Motocyklowe mistrzostwa świata (ang.Grand Prix motorcycle racing) – najbardziej prestiżowe na świecie zawodowe wyścigi motocyklowe, odpowiednik samochodowej Formuły 1, nazywane też „klasą królewską”, organizowane przez Międzynarodową Federację Motocyklową (FIM). Rozgrywane są od 1949 roku[1]. Pierwszym wyścigiem zaliczanym do tego cyklu był wyścig o Tourist Trophy Wyspy Man. W zawodach tych uczestniczyli zawodnicy, którzy startowali na motocyklach o pojemności 250 cm³, 350 cm³ oraz 500 cm³. Ta ostatnia była najważniejszą kategorią do 2001 roku, kiedy to zastąpiona została klasą MotoGP. Pierwszym mistrzem świata w najwyższej klasie był Leslie Graham pochodzący z Wielkiej Brytanii[2].
Mistrzostwa obecnie składają się z 19 wyścigów tzw. Grand Prix, odbywających się na kontynentach: europejskim, amerykańskim, azjatyckim oraz w Australii[3]. Zawodnik, który zdobędzie najwięcej punktów podczas wszystkich wyścigów, zdobywa mistrzostwo świata.
„Królewska klasa” jest poligonem do testowania najnowszych technologii z dziedziny konstrukcji motocykli i ich opon. Motocykle te mają masę od 135 do 165 kg (w zależności od liczby cylindrów), silnikibenzynowe o pojemności 1000 cm³, osiągające moc do ok. 250 KM i prędkości do 350 km/h. W 2016 roku Andrea Iannone na torze w Mugello osiągnął prędkość 354,9 km/h[4], co jest rekordem prędkości w historii MotoGP. Hałas o natężeniu 130 decybeli, jaki wytwarzają, zmusza kierowców do używania stopperów.
W sezonach 2007–2011 wszystkie motocykle w najwyższej klasie były wyposażone w silniki o pojemności zmniejszonej z 990 cm³ do 800 cm³. Powodem były zbyt wysokie prędkości osiągane na torze przez zawodników. Kolejnym była śmierć w 2003 roku japońskiego motocyklisty Daijiro Kato po wypadku na japońskim torze Suzuka.
Od sezonu 2012 pojemność motocykli w klasie MotoGP wynosi 1000 cm³.
Historia
Początki
Pierwsze wzmianki jakie ukazały się na temat szosowych wyścigów motocyklowych przypadają na koniec XIX w. we Francji. W 1949 r. FIM stworzyła jednolite przepisy torowych wyścigów motocyklowych oraz zorganizowała motocyklowe mistrzostwa świata[8].
Zasady rozgrywania zawodów uległy znacznym zmianom na przestrzeni 50 lat. Już w 1946 roku podczas wyścigów motocyklowych zabroniono stosowania specjalnych paliw oraz silników z turbodoładowaniem, a w 1958 roku zabroniono stosowania owiewek „typu lotniczego”.
Podczas ostatniego półwiecza motocykle tak ewoluowały, iż zmusiło to FIM do znaczących zmian w regulaminie. Dotyczy to głównie zastosowania nowych materiałów konstrukcyjnych zmniejszających masę pojazdów oraz elementów poprawiających jego dynamikę. Przez długi czas ramy motocykli były wykonywane z rur i elementów stalowych, ale pod koniec lat 70. XX w. dominować zaczęły konstrukcje aluminiowe. Najnowszym osiągnięciem techniki motoryzacyjnej jest coraz szersze i powszechniejsze stosowanie włókien węglowych, które z powodzeniem zastępują tradycyjne tworzywa sztuczne i metale. Stosowane są one głównie do produkcji owiewek, wsporników, błotników czy tarcz hamulcowych.
Wraz z rozwojem motocykli styl jazdy również uległ zmianie w porównaniu z tym z lat 50. i 60. Obecnie dominującym stylem jazdy jest tzw. „wysunięte biodro”. Technika ta polega na maksymalnym przesunięciu masy ciała do wewnątrz zakrętu. Jako pierwszy ten sposób jazdy zaprezentował Fin Jarno Saarinen. Dzięki znaczącemu postępowi w konstrukcji opon i zawieszeń motocykli jazda z wysuniętym biodrem stała się powszechnym sposobem na jeszcze szybszą jazdę.
1967: Ostatni rok z nieograniczoną liczbą cylindrów.
1968–1972: Giacomo Agostini (MV Agusta) wygrywa klasę 500 cm3 i 350 cm3 cztery razy z rzędu (w latach 1968–1970 wygrywa wszystkie 54 wyścigi tych klas, w których startował).
