Milanówek
miasto i gmina
Ilustracja
Ulica Warszawska w centrum miasta
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

grodziski

Prawa miejskie

1951

Burmistrz

Piotr Remiszewski
(od 2018)

Powierzchnia

13,44[1] km²

Wysokość

ok. 100 m n.p.m.

Populacja (2019)
• liczba ludności
• gęstość


16 416[2]
1221,7 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 22

Kod pocztowy

05-822

Tablice rejestracyjne

WGM

Położenie na mapie powiatu grodziskiego
Mapa konturowa powiatu grodziskiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Milanówek”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Milanówek”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Milanówek”
Ziemia52°07′27,48″N 20°39′55,44″E/52,124300 20,665400
TERC (TERYT)

1405011

SIMC

0921020

Urząd miejski
ul. Tadeusza Kościuszki 45
05-822 Milanówek
Strona internetowa
BIP

Milanówekmiasto w województwie mazowieckim, w powiecie grodziskim, leżące na południowy zachód od Warszawy i wchodzące w skład aglomeracji warszawskiej. Położone na Nizinie Środkowomazowieckiej, na Równinie Łowicko-Błońskiej.

Według danych z 2010 miasto miało 16 056 mieszkańców[3]. Wraz z Brwinowem i Podkową Leśną należy do tzw. podwarszawskiego trójmiasta ogrodów.

Historia

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z XIV w.: Milonow (1350), dalej Milonowo (1414-1425, 1428), Milanowo alias Rapstinye (1529), Milanowo Rabstin (1580)[4][5]. Wieś szlachecka Milanowo Rabstin (Rabsztyn) położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie błońskim ziemi warszawskiej województwa mazowieckiego[6]. Według Rymuta nazwa pochodzi od nazwy osobowej Milon, Milan, z kolei pochodzących od imion złożonych typu Miłobrat, Miłosław. Po XVI wieku dodano przyrostek zdrabniający -ek[4].

W 1831 r. właścicielem wsi Milanówek był Karol Skalski, były oficer wojsk Księstwa Warszawskiego, który w 1809 r. został kapitanem – dowódcą rakietników[7].

Dom Wysłużonego Kolejarza w Milanówku

Milanówek powstał na przełomie XIX i XX w. w wyniku parcelacji dóbr należących do Michała Lasockiego, a leżących wzdłuż Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej.

Od początku swego istnienia Milanówek był przede wszystkim letniskiem dla zamożnych mieszkańców Warszawy, którzy stawiali tu wystawne domy letniskowe, które często, gdy właściciele postanawiali przenieść się na stałe, zamieniały się w okazałe wille. Była to przeważnie inteligencja. Letnisko wyróżnia się nowoczesnym wyglądem zewnętrznym i urządzeniami. Stylowe dobrze urządzone, skanalizowane pensjonaty i dworki. z telefonami, wśród estetycznie utrzymanych ogrodów, tworzą miasto-ogród nieustępujące pierwszorzędnym letniskom zagranicznym. Jest to jedno z najpiękniejszych i najbardziej eleganckich uzdrowisk podwarszawskich, miejsce wypoczynku wyborowego towarzystwa stołecznego. Najsłynniejszym letnikiem z pierwszych lat był Bolesław Prus. Stałym mieszkańcem miasteczka był m.in. rzeźbiarz Jan Szczepkowski.

W okresie międzywojennym rozwijała się, dominująca do dziś w starszej części miasta, architektura willowa. W latach 20. powstała Centralna Doświadczalna Stacja Jedwabnicza, po wojnie przekształcona w Zakłady Jedwabiu Naturalnego „Milanówek”. W 1933 roku w Milanówku z inicjatywy społecznej powołano instytucję „obywatelskich patroli” w związku z plagą napadów na domki letniskowe i wille[8].

