| |||||
| |||||
| Dewiza: Concordia Salus | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Prowincja | |||||
| Mer |
Valérie Plante | ||||
| Powierzchnia |
365,13 km² | ||||
| Populacja (2011) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+1 514 i +1 438 | ||||
| Kod pocztowy |
H | ||||
Położenie na mapie Quebecu  | |||||
Położenie na mapie Kanady  | |||||
 45°30′N 73°33′W/45,500000 -73,550000
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Montreal (fr. Montréal [mɔ̃ʁeˈal]) – miasto w Kanadzie, nad Rzeką Świętego Wawrzyńca w prowincji Quebec. W latach 1844–1849 Montreal był stolicą Prowincji Kanady.
Jest to drugie co do wielkości miasto Kanady, największy port morski wschodniej części kraju oraz główny ośrodek gospodarczy i kulturalny francuskojęzycznej części Kanady. Powstał jako niewielka osada francuska na cześć królewską nazwany Mont Royal – „Wzgórze królewskie” – stąd obecna nazwa.
Po przyłączeniu 1 stycznia 2002 dzielnic podmiejskich liczba mieszkańców wynosi 1,6 mln (zespół miejski 3,5 mln, 2001). Miasto jest podzielone na 25 dzielnic (fr. arrondissements). Niektóre z nich decyzją rządu prowincji Quebec w 2001 roku zostały przyłączone do Montrealu. Wywołało to sprzeciw mieszkańców przyłączonych dzielnic. W następstwie referendum z czerwca 2004 roku, 1 stycznia 2006 roku część z nowo przyłączonych dzielnic, zamieszkiwanych przez 13% dotychczasowej populacji miasta, odłączyła się od Montrealu.
Zespół miejski jest położony przede wszystkim na dwóch wyspach, Île de Montréal i Jésus, leżących tuż na wschód od zbiegu Rzeki Św. Wawrzyńca i rzeki Ottawa. Wyspy opływa główny nurt Rzeki Św. Wawrzyńca i jej dwie odnogi, rzeki: Rivière des Mille Îles i Rivière des Prairies.
Pierwszymi Europejczykami, którzy dotarli do wyspy, na której dzisiaj leży Montreal, byli Jacques Cartier i jego towarzysze. Podczas swojej drugiej ekspedycji do Ameryki Północnej Cartier wyruszył z okolic dzisiejszego miasta Québecu w górę Rzeki Świętego Wawrzyńca. Dotarł do okolic wyspy Île de Montréal w październiku 1535. Odwiedził wioskę indiańską Hochelagę i wszedł na wzgórze dominujące nad wyspą, które nazwał na cześć króla Mont Royal. Ze wzgórza stwierdził, że jego dalsza droga w górę rzeki jest zablokowana przez serię niskich wodospadów na rzece (wodospady Lachine). W tej sytuacji zawrócił i popłynął z powrotem do morza i swoich statków.
Po tej jednej europejskiej wyprawie nastąpiła długa przerwa. Francja, nękana wojnami domowymi, na wiele dziesięcioleci porzuciła myśli o koloniach zamorskich. Dopiero na początku XVII wieku Francuzi rozpoczęli ponowną próbę kolonizacji Ameryki Północnej, zakładając osadę Québec w 1608. W tym samym czasie zaczęli ponownie odwiedzać okolice Montrealu. Jednak dopiero w 1642 Francuzi wrócili, by zostać na stałe. Sieur Chomedey de Maisonneuve i około 40 kolonistów zbudowali w lecie 1642 mały fort Ville-Marie. Z początku zadaniem kolonii było prowadzenie działalności misyjnej wśród Indian. Jednak już wkrótce kolonia stała się ważnym ośrodkiem handlu futrami. W miarę przekształcania się w faktorię handlową, osada przyjęła dzisiejszą nazwę Montreal, od nadanej przez Cartiera nazwy wzgórza (wówczas wymawianej jako Mont Réal).
