miasto i gmina | |||||
Ulica Warszawska w centrum miasta | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||
Powiat | |||||
Prawa miejskie |
1951 | ||||
Burmistrz |
Piotr Remiszewski | ||||
Powierzchnia |
13,44[1] km² | ||||
Wysokość |
ok. 100 m n.p.m. | ||||
Populacja (2019) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Strefa numeracyjna |
(+48) 22 | ||||
Kod pocztowy |
05-822 | ||||
Tablice rejestracyjne |
WGM | ||||
Położenie na mapie powiatu grodziskiego | |||||
Położenie na mapie Polski | |||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego | |||||
52°07′27,48″N 20°39′55,44″E/52,124300 20,665400 | |||||
TERC (TERYT) |
1405011 | ||||
SIMC |
0921020 | ||||
Urząd miejski ul. Tadeusza Kościuszki 4505-822 Milanówek | |||||
Strona internetowa | |||||
BIP |
Milanówek – miasto w województwie mazowieckim, w powiecie grodziskim, leżące na południowy zachód od Warszawy i wchodzące w skład aglomeracji warszawskiej. Położone na Nizinie Środkowomazowieckiej, na Równinie Łowicko-Błońskiej.
Według danych z 2010 miasto miało 16 056 mieszkańców[3]. Wraz z Brwinowem i Podkową Leśną należy do tzw. podwarszawskiego trójmiasta ogrodów.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z XIV w.: Milonow (1350), dalej Milonowo (1414-1425, 1428), Milanowo alias Rapstinye (1529), Milanowo Rabstin (1580)[4][5]. Wieś szlachecka Milanowo Rabstin (Rabsztyn) położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie błońskim ziemi warszawskiej województwa mazowieckiego[6]. Według Rymuta nazwa pochodzi od nazwy osobowej Milon, Milan, z kolei pochodzących od imion złożonych typu Miłobrat, Miłosław. Po XVI wieku dodano przyrostek zdrabniający -ek[4].
W 1831 r. właścicielem wsi Milanówek był Karol Skalski, były oficer wojsk Księstwa Warszawskiego, który w 1809 r. został kapitanem – dowódcą rakietników[7].
Milanówek powstał na przełomie XIX i XX w. w wyniku parcelacji dóbr należących do Michała Lasockiego, a leżących wzdłuż Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej.
Od początku swego istnienia Milanówek był przede wszystkim letniskiem dla zamożnych mieszkańców Warszawy, którzy stawiali tu wystawne domy letniskowe, które często, gdy właściciele postanawiali przenieść się na stałe, zamieniały się w okazałe wille. Była to przeważnie inteligencja. Letnisko wyróżnia się nowoczesnym wyglądem zewnętrznym i urządzeniami. Stylowe dobrze urządzone, skanalizowane pensjonaty i dworki. z telefonami, wśród estetycznie utrzymanych ogrodów, tworzą miasto-ogród nieustępujące pierwszorzędnym letniskom zagranicznym. Jest to jedno z najpiękniejszych i najbardziej eleganckich uzdrowisk podwarszawskich, miejsce wypoczynku wyborowego towarzystwa stołecznego. Najsłynniejszym letnikiem z pierwszych lat był Bolesław Prus. Stałym mieszkańcem miasteczka był m.in. rzeźbiarz Jan Szczepkowski.
W okresie międzywojennym rozwijała się, dominująca do dziś w starszej części miasta, architektura willowa. W latach 20. powstała Centralna Doświadczalna Stacja Jedwabnicza, po wojnie przekształcona w Zakłady Jedwabiu Naturalnego „Milanówek”. W 1933 roku w Milanówku z inicjatywy społecznej powołano instytucję „obywatelskich patroli” w związku z plagą napadów na domki letniskowe i wille[8].