1972: Śmierć Gilberto Parlottiego w TT Wyspy Man, bojkot czterech ostatnich rund przez zawodników ze względu na bezpieczeństwo.
1973: Śmierć Jarno Saarinena i Renzo Pasoliniego podczas GP Włoch na Monzy.
1975: Giacomo Agostini (Yamaha) po raz ostatni wygrywa klasę 500 cm3. Yamaha jest pierwszym teamem spoza Europy, który wygrywa mistrzostwo.
1976: Barry Sheene wygrywa pierwsze mistrzostwo dla Suzuki. TT Wyspy Man znika z kalendarza motocyklowych mistrzostw świata.
2009: Jak na razie ostatnie mistrzostwo świata wywalczone przez Valentino Rossiego. Michelin wycofuje się z MotoGP, Bridgestone zostaje jedynym dostawcą opon. Kawasaki zawiesza działalność w MotoGP. Dani Pedrosa ustanawia rekord prędkości 349,288 km/h na Mugello.
2011: Marco Simoncelli ginie w wyścigu MotoGP w Malezji. Suzuki wycofuje się z MotoGP na koniec sezonu.
2012: Moto3 zastępuje klasę 125 cm3. Zwiększenie pojemności silników motocykla MotoGP do 1000 cm3.
2013: Marc Márquez najmłodszym mistrzem świata i zostaje pierwszym debiutantem od 1978 roku, który zdobył mistrzostwo świata w najwyższej klasie[9]. Marc Márquez zalicza wypadek przy prędkości 338 km/h (przeciążenie wynosiło ponad 25G) na torze Mugello, jest to „najszybszy” wypadek w historii MotoGP, zawodnikowi nic się nie stało[10]. Zostaje wprowadzony dwuczęściowy format kwalifikacji w klasie MotoGP.
2014: Likwidacja CRT na rzecz klasy Open. Nowy rekord prędkości: Andrea Iannone na torze Mugello osiągnął prędkość 349,6 km/h[11]. Do sezonu 2014 włącznie wyścigi rozgrywano na 71 torach.
2016: Michelin głównym dostawcą opon klasy MotoGP, likwidacja klasy Open. Luis Salom ginie w treningu przed GP Katalonii w klasie Moto2. Stawkę opuszcza mistrz świata z 2006 roku Nicky Hayden.
2019: Szósty mistrzowski tytuł Marqueza, trzecie wicemistrzostwo z rzędu Dovizioso, Jorge Lorenzo kończy wyścigową karierę. Klasa Moto2 zmienia jednostki napędowe na firmę Triumph o pojemności 750 centymetrów sześciennych.
2020: Joan Mir i ekipa Suzuki zdobywają tytuły mistrzowskie.
2021: Fabio Quartararo pierwszym francuskim mistrzem świata, Ducati mistrzem konstruktorów. Siedmiokrotny mistrz świata klasy królewskiej, Valentino Rossi, kończy wyścigową karierę.
2023: Bagnaia broni tytuł mistrzowski w klasyfikacji kierowców, natomiast Ducati w klasyfikacji konstruktorów, satelicka ekipa Ducati, Pramac Racing, wywalczyła tytuł mistrzów wśród zespołów, po raz pierwszy wprowadzono do rywalizacji wyścigi sprinterskie, [[Aprilia] zyskała ekipę satelicką.
Anton Mang (2 mistrzostwa klasy 350 cm3 i 3 klasy 250 cm3 ),
Angel Nieto (7-krotny mistrz świata klasy 125 cm3 ),
Jim Redman (4 mistrzostwa klasy 350 cm3 i 2 klasy 250 cm3 ),
Jarno Saarinen (1 mistrzostwo klasy 250 cm3, pierwszy zawodnik jeżdżący stylem „wysunięte biodro”),
Carlo Ubbiali (3 mistrzostwa klasy 250 cm3 i 6 klasy 125 cm3 ).
Uwagi
Pogrubionym drukiem zaznaczeni są kierowcy, którzy nie zakończyli kariery. W nawiasie podana została liczba zwycięstw w najwyższej klasie 500 cm3 i MotoGP. Liczba zwycięstw zawodników startujących obecnie jest aktualna na dzień 11.04.2016.
Kombinezony w MotoGP wykonywane są głównie ze skóry kangura, która jest bardziej odporna, elastyczna i lżejsza od skóry krowiej. Ponadto posiadają ochraniacze w najbardziej narażonych na kontuzje miejscach: plecach, łokciach i kolanach, które ochraniają zawodników podczas wywrotki, nie mogą jednak krępować ruchów i spowalniać refleksu zawodnika.
