Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”
Awers
Awers odznaki
Awers
Awers wzoru odznaki
Baretka
Baretka
Ustanowiono

27 kwietnia 1956

Wycofano

23 grudnia 1992

Święto

Dzień Nauczyciela

Dewiza

ZASŁUŻONY NAUCZYCIEL PRL

Wielkość

∅ 43 mm

Kruszec

metal złocony i srebrzony

Wydano

4230 odznak (do 1987)

Poniżej

Medal 10-lecia Polski Ludowej

Powiązane

Medal Komisji Edukacji Narodowej, Odznaka honorowa „Za zasługi dla oświaty”, order chlebowy

Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”odznaczenie państwowe okresu PRL, wręczane wraz z tytułem honorowym jako nagroda dla najbardziej zasłużonych nauczycieli i innych pracowników pedagogicznych, w uznaniu roli nauczyciela w dziele socjalistycznego wychowania i nauczania. Była jedną z piętnastu odznak tytułów honorowych, które zaliczały się do kategorii tzw. orderów chlebowych.

Historia

Tytuł honorowy „Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” został ustanowiony ustawą z dnia 27 kwietnia 1956 o prawach i obowiązkach nauczycieli[1]. Wzór rysunku i wymiary odznaki oraz zasady nadawania, tryb przedstawiania wniosków o nadanie oraz tryb wręczania i sposób noszenia określiła uchwała Rady Państwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 4 sierpnia 1956[2]. Tytuł wraz z odznaką przeznaczony był dla osób, które w okresie wieloletniej pracy zawodowej osiągnęli liczące się efekty w dziedzinie nauczania, doskonalenia metod pracy dydaktycznej i wychowawczej, pracy wychowawczo-opiekuńczej, nauczania politechnicznego, podnoszenia kultury fizycznej i higieny szkolnej, rozwijania zainteresowań i uzdolnień naukowych, technicznych, krzewienia czytelnictwa, szerzenia oświaty i kultury rolniczej oraz upowszechniania oświaty wśród dorosłych. Tytuł wraz z odznaką nadawany była przez Radę Państwa PRL[3][4] na wniosek właściwego ministra lub kierownika urzędu centralnego[1]. Odznaka noszona była na prawej piersi[3] i miała rangę orderu[5].

28 marca 1958 wprowadzono ustawowo (w Ustawie Emerytalnej) dodatki z tytułu odznaczeń państwowych w postaci emerytury, renty inwalidzkiej lub renty rodzinnej dla wszystkich posiadaczy 9 wyszczególnionych odznaczeń, w tym dla „Zasłużonych Nauczycieli Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”[6][7][8][9](później dodano kilka innych odznaczeń, w sumie było ich 21, w tym 15 odznak tytułów honorowych)[3].

20 kwietnia 1989 podniesiono wartość miesięczną dodatku do 25% emerytury lub renty, lecz jego wysokość dalej nie mogła przekraczać 3 tys. zł[10].

Po noweli grudniowej 1989 wybijano jeszcze i nadawano stare wzory odznaki, zmieniając jedynie napis na awersie na „Zasłużony Nauczyciel RP”[11].

W 1991 większość dodatków z tytułu odznaczenia państwowego została zniesiona. Prawa do niego zachowały jedynie osoby, które ukończyły 80 lat życia do 31 grudnia 1990[12][13].

Wszystkie tytuły honorowe zostały zlikwidowane 23 grudnia 1992, ustawą z dnia 16 października 1992, pozostawiając dotychczasowym laureatom prawo do ich używania[14].

Denominacja z 1995 spowodowała zmniejszenie dodatku chlebowego do 30 gr na miesiąc, co wywoływało sprzeciw środowisk kombatanckich i ich wielokrotne apele o jego zniesienie, gdyż jego wysokość uważali za uwłaczającą[11]. Ostatecznie wszelkie dodatki z tytułu odznaczeń wycofano 1 stycznia 1999[15][16].

Wygląd

Odznakę stanowiła dziesięciopromienna gwiazda z ramionami na przemian złotymi lub srebrnymi. Wewnątrz umieszczono emaliowany na czerwono okrąg, na zewnątrz którego znajdował się emaliowany na biało otok ze złotym napisem ZASŁUŻONY NAUCZYCIEL PRL. Wokół otoku umocowany był złoty wieniec laurowy z otwartą księgą – emblematem zawodu nauczycielskiego. Wewnątrz środkowej tarczy znajdował się orzeł bez korony z Godła Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Rewers odznaki był gładki i złocony. Gwiazda zawieszona była na prostokątnej metalowej baretce za pomocą kółka i dwóch uchwytów. Baretka była emaliowana na ciemnoniebiesko ze złotym obramowaniem i dwoma wąskimi złotymi paskami wzdłuż obu krótszych krawędzi baretki. Średnica gwiazdy to 43 mm, a wymiary baretki to 34 mm szerokości i 8 mm wysokości[3][4].

Odznaczeni

Łącznie do 1987 odznaczono 4230 osoby[3][4], byli to m.in.:

Przypisy

  1. a b Ustawa z dnia 27 kwietnia 1956 r. o prawach i obowiązkach nauczycieli (Dz.U. z 1956 r. nr 12, poz. 63)
  2. Uchwała Rady Państwa z dnia 4 sierpnia 1956 r. w sprawie tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” (M.P. z 1956 r. nr 75, poz. 876)
  3. a b c d e Stefan Oberleitner: Polskie ordery odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne 1705–1990. T. II: Polska Rzeczpospolita Ludowa 1944–1990. Zielona Góra: Kanion, 1999, s. 77, 86-87.
  4. a b c Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL”. prospect.pl. [dostęp 2016-03-13].
  5. Stefan Oberleitner: Odznaki Honorowe (Resortowe) PRL 1944–1989. Rzeszów: PTN, 2000, s. 3
  6. Ustawa z dnia 28 marca 1958 r. o zmianie przepisów o rentach i zaopatrzeniach (Dz.U. z 1958 r. nr 21, poz. 93. Zmiana w art. 59
  7. Ustawa z dnia 31 stycznia 1959 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej oraz ich rodzin (Dz.U. z 1959 r. nr 12, poz. 70).
  8. Ustawa z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. z 1982 r. nr 40, poz. 267).
  9. Obwieszczenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 2 maja 1983 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin (Dz.U. z 1983 r. nr 29, poz. 139).
  10. Obwieszczenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 20 kwietnia 1989 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz.U. z 1989 r. nr 24, poz. 133).
  11. a b Juliusz Ćwieluch: Medalomania. Raport. Medale i ordery. Kto daje, komu i za co. „polityka.pl”, 20 listopada 2010. s. 1. [dostęp 2013-06-27].
  12. Zbigniew Janowski: W obronie praw Kawalerów Orderu Wojennego Virtuti Militari. 2004-02-09. [dostęp 2013-06-27].
  13. Ustawa z dnia 14 grudnia 1990 r. o rewaloryzacji emerytur i rent dla osób, które ukończyły 80 lat, oraz o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym (Dz.U. z 1990 r. nr 92, poz. 540).
  14. Ustawa z dnia 16 października 1992 r. Przepisy wprowadzające ustawę o orderach i odznaczeniach, uchylające przepisy o tytułach honorowych oraz zmieniające niektóre ustawy (Dz.U. z 1992 r. nr 90, poz. 451)
  15. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1251)
  16. Jolanta Fedak: Odpowiedź ministra pracy i polityki społecznej na interpelację nr 10616 w sprawie odebrania dodatku do renty i emerytury z tytułu nadanych orderów. Warszawa, 3 sierpnia 2009. [dostęp 2013-06-27].

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się