W czasie II wojny światowej w kościele św. Jadwigi w Milanówku przechowywano przeniesioną z Kościoła Świętego Krzyża na Krakowskim Przedmieściu urnę z sercem Fryderyka Chopina. Po kapitulacji powstania warszawskiego do Milanówka przeniosły się najważniejsze organy Polskiego Państwa Podziemnego, co dało mu przydomek „małego Londynu”. Podczas okupacji niemieckiej i w latach powojennych Milanówek byl przedmiotem represji, które dotknęły licznych jego mieszkańców. Przykładem mogą być losy rodziny Vetulanich, z której dwie osoby zginęły w niemieckim obozie koncentracyjnym w Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu. Pisał na ten temat Tadeusz Sowiński (1988)[9] - nie podając źródeł swoich poglądów, a więc przesadnie deprecjonując służby wywiadowcze niemieckie i wysoko oceniając analogiczne służby sowieckie:
[...]"Przez pięć lat nie udało się Niemcom wykryć i rozbić struktury, ogarniającej całą lokalną społeczność. Była to bowiem społeczność wyjątkowa, jakby elita elit. Zwartość, solidarność, gorący patriotyzm, gotowość poświęcenia Sprawie, dyscyplina. Kto nawet nie był w konspiracji, ten o niej wiedział i wspierał ją. Warunki dla konspiracji były więc w sensie symbolicznym jedwabne. Tym bardziej, że silnym oparciem była dla niej [...] manufaktura jedwabiu (CDSJN), gdzie nie tylko wystawiano setki lewych dowodów pracy, chroniących przed łapankami nawet oficerów Komendy Głównej AK [...], lecz także produkowano materiały wybuchowe do granatów, szyto mundury i opaski na Powstanie, zaś po wypędzeniu ludności Warszawy – dawano schronienie uchodźcom, jak w całym zresztą Milanówku.
[...] To co nie udało się Niemcom przez pięć lat, tego dokonało NKWD w ciągu kilku zaledwie tygodni. Sowiecki okupant zdołał w tym krótkim czasie wyłapać, uwięzić i deportować niemal całą kadrę dowódczą tak wojskowych struktur, jak i władz cywilnych podziemia.” [...]
Tu warto zrobić ciekawe zestawienie z tym, co o Milanówku pisał wiele lat wcześniej, gdy była to zaledwie niewielka wieś, niemiecki podróżnik Alexander von Humboldt (1769–1859)[10]:
Byłem na Galapagos, przemierzyłem Andy, Kordyliery i dziki Ural, poznałem nurt Amazonki i rajskie wyspy oceanu, słowem, objechałem cały świat dokoła, świat pełen cudów natury i monumentalnych krajobrazów... W Polsce byłem kilka razy. Wyznam jednak, że nigdzie nie czułem się tak dobrze, jak w Milanówku, serdecznie podejmowany przez gościnnych mieszkańców tej małej osady...”
1 lipca 1952 miejscowość otrzymała prawa miejskie, wchłonięte zostały Nowa Wieś (obecnie ta część Milanówka nazywana jest Kazimierówką) i Polesie z gminy Nadarzyn oraz osiedle Parcele Milanówek z gminy Grodzisk[11]. W okresie PRL nastąpił dalszy rozwój przemysłu, przede wszystkim powstały fabryki narzędzi stomatologicznych i chirurgicznych „MIFAM” oraz Milanowska Fabryka Cukierków. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa warszawskiego. Po reformie administracyjnej z 1999 Milanówek stał się jedną z sześciu gmin tworzących powiat grodziski. W 2004 decyzją ministra kultury Milanówek stał się siedzibą Archiwum Państwowego Dokumentacji Osobowej i Płacowej, najmłodszego spośród głównych archiwów państwowych[12].
Według danych z roku 2002[13] Milanówek ma obszar 13,52 km², w tym:
Miasto stanowi 3,69% powierzchni powiatu.
Ogółem 16056 mieszkańców (7560 mężczyzn)
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
Populacja | 15 858 | 100 | 8391 | 53 | 7467 | 47 |
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²] |
1179,9 | 624,3 | 555,6 |
Podobnie jak we wszystkich polskich gminach niebędących miastami na prawach powiatu, wybory do rady miasta odbywają się w Milanówku z zastosowaniem ordynacji większościowej. Rada liczy 15 osób, począwszy od kadencji 2014-2018 wybieranych w jednomandatowych okręgach wyborczych. Władzę wykonawczą stanowią pochodzący z wyborów bezpośrednich burmistrz oraz podległe mu struktury Urzędu Miasta i innych gminnych jednostek organizacyjnych.