Na plecach zawodnicy mają na kombinezonie „garby”, które poprawiają bezpieczeństwo, wpływają na lepszą aerodynamikę podczas jazdy i są miejscem na magazynowanie wody. Zawodnicy posiadają również ochraniacze na klatkę piersiową i kręgosłup, które są wykonane z karbonu, kevlaru oraz tytanu. Rękawice i buty zawodników są lekkie i elastyczne, dają motocyklistom odpowiedni zakres ruchów, jednocześnie są także specjalnie wzmocnione w miejscach szczególnie podatnych na urazy.
Na łokcie, ramiona i kolana zawodnicy zakładają slidery. Są one wykonane ze specjalnych, termoplastycznych materiałów i pomagają zawodnikom w lepszym wyczuciu sytuacji podczas jazdy w zakrętach (gdzie kąty nachylenia zawodnika do podłoża dochodzą do 64 stopni).
Stworzono również specjalne poduszki powietrzne, które uruchamiają się w momencie wywrotki i chronią kark oraz barki kierowcy. Chwilę później powietrze schodzi, co jest niezwykle istotne w momencie, gdy wywrotka była niegroźna i zawodnik może kontynuować jazdę. Wówczas poduszka powietrzna nie krępuje mu ruchów, ale co ważniejsze – w przypadku kolejnej wywrotki – system zadziała raz jeszcze.
Ponadto zawodnicy podczas opadów deszczu zakładają na kombinezon specjalne plastikowe ubrania. Dzięki temu kombinezon nie wchłania wody, a co za tym idzie – nie nabiera na masie, co dodatkowo mogłoby wpływać negatywnie na osiągi. Łączna waga kombinezonu z ochraniaczami wynosi od 3 do 3,5 kg[15].
Kaski
Kaski wyścigowe nie są znacznie inne od tych dostępnych do użytku na normalnych drogach. Różnią się jedynie detalami, zwłaszcza jeśli chodzi o komfort, kształt i rozmiar. Część zewnętrzna jest zbudowana z włókna węglowego, karbonu, kevlaru i poliuretanu. Wewnętrzna część musi być natomiast dobrze przymocowana do zewnętrznej powłoki, a przy okazji ma chronić czaszkę i zapewniać komfort zawodnikowi. Wyściółka musi również dobrze pasować do twarzy, a zwłaszcza takich jej części jak skronie, nos, czoło czy szczęka. Ważna jest również akustyka: zawodnik musi słyszeć jak pracuje motocykl oraz rywali, jadących za nim lub przed nim. Z przodu kasku znajduje się wizjer, który jest zbudowany z plastiku. Chroni on zawodnika przed owadami, kroplami deszczu czy drobinkami opon.
Poza ochroną życia kask jest też kluczowym elementem do wyrażenia osobowości zawodników, którzy umieszczają na nich np. symbole, maskotki. Dzięki temu ułatwiona jest identyfikacja zawodników na torze[16].
Sesje podczas weekendu wyścigowego
Aktualna lista sesji, które są rozgrywane podczas weekendu MotoGP. W tabeli podany jest też czas trwania danego wydarzenia[17].
Dyskwalifikacja. Pokazywana jest razem z tabliczką z numerem zawodnika.
Problemy techniczne z motocyklem.
Zezwolenie na zmianę motocyklu w boksie.
Mokry tor.
Informacja dla zawodnika, że będzie dublowany.
Koniec wyścigu
Sygnalizacja niebezpiecznej sytuacji.
Przerwanie wyścigu.
Brak niebezpieczeństw na torze.
Kobiety startujące w motocyklowych mistrzostwach świata
Beryl Swain (1 start w klasie 50 cm3, 1962)
Gina Bovaird (1 start w klasie 500 cm3, 1982)
Taru Rinne (17 startów w klasie 125 cm3, 1987–1991)
Tomoko Igata (25 startów w klasie 125 cm3, 1992–1995)
Katja Poensgen (24 starty w klasie 250 cm3, 2001–2003)
Elena Rosell (19 startów w klasie Moto2, 2011–2012)
Ana Carrasco (46 startów w klasie Moto3, 2013–2015)
María Herrera (23 starty w klasie Moto3, od 2013)
Inne informacje
Informacje przekazywane są kierowcom przez zespoły poprzez wystawianie tablic na prostej startowej, a od Grand Prix Niemiec 2017 informacje od zespołu mogą być pokazywane także na desce rozdzielczej motocykla.
W jednej linii startowej wyścig rozpoczyna trzech zawodników.