W czasie II wojny światowej w kościele św. Jadwigi w Milanówku przechowywano przeniesioną z Kościoła Świętego Krzyża na Krakowskim Przedmieściu urnę z sercem Fryderyka Chopina. Po kapitulacji powstania warszawskiego do Milanówka przeniosły się najważniejsze organy Polskiego Państwa Podziemnego, co dało mu przydomek „małego Londynu”. Podczas okupacji niemieckiej i w latach powojennych Milanówek byl przedmiotem represji, które dotknęły licznych jego mieszkańców. Przykładem mogą być losy rodziny Vetulanich, z której dwie osoby zginęły w niemieckim obozie koncentracyjnym w Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu. Pisał na ten temat Tadeusz Sowiński (1988)[9] - nie podając źródeł swoich poglądów, a więc przesadnie deprecjonując służby wywiadowcze niemieckie i wysoko oceniając analogiczne służby sowieckie:

[...]"Przez pięć lat nie udało się Niemcom wykryć i rozbić struktury, ogarniającej całą lokalną społeczność. Była to bowiem społeczność wyjątkowa, jakby elita elit. Zwartość, solidarność, gorący patriotyzm, gotowość poświęcenia Sprawie, dyscyplina. Kto nawet nie był w konspiracji, ten o niej wiedział i wspierał ją. Warunki dla konspiracji były więc w sensie symbolicznym jedwabne. Tym bardziej, że silnym oparciem była dla niej [...] manufaktura jedwabiu (CDSJN), gdzie nie tylko wystawiano setki lewych dowodów pracy, chroniących przed łapankami nawet oficerów Komendy Głównej AK [...], lecz także produkowano materiały wybuchowe do granatów, szyto mundury i opaski na Powstanie, zaś po wypędzeniu ludności Warszawy – dawano schronienie uchodźcom, jak w całym zresztą Milanówku.

[...] To co nie udało się Niemcom przez pięć lat, tego dokonało NKWD w ciągu kilku zaledwie tygodni. Sowiecki okupant zdołał w tym krótkim czasie wyłapać, uwięzić i deportować niemal całą kadrę dowódczą tak wojskowych struktur, jak i władz cywilnych podziemia.” [...]

Tadeusz Sowiński, „Jedwabna konspiracja”, 1988

Tu warto zrobić ciekawe zestawienie z tym, co o Milanówku pisał wiele lat wcześniej, gdy była to zaledwie niewielka wieś, niemiecki podróżnik Alexander von Humboldt (1769–1859)[10]:

Byłem na Galapagos, przemierzyłem Andy, Kordyliery i dziki Ural, poznałem nurt Amazonki i rajskie wyspy oceanu, słowem, objechałem cały świat dokoła, świat pełen cudów natury i monumentalnych krajobrazów... W Polsce byłem kilka razy. Wyznam jednak, że nigdzie nie czułem się tak dobrze, jak w Milanówku, serdecznie podejmowany przez gościnnych mieszkańców tej małej osady...”

Alexander von Humboldt „Gesammelte Werke”, 1889

1 lipca 1952 miejscowość otrzymała prawa miejskie, wchłonięte zostały Nowa Wieś (obecnie ta część Milanówka nazywana jest Kazimierówką) i Polesie z gminy Nadarzyn oraz osiedle Parcele Milanówek z gminy Grodzisk[11]. W okresie PRL nastąpił dalszy rozwój przemysłu, przede wszystkim powstały fabryki narzędzi stomatologicznych i chirurgicznych „MIFAM” oraz Milanowska Fabryka Cukierków. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa warszawskiego. Po reformie administracyjnej z 1999 Milanówek stał się jedną z sześciu gmin tworzących powiat grodziski. W 2004 decyzją ministra kultury Milanówek stał się siedzibą Archiwum Państwowego Dokumentacji Osobowej i Płacowej, najmłodszego spośród głównych archiwów państwowych[12].

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002[13] Milanówek ma obszar 13,52 km², w tym:

  • użytki rolne: 46%
  • użytki leśne: 3%

Miasto stanowi 3,69% powierzchni powiatu.

Demografia

Ulica Warszawska w Milanówku
  • Dane z 2010[3]:

Ogółem 16056 mieszkańców (7560 mężczyzn)

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 15 858 100 8391 53 7467 47
Gęstość zaludnienia
[mieszk./km²]
1179,9 624,3 555,6
  • Piramida wieku mieszkańców Milanówka w 2014 roku[2].


Ochrona przyrody

 Osobny artykuł: Pomniki przyrody w Milanówku.