Błędy dyplomatyczne popełnione przez Francuzów przez pierwsze lata swojej obecności w Kanadzie obróciły przeciwko nim konfederację Irokezów. Ta grupa Indian prowadziła z Francuzami sporadyczne wojny do 1701. Montreal, jako najbardziej wysunięta na zachód placówka Francuzów, był nękany częstymi napadami Indian. Ludność osady rosła powoli, od 675 w 1665 do około 1000 w 1700. Po zawarciu pokoju z Irokezami sytuacja znacznie się polepszyła. Do 1760 ludność zwiększyła się do około 5000. Miasto zostało otoczone fortyfikacjami ziemnymi na wzór europejski.
W trakcie wojny siedmioletniej Brytyjczycy podbili posiadłości francuskie w Ameryce Północnej i włączyli je do swojego imperium. Montreal, ostatni punkt oporu Francuzów, poddał się armii brytyjskiej w 1760.
Montreal formalnie stał się częścią imperium brytyjskiego w wyniku postanowień traktatu paryskiego podpisanego 1763. Miasto pozostało światową stolicą handlu futrami, ale teraz handel ten znalazł się pod kontrolą szkockich i angielskich kupców. Ci założyli nową Kompanię Północno-Zachodnią w latach 1783–1784, która rozszerzyła obszar handlowy Montrealu aż do wybrzeży Oceanu Spokojnego. Kompania połączyła się z Kompanią Hudsona w 1821, kończąc rolę Montrealu w handlu futrami.
Podczas amerykańskiej wojny rewolucyjnej 13 listopada 1775 miasto zostało zajęte przez Amerykanów, którzy jednak musieli wycofać się w lecie następnego roku pod naporem armii brytyjskich. Podczas wojny brytyjsko-amerykańskiej w latach 1812–1814 amerykańskie próby zdobycia miasta nie powiodły się.
Na początku XIX wieku miasto przekształciło się w ośrodek handlu zbożem i drewnem. W 1825 zbudowano Kanał Lachine, który pozwalał statkom ominąć progi wodne na rzece niedaleko od miasta i płynąc dalej do Jeziora Ontario. Montreal stał się portem, w którym statki rzeczne przypływające Rzeką Świętego Wawrzyńca mogły przeładować swoje ładunki na statki pełnomorskie płynące do Atlantyku.
Przez ten czas ludność miasta nieustannie rosła dzięki przypływowi imigrantów z Wielkiej Brytanii. W latach 1820–1830 Montreal prześcignął Québec i stał się największym miastem w Kanadzie. W 1825 miasto miało 22,5 tys. mieszkańców. Gdy w 1831 Montreal otrzymał prawa miejskie, większość jego mieszkańców wywodziła się z Wysp Brytyjskich, a mieszkańcy francuskojęzyczni byli w mniejszości. Od tego czasu do lat 60. XX wieku angielski pozostawał najważniejszym językiem miasta.
Pierwsza linia kolejowa w Kanadzie została zbudowana niedaleko miasta w 1836. W połowie XIX wieku miasto uzyskało szereg połączeń kolejowych z resztą Kanady i ze Stanami Zjednoczonymi. W 1885 ukończono Kolej Transkanadyjską, dając miastu połączenie z wybrzeżem Pacyfiku. Dzięki tym połączeniom kolejowym, jak również transportowi wodnemu na Rzece Świętego Wawrzyńca, port w Montrealu stał się głównym oknem na świat Kanady. Z biegiem czasu został drugim po Nowym Jorku portem w Ameryce Północnej pod względem liczby przyjmowanych statków. Dzięki doskonałej sieci połączeń transportowych w mieście rozwijały się również rozmaite gałęzie przemysłu.
Ludność miasta rosła nieustannie, od 58 tys. w 1851 do 107 tys. w 1871. W 1881 w Montrealu mieszkało 140 tys. osób (170,7 tys. wraz z przedmieściami). Miasto przyciągało wielu imigrantów z Europy i wielu francuskojęzycznych rolników z osad otaczających miasto. Dzięki napływowi tych ostatnich, francuskojęzyczni mieszkańcy miasta ponownie stanowili większość po 1865, jednak wiodącym językiem w mieście pozostawał angielski. Dzięki gwałtownemu rozwojowi liczba ludności Montrealu przekroczyła 1 milion w 1931.
