Mereologia jest to trzeci z tzw. systemów Leśniewskiego (obok prototetyki i ontologii), dla którego prototetyka i ontologia są systemami wcześniejszymi. Teoria ta została stworzona, aby rozwiązać problem antynomii znalezionych w teorii mnogości i dać wyraz nominalistycznym intuicjom Leśniewskiego[1][2].
Mereologia jest teorią stosunku części do całości – przyjmuje się również, że jest to teoria zbioru i klasy w znaczeniu kolektywnym. Mówiąc nieco bardziej formalnie jest to teoria zbiorów z przechodnią relacją 'należenia do'. Zbiór w sensie kolektywnym (jego przeciwieństwem jest zbiór w sensie dystrybutywnym) określić można tak: Zbiór X-ów jest to pewna całość, na którą składają się poszczególne X-y. Przez zdanie x należy do zbioru X należy rozumieć tylko to, że x spełnia pewien warunek X (posiada własność X)[3]. Obrazując to powiedzieć można np., że odpowiednio zgromadzone w bezpośrednim sąsiedztwie cegły tworzą dom, lub zgromadzone w bezpośrednim sąsiedztwie ziarnka piasku tworzą kupę piasku. Wyrażając się nieco mniej precyzyjnie powiedzieć można, że zbiór jako całość jest sumą swoich elementów.
Okoliczności powstania mereologii po części wyjaśnia Kotarbiński[1] (cytat za Woleńskim[3]):
I oto zdarzyło się, że Leśniewski (a było to bodaj tuż niemal przed wojną światową) podjął się odczytu o antynomii Russella [...]. Otóż przygotowując się do owego odczytu nasz prelegent w pewnej chwili stwierdził, że obmyślona przezeń krytyka omawianej antynomii zawiera błąd, «leży w gruzach», jak zwykle był mawiać w podobnych przypadkach. Prawdziwa rozpacz! Za parę godzin odczyt, słuchacze się zejdą, sytuacja grozi kompromitacją. Postanowił tedy maksymalnie wytężyć uwagę, pomagając sobie chrupaniem czekolady. A rezultat był taki, że wedle jego własnej diagnozy z czekolady urodziła się mereologia. Bo czyż nie jest jasne, że chociaż coś, co jest M-em, jest przeto elementem klasy M-emów, jednak bynajmniej nieprawda, że coś, co jest elementem klasy M-emów, samo też musi być M-em z tej racji.
Jedną z możliwych aksjomatyk mereologii Leśniewski wyłożył w 1930[4]:
Artykuły na Stanford Encyclopedia of Philosophy (ang.) [dostęp 2018-08-11]:
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.