Części miasta i osiedla

Części miasta
Osiedla
  • Osiedle Gospodarska
  • Osiedle Inżynierska
  • Osiedle Jedwabnik
  • Osiedle Królewska
  • Osiedle Okólna
  • Osiedle Wojska Polskiego
  • Osiedle „Berliny”
  • Osiedle „TBS” (Towarzystwo Budownictwa Społecznego)

Władze

Podobnie jak we wszystkich polskich gminach niebędących miastami na prawach powiatu, wybory do rady miasta odbywają się w Milanówku z zastosowaniem ordynacji większościowej. Rada liczy 15 osób, począwszy od kadencji 2014-2018 wybieranych w jednomandatowych okręgach wyborczych. Władzę wykonawczą stanowią pochodzący z wyborów bezpośrednich burmistrz oraz podległe mu struktury Urzędu Miasta i innych gminnych jednostek organizacyjnych.

Urząd Miasta

Urząd Miasta Milanówka mieści się w czterech budynkach, położonych w trzech różnych lokalizacjach. Główną siedzibę władz miasta stanowi znajdujący się u zbiegu ulic Kościuszki i Mickiewicza kompleks, składający się z zabytkowej willi „Wandzin” (Budynek A) oraz dobudowanego na tej samej posesji nowszego Budynku B. Obiekty te stanowią siedzibę burmistrza i rady miasta, Urzędu Stanu Cywilnego, a także komórek Urzędu związanych z finansami, sprawami organizacyjnymi i obywatelskimi. Budynek C znajduje się w zmodernizowanym obiekcie poprzemysłowym przy ul. Spacerowej 4. Mieści się tam część Urzędu odpowiadająca za kwestie infrastrukturalne i techniczne, a także związane z ochroną środowiska i gospodarką przestrzenną. Budynek ten jest także siedzibą miejskiej spółki wodociągowo-kanalizacyjnej oraz biblioteki. Budynek D przy ul. Żabie Oczko 1, jest siedzibą Referatu Organizacyjnego i Kadr.

Osobne siedziby posiadają inne jednostki miejskie, jak Straż Miejska, Centrum Kultury, Ośrodek Pomocy Społecznej czy szkoły.

Burmistrzowie Milanówka

lata imię i nazwisko
1990-VI 1991 Ryszard Szadkowski
1994-1998 Krzysztof Markowski
1998-2014 Jerzy Wysocki
2014-2018 Wiesława Kwiatkowska
od 2018 Piotr Remiszewski

Przynależność administracyjna

Zabytki

 Osobny artykuł: Zabytki w Milanówku.

Do zabytków Milanówka należą m.in. kościół parafialny pw. św. Jadwigi, zespół willowy Turczynek, kwatera żołnierzy z okresu II wojny światowej oraz wiele willi z lat 1896–1945, m.in. „Potęga”, „Matulinek”, „Hygea”, „Hala” „Borówka”. Wpisane są one do krajowego rejestru zabytków (26 pozycji). 388 przedwojennych willi i innych obiektów w środkowej części Milanówka zostało wpisanych jako „zespół urbanistyczno-krajobrazowy” do krajowego rejestru zabytków. Liczne wille i pensjonaty tworzą genius loci Milanówka, stanowią o jego charakterze.

Transport

Drogowy

Milanówek leży przy drodze wojewódzkiej nr 719 wiodącej z Warszawy (wyjazd Alejami Jerozolimskimi) do Żyrardowa. Przez teren miasta przechodzi mały fragment autostrady A2, w jego granicach nie ma jednak możliwości wjazdu na nią – najbliższy wjazd znajduje się w Tłustem (na samej autostradzie jest oznakowany jako węzeł Grodzisk).

Autobusowy

Po Milanówku jeżdżą autobusy Grodziskich Przewozów Autobusowych (GPA). Po Milanówku jeżdżą następujące linie.

15: Grodzisk Maz. Zachodnia – Grodzisk Maz. Kopernika – Milanówek Dębowa – Milanówek Kazimierzowska WKD – Owczarnia – Żółwin – Brwinów

16: Grodzisk Maz. Szpital – Grodzisk Maz. Dw. PKP – Grodzisk Maz. Kopernika – Milanówek Os. TBS – Milanówek Krakowska Dworzec PKP

17: Grodzisk Maz. Szpital – Grodzisk Maz. Dw. PKP – Grodzisk Maz. Kopernika – Milanówek Dębowa – Brwinów – Otrębusy WKD

18: Grodzisk Maz. Traugutta Dw. PKP – Milanówek Ludna – Milanówek Cmentarz – Milanówek Krakowska Dworzec PKP – Milanówek Grudowska

31: Petrykozy – Skuły – Kaleń – Żabia Wola – Józefina – Adamowizna – Odrano-Wola – Grodzisk Maz. Dw. PKP – Milanówek Dębowa – Mil. Dw. PKP

45: (Linia Kursuje Tylko w Weekend) Grodzisk Maz. Dw. PKP – Milanówek Dębowa – Milanówek Kazimierzowska WKD – Żabia Wola – Brwinów

(Szczegółowy rozkład jazdy na stronie Grodziskich Przewozów Autobusowych lub na aplikacji "Kiedy Przyjedzie" lub "Mapy Google")

Kolejowy

Przez miasto przechodzi linia kolejowa PKP (Polskie Koleje Państwowe) oraz WKD (Warszawska Kolej Dojazdowa).