Urząd Miasta Milanówka mieści się w czterech budynkach, położonych w trzech różnych lokalizacjach. Główną siedzibę władz miasta stanowi znajdujący się u zbiegu ulic Kościuszki i Mickiewicza kompleks, składający się z zabytkowej willi „Wandzin” (Budynek A) oraz dobudowanego na tej samej posesji nowszego Budynku B. Obiekty te stanowią siedzibę burmistrza i rady miasta, Urzędu Stanu Cywilnego, a także komórek Urzędu związanych z finansami, sprawami organizacyjnymi i obywatelskimi. Budynek C znajduje się w zmodernizowanym obiekcie poprzemysłowym przy ul. Spacerowej 4. Mieści się tam część Urzędu odpowiadająca za kwestie infrastrukturalne i techniczne, a także związane z ochroną środowiska i gospodarką przestrzenną. Budynek ten jest także siedzibą miejskiej spółki wodociągowo-kanalizacyjnej oraz biblioteki. Budynek D przy ul. Żabie Oczko 1, jest siedzibą Referatu Organizacyjnego i Kadr.
Osobne siedziby posiadają inne jednostki miejskie, jak Straż Miejska, Centrum Kultury, Ośrodek Pomocy Społecznej czy szkoły.
lata | imię i nazwisko |
---|---|
1990-VI 1991 | Ryszard Szadkowski |
1994-1998 | Krzysztof Markowski |
1998-2014 | Jerzy Wysocki |
2014-2018 | Wiesława Kwiatkowska |
od 2018 | Piotr Remiszewski |
Do zabytków Milanówka należą m.in. kościół parafialny pw. św. Jadwigi, zespół willowy Turczynek, kwatera żołnierzy z okresu II wojny światowej oraz wiele willi z lat 1896–1945, m.in. „Potęga”, „Matulinek”, „Hygea”, „Hala” „Borówka”. Wpisane są one do krajowego rejestru zabytków (26 pozycji). 388 przedwojennych willi i innych obiektów w środkowej części Milanówka zostało wpisanych jako „zespół urbanistyczno-krajobrazowy” do krajowego rejestru zabytków. Liczne wille i pensjonaty tworzą genius loci Milanówka, stanowią o jego charakterze.
Milanówek leży przy drodze wojewódzkiej nr 719 wiodącej z Warszawy (wyjazd Alejami Jerozolimskimi) do Żyrardowa. Przez teren miasta przechodzi mały fragment autostrady A2, w jego granicach nie ma jednak możliwości wjazdu na nią – najbliższy wjazd znajduje się w Tłustem (na samej autostradzie jest oznakowany jako węzeł Grodzisk).
Po Milanówku jeżdżą autobusy Grodziskich Przewozów Autobusowych (GPA). Po Milanówku jeżdżą następujące linie.
15: Grodzisk Maz. Zachodnia – Grodzisk Maz. Kopernika – Milanówek Dębowa – Milanówek Kazimierzowska WKD – Owczarnia – Żółwin – Brwinów
16: Grodzisk Maz. Szpital – Grodzisk Maz. Dw. PKP – Grodzisk Maz. Kopernika – Milanówek Os. TBS – Milanówek Krakowska Dworzec PKP
17: Grodzisk Maz. Szpital – Grodzisk Maz. Dw. PKP – Grodzisk Maz. Kopernika – Milanówek Dębowa – Brwinów – Otrębusy WKD
18: Grodzisk Maz. Traugutta Dw. PKP – Milanówek Ludna – Milanówek Cmentarz – Milanówek Krakowska Dworzec PKP – Milanówek Grudowska
31: Petrykozy – Skuły – Kaleń – Żabia Wola – Józefina – Adamowizna – Odrano-Wola – Grodzisk Maz. Dw. PKP – Milanówek Dębowa – Mil. Dw. PKP
45: (Linia Kursuje Tylko w Weekend) Grodzisk Maz. Dw. PKP – Milanówek Dębowa – Milanówek Kazimierzowska WKD – Żabia Wola – Brwinów
(Szczegółowy rozkład jazdy na stronie Grodziskich Przewozów Autobusowych lub na aplikacji "Kiedy Przyjedzie" lub "Mapy Google")
Przez miasto przechodzi linia kolejowa PKP (Polskie Koleje Państwowe) oraz WKD (Warszawska Kolej Dojazdowa).