W latach 60. i 70. XX wieku w Montrealu zrealizowano wiele ogromnych inwestycji, w dużej części w związku z organizacją w mieście Wystawy Światowej 1967 i Letnich Igrzysk Olimpijskich 1976. Główną osobą odpowiedzialną za te inwestycje był burmistrz Jean Drapeau, który rządził miastem w latach 1954–1957 i 1960–1986. Zbudowano system montrealskiego metra (będący drugim systemem kolei podziemnej w Kanadzie), sieć autostrad, tereny wystawowe na sztucznej wyspie na Rzece Św. Wawrzyńca, Stadion Olimpijski i wszystkie obiekty sportowe potrzebne dla obsługi olimpiady. Wiele z tych inwestycji nie spełniło oczekiwań. Ogromne, supernowoczesne lotnisko Mirabel zostało wybudowane zbyt daleko od miasta, bez dogodnych połączeń komunikacyjnych i szybko okazało się nierentowne – obecnie służy tylko do obsługi lotów towarowych. Olimpiada okazała się finansową klęską, a miasto spłacało długi zaciągnięte dla sfinansowania budowy obiektów olimpijskich aż do 2008 roku. Ogromny stadion olimpijski z odsłanianym dachem nie mógł znaleźć dla siebie odpowiedniej roli w następnych latach. Z drugiej strony, dzięki tym inwestycjom Montreal ma prawdopodobnie najlepszą infrastrukturę miejską pośród wielkich miast Kanady.
W drugiej połowie XX wieku gospodarka kanadyjska weszła w okres dużo bardziej ścisłej integracji z gospodarką Stanów Zjednoczonych, a znaczenie eksportu do innych kontynentów znacznie spadło. Z tego powodu stopniowo głównym centrum gospodarczym kraju stało się Toronto, ulokowane wewnątrz kraju i posiadające znacznie lepsze połączenia transportowe z głównymi ośrodkami amerykańskiego przemysłu. Gospodarka Montrealu została również znacznie osłabiona przez dojście do władzy w prowincji Quebec separatystycznej Partii Quebeckiej, która wdrożyła w życie serię praw mających na celu upowszechnić użycie języka francuskiego w wielu dziedzinach gospodarki i biznesu. Wobec tego wielu anglojęzycznych mieszkańców Montrealu opuściło miasto.
Pod koniec lat 90. miasto zaczęło odzyskiwać swoją międzynarodową renomę, wraz z lokalizacją w centrum Montrealu Światowego Centrum Handlu, Quartier International, oraz kilku międzynarodowych organizacji: ICOGRADA, International Design Alliance, oraz agend UNESCO, ONZ, ICAO, WHO i NATO.
Liczba mieszkańców Montrealu wynosi 1 649 519[1]. Język francuski jest językiem ojczystym dla 52,4%, angielski dla 13,2%, arabski dla 5,4%, włoski dla 4,9%, hiszpański dla 4,7%, grecki dla 1,2%, wietnamski dla 1,1%, portugalski dla 1,1% mieszkańców (2011)[2]. W części miasta zamieszkałej przez większość francuskojęzyczną nazwy ulic i znaki drogowe są francuskie, a na zachodzie miasta, gdzie większość stanowią użytkownicy języka angielskiego, większość ulic ma angielskie nazwy, angielskie jest też oznakowanie drogowe.
Montreal jest miastem dobrze rozwiniętym pod względem sportowym. Odbywają się tu różne imprezy w odrębnych dziedzinach sportu.
Obecne dzielnice tworzące miasto Montreal to:
| Terytoria równoważne z MRC (TÉ) | |
|---|---|
| Gminy |
| Największe miasta | |
|---|---|
| Regiony administracyjne |
|
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