PKP

Dworzec PKP Milanówek jest położony na ulicy warszawskiej 32. Na stacji zatrzymują się pociągi kolei mazowieckich o następujących liniach:

R1: Skierniewice – Żyrardów – Grodzisk Mazowiecki – Milanówek – Pruszków – Warszawa Śródmieście – Warszawa Wschodnia

R2: Skierniewice – Żyrardów – Grodzisk Mazowiecki – Milanówek – Pruszków – Warszawa Śródmieście – Sulejówek – Mińsk Maz. – Mrozy – Siedlce

R7: Skierniewice – Żyrardów – Grodzisk Mazowiecki – Milanówek – Pruszków – Warszawa Śródmieście – Otwock – Pilawa – Sobolew – Dęblin

R10: Warszawa Wschodnia – Warszawa Gdańska – Pruszków – Milanówek – Grodzisk Mazowiecki – Żyrardów – Skierniewice

Dworzec PKP Milanówek

RE10: Grodzisk Mazowiecki – Milanówek – Pruszków – Warszawa Gdańska

R90: Grodzisk Mazowiecki – Milanówek – Pruszków – Warszawa Gdańska – Warszawa Wschodnia

(Szczegółowy rozkład jazdy na stronie kolei mazowieckich lub na aplikacji mobilnej portal pasażera)

WKD

Dworców WKD na terenie Milanówka mamy 3. Dworzec Milanówek Grudów znajduje się na krzyżowaniu ulicy Grudowskiej z ulicą Królewską, Przystanek Polesie Znajduje się na krzyżowaniu ulicy Grudowskiej z ulicą Brwinowską natomiast przystanek Brzózki znajduje się na ulicy Łąkowej w odległości 1km od ulicy Kazimierzowskiej. Na tych przystankach jeżdżą pociągi o następujących trasach.

Dworzec WKD Milanówek Grudów

Milanówek Grudów oraz Polesie: Milanówek GrudówPolesie – Podkowa Leśna – Otrębusy – Komorów – Pruszków WKD – Tworki – Reguły – Warszawa Aleje Jerozolimskie – Warszawa Reduta Ordona – Warszawa Zachodnia – Warszawa Ochota – Warszawa Śródmieście WKD

Brzózki: Grodzisk Mazowiecki Radońska – Grodzisk Mazowiecki Piaskowa – Brzózki – Podkowa Leśna – Otrębusy – Komorów – Pruszków WKD – Tworki – Reguły – Warszawa Al. Jerozolimskie – Warszawa Reduta Ordona – Warszawa Zachodnia – Warszawa Ochota – Warszawa Śródmieście WKD

(Szczegółowy rozkład jazdy na stronie WKD)

Edukacja

Na terenie miasta znajduje się 5 szkół podstawowych (w tym 3 publiczne i 2 niepubliczne), Liceum Ogólnokształcące przy ul. Piasta, Zespół Szkół nr 2 im. gen. Józefa Bema (Liceum i Technikum) przy ul. Wójtowskiej oraz społeczne LO nr 5 przy ul. Herberta (d.Fiderkiewicza). Najstarszą szkołą w mieście jest 100-letnia Szkoła Podstawowa nr 1 im. ks. Piotra Skargi przy ul. Szkolnej.