Dworzec PKP Milanówek jest położony na ulicy warszawskiej 32. Na stacji zatrzymują się pociągi kolei mazowieckich o następujących liniach:
R1: Skierniewice – Żyrardów – Grodzisk Mazowiecki – Milanówek – Pruszków – Warszawa Śródmieście – Warszawa Wschodnia
R2: Skierniewice – Żyrardów – Grodzisk Mazowiecki – Milanówek – Pruszków – Warszawa Śródmieście – Sulejówek – Mińsk Maz. – Mrozy – Siedlce
R7: Skierniewice – Żyrardów – Grodzisk Mazowiecki – Milanówek – Pruszków – Warszawa Śródmieście – Otwock – Pilawa – Sobolew – Dęblin
R10: Warszawa Wschodnia – Warszawa Gdańska – Pruszków – Milanówek – Grodzisk Mazowiecki – Żyrardów – Skierniewice
RE10: Grodzisk Mazowiecki – Milanówek – Pruszków – Warszawa Gdańska
R90: Grodzisk Mazowiecki – Milanówek – Pruszków – Warszawa Gdańska – Warszawa Wschodnia
(Szczegółowy rozkład jazdy na stronie kolei mazowieckich lub na aplikacji mobilnej portal pasażera)
Dworców WKD na terenie Milanówka mamy 3. Dworzec Milanówek Grudów znajduje się na krzyżowaniu ulicy Grudowskiej z ulicą Królewską, Przystanek Polesie Znajduje się na krzyżowaniu ulicy Grudowskiej z ulicą Brwinowską natomiast przystanek Brzózki znajduje się na ulicy Łąkowej w odległości 1km od ulicy Kazimierzowskiej. Na tych przystankach jeżdżą pociągi o następujących trasach.
Milanówek Grudów oraz Polesie: Milanówek Grudów – Polesie – Podkowa Leśna – Otrębusy – Komorów – Pruszków WKD – Tworki – Reguły – Warszawa Aleje Jerozolimskie – Warszawa Reduta Ordona – Warszawa Zachodnia – Warszawa Ochota – Warszawa Śródmieście WKD
Brzózki: Grodzisk Mazowiecki Radońska – Grodzisk Mazowiecki Piaskowa – Brzózki – Podkowa Leśna – Otrębusy – Komorów – Pruszków WKD – Tworki – Reguły – Warszawa Al. Jerozolimskie – Warszawa Reduta Ordona – Warszawa Zachodnia – Warszawa Ochota – Warszawa Śródmieście WKD
(Szczegółowy rozkład jazdy na stronie WKD)
Na terenie miasta znajduje się 5 szkół podstawowych (w tym 3 publiczne i 2 niepubliczne), Liceum Ogólnokształcące przy ul. Piasta, Zespół Szkół nr 2 im. gen. Józefa Bema (Liceum i Technikum) przy ul. Wójtowskiej oraz społeczne LO nr 5 przy ul. Herberta (d.Fiderkiewicza). Najstarszą szkołą w mieście jest 100-letnia Szkoła Podstawowa nr 1 im. ks. Piotra Skargi przy ul. Szkolnej.
Najbardziej znanym dziełem obfitującym w odniesienia do milanowskiej codzienności jest tom wierszy Zachód słońca w Milanówku Jarosława Marka Rymkiewicza, wyróżniony Nagrodą Literacką Nike za rok 2003. Melomani mogą też pamiętać piosenkę Hanny Banaszak Truskawki w Milanówku – autor tekstu Wojciech Młynarski.
Miasta partnerskie (stan na 2012 r.)[16]:
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.