 nr rej. 512/1 z 1 lipca 1965
| |
 Ogród Saski, główna aleja z fontanną (2008) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Dzielnica | |
| Powierzchnia |
15,5 ha |
| Data założenia |
1724–1748 |
| Projektant |
Matthäus Daniel Pöppelmann |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°14′25″N 21°00′30″E/52,240278 21,008333
| |
| Strona internetowa | |
.JPG)
.JPG)
Ogród Saski – park miejski w śródmieściu Warszawy, położony między placem marsz. Józefa Piłsudskiego, placem Żelaznej Bramy, ul. Marszałkowską i ul. Królewską, na Osi Saskiej.
Pierwotnie geometryczny ogród francuski założony w latach 1724–1748 dla króla Augusta II Mocnego według projektu Matthäusa Daniela Pöppelmanna i Zachariasa Longuelune’a przy współpracy (od 1733) Carla Friedricha Pöppelmanna i Johanna Christopha von Naumanna jako ogród pałacu Saskiego. Został zdewastowany w czasie insurekcji kościuszkowskiej (1794), przekomponowany na krajobrazowy ogród angielski w latach 1816–1827 według projektu Jamesa Savage’a. Częściowo zniszczony w czasie powstania warszawskiego, został odtworzony po wojnie.
Jest pierwszym publicznym parkiem miejskim w Warszawie[1] i w Polsce[2].
Ogród Saski został założony na przełomie XVII i XVIII wieku przez króla Augusta II Mocnego, na tzw. Osi Saskiej, jako ogród przypałacowy przy pałacu Saskim w stylu francuskim.
27 maja 1727 został udostępniony przez króla mieszkańcom Warszawy. Był to pierwszy park publiczny w mieście[1]. Dla użytku dworu królewskiego pozostawiono dwa niewielkie ogródki w części przylegającej do pałacu Saskiego[2].
Ogród szybko zyskał dużą popularność stając się ulubionym miejscem wypoczynku i rozrywki mieszkańców miasta[3]. Mógł korzystać z niego każdy, kto był porządnie ubrany[3].
W 1748 August III Sas wzniósł tam Opernhaus (operalnię), pierwszy na terenie Polski zbudowany specjalnie w tym celu wolno stojący budynek teatralny[4]. W ogrodzie od XVIII wieku odbywały się występy orkiestry janczarskiej istniejącej na dworze króla Augusta II, która dawała tzw. Koncerty Promenadowe[5].
W 1847 w ogrodzie wybudowano zaprojektowany przez Henryka Marconiego Instytut Wód Mineralnych[6]. Pijalnia wód utrwaliła rolę Ogrodu Saskiego jako salonu Warszawy[7].
16 czerwca 1855 uruchomiono pierwszy warszawski wodociąg miejski, prowadzący wodę z Wisły przez stację pomp przy ul. Karowej, zbudowany według projektu Henryka Marconiego. Wzniesiony w Ogrodzie Saskim wodozbiór, o kształcie wzorowanym na rzymskiej świątyni Westy w Tivoli pod Rzymem, pełnił funkcję wieży ciśnień. Wodę ze zbiornika rozprowadzano do 16 zdrojów oraz 4 fontann w różnych częściach miasta, z najbardziej efektowną w samym Ogrodzie Saskim, zachowaną do dziś[8].
W czerwcu 1862 oficer armii rosyjskiej Andrij Potebnia dokonał w Ogrodzie Saskim nieudanego zamachu na namiestnika Królestwa Polskiego Aleksandra Lüdersa[9].
W XIX wieku zamieniony został w park w stylu angielskim. Do ogrodzonego obiektu nie były wpuszczane osoby niechlujnie ubrane lub nietrzeźwe[10], Żydzi w tradycyjnych strojach, a także dzieci do lat 14 bez opieki[11]. Przy każdej bramie ogrodu stał policjant[11]. W 1870 roku zbudowano tam drewniany budynek Teatru Letniego[12]. W 1899 Warszawskie Towarzystwo Higieniczne otworzyło w Ogrodzie Saskim jeden z pierwszych w mieście placów zabaw dla dzieci, ufundowany przez Wilhelma Raua[1]. Pomiędzy 31 marca a 2 kwietnia 1902 roku pierwsza polska wytwórnia filmowa Towarzystwo Udziałowe Pleograf założona przez wynalazcę Kazimierza Prószyńskiego[13] organizowała w budynku teatru pionierskie pokazy polskich filmów dokumentujących życie codzienne w Warszawie[13].
W 1935 przez zachodnią część parku przebito do placu Żelaznej Bramy i ul. Żabiej ulicę Marszałkowską[14]. Projekt przebicia tej ulicy do placu Bankowego dokończyli Niemcy podczas okupacji, wykorzystując zniszczenia w czasie obrony Warszawy w 1939, w tym zwłaszcza zniszczenie i rozbiórkę oficyn pałacu Błękitnego[14][15].
Podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 spłonął trafiony bombą budynek Teatru Letniego[16]. W wyniku pożarów ucierpiał także park[17]. W okresie okupacji niemieckiej Ogrodowi Saskiemu nadano niemiecką nazwę Sächsischengarten[18]. 4 maja 1942 został on zamknięty dla ludności polskiej[19].
W kwietniu 1945 oczyszczony z min park przekazano do użytku mieszkańców[20].
Drzewostan częściowo przetrwał wojnę, jednak wiele cennych starych drzew zostało uszkodzonych[21]. Największą ich grupę stanowią kasztanowce[22]. Rosną tam także m.in. topole czarne, wiązy, lipy drobnolistne, glediczje trójcierniowe, miłorzęby japońskie i klony pospolite[22].
W 1947 w parku wzniesiono murowany barak z przeznaczeniem na szkołę, który został rozebrany w latach 50[23]. Przed 1950 usunięto otaczające park ogrodzenie[24]. Został on także powiększony dzięki przyłączeniu do niego ogrodu Zamoyskich (od strony ul. Senatorskiej) oraz ogrodu Ministerstwa Spraw Zagranicznych (od strony ul. Wierzbowej)[25].
W 2023 spółka Pałac Saski poinformowała, że z planową inwestycją w zakresie odbudowy pałacu Saskiego, pałacu Brühla oraz kamienic przy ulicy Królewskiej w Warszawie koliduje ok. 150 drzew rosnących we wschodniej części Ogrodu Saskiego, głównie lip i dębów[26]. Do wycięcia przeznaczono 60 drzew, a 90 do przesadzenia w inne miejsca[26].
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