Wspólnoty religijne

Kościół św. Jadwigi Śląskiej
Sala Królestwa Świadków Jehowy w Milanówku

Kościół rzymskokatolicki

Świadkowie Jehowy

Sport

  • Piłka nożna. KS Milan Milanówek, występujący w Lidze Okręgowej. Przy ulicy Turczynek znajdują się trzy boiska oraz skate park.
  • Kolarstwo grawitacyjne. Co roku na przełomie sierpnia i września organizowane są Mistrzostwa Polski w Dirt Jumpingu.
  • Koszykówka. Klub koszykarski UKS 3, występuje w trzeciej lidze koszykówki mężczyzn. Co roku organizowane są zawody streetball.
  • Łyżwiarstwo szybkie. Sekcja żeńska w Uczniowskim Klubie Sportowym „3”. W rankingu krajowym pod względem zdobytych nagród znajduje się na 3. miejscu.
  • Strzelectwo. Strzelnica miejska w piwnicach Zespołu Szkół przy ul. Piasta. Rozgrywane są konkursy o Puchar Burmistrza Milanówka.
  • Szachy. Co roku odbywają się Mistrzostwa Milanówka w Szachach. Działa klub szachowy „Jedwabnik”.
  • Tenis ziemny. Korty tenisowe mają tradycje przedwojenne, grała na nich m.in. wicemistrzyni Wimbledonu 1936 – Jadwiga Jędrzejowska. Co roku we wrześniu rozgrywane są Otwarte Mistrzostwa Milanówka w Tenisie Ziemnym.
  • Taniec. Klub taneczny „Twist” w Centrum Kultury.
  • Turystyka rowerowa. Sekcja kolarska przy Centrum Kultury organizuje tzw. „Milę Milanowską” – wyścig o puchar Burmistrza.
  • Bieganie. W Milanówku mieszka i trenuje Katarzyna Panejko-Wanat, dwukrotna Mistrzyni Polski w Maratonach na Orientację (Puchar Polski w Pieszych Maratonach na Orientację) oraz dwukrotna Akademicka Mistrzyni Polski w Maratonie.

Milanówek w kulturze

Najbardziej znanym dziełem obfitującym w odniesienia do milanowskiej codzienności jest tom wierszy Zachód słońca w Milanówku Jarosława Marka Rymkiewicza, wyróżniony Nagrodą Literacką Nike za rok 2003. Melomani mogą też pamiętać piosenkę Hanny Banaszak Truskawki w Milanówku – autor tekstu Wojciech Młynarski.

Miasta partnerskie

Miasta partnerskie (stan na 2012 r.)[16]:

Przypisy

  1. Dane Głównego Urzędu Statystycznego: ''Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.)'' [online] [dostęp 2009-10-01].
  2. a b Milanówek w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. a b Rocznik Demograficzny 2010, s. 89.
  4. a b Kazimierz Rymut, Nazwy miast Polski, Wyd. 2 uzupełnione, Wrocław: Zakład Narodowy Im. Ossoliń, 1987, s. 150, ISBN 83-04-02436-5, ISBN 978-83-04-02436-6 [dostęp 2023-09-30] (pol.).
  5. Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński „Mazowsze, mały przewodnik” Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 164–165.
  6. Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 5: Mazowsze, Warszawa 1895, s. 277, Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, k. 4.
  7. K.W. Wójcicki, Cmentarz powązkowski pod Warszawą T.I, Reprint wydania z 1855, Warszawa: Wyd.Artystyczne i Filmowe, 1974, s. 114.
  8. Monika Piątkowska „Życie przestępcze w przedwojennej Polsce” Wydawnictwo Naukowe PWN 2012, ISBN 978-83-01-17232-9, s. 125.
  9. Tadeusz Sowiński, Jedwabna konspiracja, Warszawa 1988, Burchard Edition, s. 196–197.
  10. Cyt. za: Tadeusz Sowiński, Jedwabna konspiracja, Warszawa 1988, Burchard Edition – motto na stronie tytułowej.
  11. Dz.U. z 1948 r. nr 12, poz. 97.
  12. Oficjalna strona Archiwum.
  13. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset [online], regioset.pl [dostęp 2010-09-14] (pol.).
  14. Dane z rocznika demograficznego GUS z 31 grudnia 2008 r.
  15. Sala Królestwa Świadków Jehowy, Milanówek, ul. Królewska 146.
    *Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-07-18].
  16. Milanówek Miasto-ogród: Miasta partnerskie [online] [dostęp 2012-05-10].

Bibliografia

  • Tadeusz Sowiński, Jedwabna konspiracja, Warszawa 1988. Burchard Edition

Linki zewnętrzne

  • Oficjalny serwis Milanówka
  • Artykuł o willach w Turczynku
  • Milanówek, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 417.
  • Archiwalne widoki i publikacje związane z miejscowością w bibliotece Polona

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się