 grudnia 1945 r. o ratyfikacji podpisanych w San Francisco dnia 26 czerwca 1945 r. Karty Narodów Zjednoczonych oraz Porozumienia ustanawiającego Komisję Przygotowawczą Narodów Zjednoczonych (Dz.U. 1946 nr 2, poz. 6), Oświadczenie Rządowe z dnia 8 lipca 1946 r. w sprawie ratyfikacji przez Polskę Karty Narodów Zjednoczonych podpisanej w Waszyngtonie dnia 16 października 1945 r. (Dz.U. 1947 Nr 23, poz. 90), 65 lat temu Polska podpisała Kartę Narodów Zjednoczonych , Polska w gronie państw założycieli ONZ, Polska w ONZ.
  8. ↑ Konferencje i obchody w ONZ.
  9. ↑ Historia ONZ. Chronologia wydarzeń.
  10. ↑ Member States | United Nations, www.un.org [dostęp 2020-05-06].
  11. ↑ U.N. approves Palestinian „observer state” bid.
  12. ↑ Non-member States, www.un.org, 7 sierpnia 2015 [dostęp 2020-05-06] (ang.).
  13. ↑ Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych – z upoważnienia ministra – na zapytanie nr 1798 w sprawie statusu i działalności Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża.

Linki zewnętrzne

Zobacz w Wikicytatach kolekcję cytatów Organizacja Narodów Zjednoczonych
Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt. budżetu ONZ na rok 2006
Zobacz hasło Organizacja Narodów Zjednoczonych w Wikisłowniku
  • Oficjalna witryna internetowa ONZ
  • Ośrodek informacji ONZ w Polsce
  • Agendy ONZ w Polsce
  • Organizacje międzynarodowe: ONZ
p • d • e
Kwartet bliskowschodni
Strony negocjujące
Kwartet dyplomatyczny
Specjalny wysłannik

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

weight loss

Podziel się